२०८० चैत्र १५, बिहिबार

इन्टरनेट हडतालं न्ह्यब्वःगु नेवाः युवा नेतृत्व

राजेन मानन्धर
दुर्गालाल श्रेष्ठया म्ये — ‘घाः जुयाः जक ख्वइगु खः जि ।’ तर नेवाःत थौं घाः जुयाः नं ख्वय् मसयाच्वन । स्याःगु नं स्याःगु थें मच्वना च्वन ।  पचासौं हजार नेवाःतय्त प्रत्यक्ष प्रभाव लाइकथं, वनं थःगु पुख्र्यौली धाय्गु व हे छेँतकं सतक विस्तारया नामय् धमाधाम थुनेगु यानाच्वनं नेवाःत थः हे दनाः राज्यया विरुद्ध आन्दोलन मयासेंलि आः ला मजिल धकाः थनया छपुचः ल्याय्म्हत दनावःगु खनेदत । 
 
 
उमिसं मेगु छुं हे मयाः । थःगु ल्हातिइ दुगु कम्प्युटर वा मोबाइलय् अले उकी न्हिछिं चछिं सनाच्वनेगु खँलाबँला यानाच्वनेगु सामाजिक सञ्जालय् इन्टरनेट हडताल याय्गु क्वःछित । अगस्ट १, २०१७ कुन्हु दक्वस्यां थःगु वालय् मेगु छुं पोस्ट मयाय्गु, हयासट्याग सेभनेपाभ्याली (#SaveNEpaValley) जक तय्गु धइगु सूचं अनं हे वल । यूट्युबय् नं क्यनाहल । गुलिस्यां थू धाल, गुलिस्यां मथू धाल । प्रचार यानाजूपिन्सं हे बांलाक्क मथू । गथे सः, अथे धयाजुल । 
 
 
मनूत जगाजग तान्वय्क निभालय् दँ वलं, भाषण व नाराबाजी यातं ला छुं मजू, आः व ल्याय्म्ह ल्यासेतय्सं मोबाइलय् कुतिकुति सनेवं छुं जुइला धइगु मतिइ यक्वस्या वंगु खः । स्वभाविक खः, थ्व भर्चुअल हडतालं सरकारया छाःगु छ्यंगुलिइ कुतिं न्याय्गु धइगु उलि अःपूगु खँ मखु । 
 
 
धाधां निम्ह प्यम्ह – रुकसाना कपाली व सुमन महर्जन व उमि पासापिनिगु जक कुतलं धाय्माल – छक्वलं हे फेसबुक व ट्वीटर चलेयाइपिनिगु ल्हाती ल्हाती थ्व जानकारी उघरिमय् हे न्यन । याय्माः धाइपिं, यानाच्वये धाइपिं अले यानां छु जुइ धाइपिनिगु दथुइ नं छगू न्हूगु प्रयोगकथं थ्व ज्या नं न्ह्यात । 
 
 
न्ह्यात जक छु, ब्वाँय् हे वन । छक्वलं फेसबुकय् थःगु प्रोफाइलय् हाकुगु खबरदार च्वयातःगु किपा तःपिं अले वालय् नं ह्यासट्याग तःपिं अले व हे झ्वलय् सतक अतिक्रमणया पोस्टय् मातुमालाः हे ह्यासट्याग तःपिं म्वःम्वः हे लुत । न्ह्याथे यानाः जूसां सुयातं हानी मयासे थःगु समस्या जनताया दथुइ तय्गु अले सः तसः यानाः प्रशासन वा राज्य वा सम्बन्धित निकायया मिखाय् तक थ्यनेगु थ्व उपाय प्रभावकारी दु धइगु नं थनं खनेदत ।
 
 
गनं गनं जनजातित व खय् बर्मूतय् दथुइ थ्व खँ जुल । छाय् यानागु धकाः न्यनाहल, धाय्फूपिन्सं उमित उमिसं थुइगु भासं लिसः नं बिल । उमिसं नं गनं गनं थःगु किपा हे ह्यूपिं, वालय् ह्यासट्याग याःपिं खन । अले सतक विस्तारया आगं थूपिं अले पीडिततय्त ग्वाहालि हे यानाच्वंपिं गैरनेवाःतय्सं ला थ्व ज्याय् ऐक्यबद्धता क्यनीगु जु हे जुल ।
 
 
स्वनिगः, नेपाः जक धइगु हे मन्त, देसय् विदेसय् च्वंपिं नेवाःतय्सं नं थुकियात सकारात्मककथं काःगु खनेदत, उमिगु सहभागिता नं ला च्वछाय्बहःजू । छन्हुया दुने हे उल्लेख्य उपलब्धि खनेदत । मेगु छन्हु नं तनेगु खँ जुल । उकुन्हु नं अजाःगु हे प्रतिक्रिया वल । सफल जूगु ताय्कल, यद्यपि गुलि ह्यासट्याग जुल, गजाःगु लिच्वः लात धइगु तथ्यांक सार्वजनिक जूगु खनेमदुनि । 
 
गन गजाःगु आन्दोलन यातकि उकिया छु प्रभाव जुइ धइगु गनं हे भौतिकशास्त्रया सिद्धान्तथें न्ह्याथासं व हे लिसः वइगु सिद्धान्त मदु । नेकपा माओवादी जनयुद्धया नामय् जूगु १७द्वः मनूतय्गु हत्याया कारण जुल, मनूत न्हापांगु संविधानसभां संविधान च्वयाच्वंबलय् आदिवासी जनजातितय्सं थीथी जिल्लाय् व स्वनिगः केन्द्रित जुयाः नं आन्दोलन याःगु हे खः, थारुतय्सं थःगु भूमिया माग याःगु नं छगू सशक्त विद्रोहया चिं हे खः, मधेस आन्दोलनं उलिमछि जनधनया क्षति यात, संविधान पित ब्यूबलय् नं ला बासः मनूतय्गु लास लँय् छ्यालब्याल जूगु खः ।
 
 
छु झीत माःगु सकतां दत ला ? थ्य न्ह्यसः झीगु न्ह्यपुइ न्ह्याबलें प्यपुनाच्वनी । आन्दोलनया झ्वलय् थ्व इन्टरनेट हडताल नं छगू आन्दोलन हे खः, आन्दोलन हे जक खः । 
 
 
चालिसौं वर्षनिसें लँ तब्याः याय्गुया नामय् सरकारं नेवाःतय्गु छेँ थुनाच्वन । थ्व दुने व्यवस्था परिवर्तन जुल, जुजु हे गद्दी त्वःता वन । दर्जनौं मन्त्री वल । उकी दुने नं हरेक मन्त्री परिषदय्पजनीइ लाकाः नेवाःत छम्ह निम्हसां मन्त्री दय्केगु गबलें मत्वःतू । नेवाःतय्गु समस्या नेवाःतय्सं जक ज्यंकीगु धइगु नं मखुगु खँ जुल । सरकारय् वनेखन कि झीगु समस्या सफाचट जुइक हलजुइ धइगु नं गलत साबित जुल ।
 
नेवाः मन्त्रीत गथे वन अथे हे लिहां वल, नेवाःतय्गु छेँय् डोजर वइगु समस्या गथे खः, अथेहे जुयाच्वन । च्याला गुलातक मन्त्री जूम्ह नेवाः नं नं जिं थ्व कारण समस्या ज्यंके मफुत धकाः धाः मवः, पुलिं चूमवः । झीसं आः नं नेवाःतय्गु थ्व समस्या ज्यंके मफइपिं मन्त्रीतय्त थःगु नांया ल्यूने नेवाः पहः दुगु थर दुगुया कारण हे जक ख्येँय् सगं बीगु अले फेसबुकय् भिंतुना बीगु मत्वःतानि ।
 
 
उपिं मन्त्री जुयावनेखनीगु अले झी नेवाः हे जक जुयाच्वनेमालीगु अवस्थाया अन्त जुइगु गनं नं लक्षण खनेमदुनि । अले अथे जूसेंलि मन्त्री वा राज्यं वा सरकारं नेवाःतय्गु सम्पत्तिया हक, आदिवासी जनजातिया जमीनय् दय्माःगु हक सुनां हयाबिइ धइगुया लिसः सुनां नं बीगु खँ हे मजुल । 
 
 
नेवाः नेतृत्वया खँ ल्हानाच्वनेगु हे नं बेकार जुइधुंकल । आः ला निभाःथें छर्लङ्ग जूगु दु कि झीसं सुयात झी नेता, मसिहा धयाच्वना, उपिं हे खः झीत मुलय् तयाः गःकीपिं धकाः । भषिक अधिकारया खँ, नेवाः राज्यया म्हगस अथवा आः नेवाः वयाः सतक विस्तारय् नेवाःत विस्थापित जूपिं जुइमा — नेवाःतय्त माःथाय् नेवाः नेतात दइमखु, बरु इमि मनू मुंकाः भाषण याय्मास्ति वल कि झी लापा थाय्त वनीपिं दास जक जुयाच्वना । जनताया मनय् गुगु स्याः दु, आन्दोलन याय्गु दासि दु, उकियात थःगु नेतृत्वय् वनेगु स्वार्थया नितिं हे जक नं क्यास याय्गु हुति मदु उमिके ।
 
 
धयाच्वनेम्वाःल आः, कि थीथी नेवाः भाषा, जाति, धर्म, संस्कृति व पहिचान धकाः संस्था चाय्काः घ्वातुघ्वानाः नायः जुइपिं व धित्तुधिनाः केन्द्रिय सदस्य जुयाजुइपिं दक्व जनताया नामय् छुं यानाक्यने मफूपिं नामर्दत जक खः धकाः । मखुसा थःगु नुगलय् क्वाःगु हि छफुति जक दुगु खःसा उमिसं कि छुं याय् धकाः ख्वःवइगु जुइ, कि सलिंचाय् लः तयाः सीगु जुइ । नेवाःतय्गु अस्तित्व हे न्हनाच्वंगु खनाः नं झ्यालय् च्वनाः स्व जक स्वयाच्वनीपिन्त अले भाइकाजी तिवारीयात टाइम टाइमय् खबर थ्यंकाच्वनीपिन्त हे झी नं नेवाः नेता धाय्मालाच्वंगु दुःखद अवस्था दु ।
 
 
नेवाःतय्त चाकु सवाः फ्य्य्काः छगू छगू सस्ंस्था घय्पुनाच्वनेगु अले नेवाः विराधी ज्या याइथाय् सुम्क जक च्वनाः कमिसन नय्गु हे उमिगु पेशा खः धकाः जनतां थुइधुंकल । कन्हय् नेवाःतय्गु छेँया द्यःने अलकत्रा लायातःगु तबालागु लँ जुइबलय् थ्व लँ तबाला याय्गुली जिगु नं भूमिका दु धकाः धाय्मफय्मा धकाः सुवाः बीगु बाहेक आः उमित मेगु धाय्गु छुँ ल्यं मदय्धुंकल, झी आपां कय्केगु वा हाकः इकेगु तक नं ह्याउ मदुपिं पीडिततय्के ।
 
 
सडकविस्तार पीडित संघर्ष समितिं याःगु स्वनिगः बन्द, वयां लिपा कथित मंकाः संघर्ष समितिया एकता दिवसया नाटक अले थ्व इन्टरनेट हडतालय् जाबो थःगु वालय् ह्यासट्याग तकं तय् भाःमखंपिं नेवाः नेतातय्गु सक्कली ख्वाःपाः आः हाकनं यच्चुक खनेदुगु दु । थ्व मेगु ऐतिहासिक सफलता जुल इन्टरनेट हडतालया । 
 
 
 
न्ह्यागु जूसां थ्व हडतालं न्हूगु जागरुक, शिक्षित व सबल युवा पिँढीयात नेतृत्वय् वनेगु लुखा चाय्काब्यूगु दु । थ्व हे बहानाय् उपिं संगठित जूगु दु । आन्दोलनय् दक्वस्यां जोश उलि हे मदय्फु, व हे कारण भचा भचा असमझदारी नं ब्वलनेफु । अथेसां आः राज्यया अतिक्रमणपाखें पीडित जनतां सुयागु भर काय्गु धकाः मालास्वःबलय् सुं लूगु दु । उमिसं आः थःगु चाकःयात इन्टरनेटय् जक सीमित मयासे सतकय् वय्गु, हय्गु वा यंकेगुपाखे हे पलाः न्ह्याकल धाःसा सम्पूर्ण नेवाःत उमिलिसे धइगु खँय् सुनां नं शंका याय्म्वाः ।
 
 
ग्वंगः महाय्कं नं सुथ जुइत्यंगु दु । न्हूगु पिँढीया ग्वंगः माखातय्त सलाम । खनेदय्क हे फेसबुक हाकुसे च्वनावल । छगू कथंया आक्रोश, असन्तुष्टी, विद्रोह खनेदत । फेसबुकय् व ट्वीटरय् हे जक छाय् मजुइ ।