एमसीसीया सवालय् खनेदुगु विवाद
– सानुराजा शाक्य
अमेरिकी सरकारं विश्वया गरीब देय्तय्त ग्वाहाली याय्गु नितिं दँय्दसं बियाच्वंगु अनुदान स्वयां अप्वः अनुदान काइगु सरकारं हे ल्यया हःगु परियोजनायात बी । मिलेनियम च्यालेन्ज कर्पोरेशन सन् २००४ न्ह्यः हे नीस्वंगु खः । थ्व कर्पोरशन मार्फत विश्वया झिंन्यागूति देसं अनुदान कयाः छ्यले नं धुंकल । थ्व कर्पोरेशन मार्फत अनुदान काय्त नेपाल सरकारं यक्व न्ह्यः हे अमेरिकालिसे सम्झौता याःगु खः ।
थ्व अनुदान वल धाःसा नेपाःयात अमेरिकां ५०गू करोड अमेरिकी डलर बराबरया परियोजनाया नितिं अनुदान बी । नेपाः थःगु हे आवश्यकताकथं थ्व अनुदान येँया लप्सीफेदीनिसें बुटवलतक विद्युत प्रसारण लाइन दय्केगु नितिं धकाः अनुदान काय्त्यंगु खः । थ्व प्रसारण लाइन मार्पmत लिपा वनाः भारतय् मत आयात निर्यात याय्त अःपुइ उकिं थ्व सम्झौतानाप भारत नं स्वाःगु खः ।
थ्व सम्झौताकथं परियोजना दय्काः कन्हय् भारतं थ्व प्रसारण लाइन मार्पmत मत कालबिल याय्त आः हे भारतलिसे नं लिखित सहमति याय्माःगु खँ न्ह्यथनातःगु दु, गुगु खँ धइगु थ्व अनुदानं दय्कीगु परियोजनाया भविष्य सुरक्षित जुइमाः धइगु जक खः ।
यौन दुव्र्यवहारया आरोप लानाः पदमुक्त जूम्ह सभामुख कृष्णबहादुर महारायात जेल तःसांनिसें सघन रुपय् एमसीसीया चर्चा जूगु खः । पूर्व सभामुख महरां एमसीसी सम्झौतायात सदनय् पेश मयासे अलमल यानाच्वंगु खँय् प्रधानमन्त्री केपी ओलीं असन्तुष्ट जूगु व व हे कारणं महरायात सभामुखं पदच्यूत जुइगु अवस्थाया बचाउ प्रधानमन्त्री नं मयात धइगु खँ नेकपाया पूर्वमाओवादी दुने खँ ब्यानाच्वन धइगु बुखँत सञ्चार माध्यमय् निरन्तर वय्वं एमसीसी छु खः ले ? धइगु च्यूताःलिसें चर्चा परिचर्चासहित सामाजिक सञ्जालय् वल । शुरुइ सामाजिक सञ्जालय् एमसीसीयात कयाः अति नकारात्मक खँत बय्बय् जुल ।
एमसीसी सम्झौता जुल धाःसा नेपालय् अमेरिकी सेना च्वं वइगु, अले चीनयात घेरे याय्त थ्व सम्झौता जुइत्यंगु, थुकिं नेपाःया सार्वभौमिकता हे चुपिं सुइगु जुल धकाः बय्बय् जुल । उलिजक मखु कि नेकपा दुने हे थ्व सम्झौतायात कयाः तसकं विरोध जूगु खनेदत । थ्व सम्झौताया समर्थन याय्गु धइगु हे राष्ट्रघाती जूइगुकथंया तकया आरोप प्रत्यारोप याय्गु प्रवृत्ति ब्वलन ।
यक्वसिनं विरोध याय्वं थ्व सम्झौता नेपाःया नितिं कोशी, गण्डकी, महाकालीथें राष्ट्रविरोधी खः धइगुकथं तर्कत खनेदत । नेकपाया केन्द्रीय कमिटीया मुँज्याय् तकं थ्व विषय पिदनाः थ्व बारे कार्यदल तकं गठन याय्माःगु वाध्यता पिदनेवं एमसीसीया चर्चा उत्कर्षय् थ्यन ।
एमसीसी सम्झौतायात कयाः थुलि नकारात्मक चर्चाया ल्यूने थ्वया दथुइ अमेरिकां इण्डो प्यासीफिक स्ट्राटेजी अन्तर्गत नेपाःयात नं दुथ्याकेगु अमेरिकाया चाहनाया कारणं हे खः । चीनं ‘बेल्ट एण्ड रोड’ इनिसियटीभ धइगु ज्याझ्वः हयाः चाइनां विश्व हे थःगु प्रभुत्व विस्तार याय्गु नीति ज्वनेवं उकिया सामना याय्त अमेरिकां नं इण्डो प्यासिफिक स्ट्राटेजी न्ह्यःने हःगु खः । अमेरिकां नेपाःयात न्हापा भारतया चस्मां जक स्वयाः ब्यवहार यानाच्वंगु इलय् आः अमेरिकां नेपाःयात थःगु हे चस्मां स्वयाः नेपाःलिसे स्ट्राटेजीकली हे महत्व ब्यूगु खनेदत ।
फलस्वरुप निगू दशक लिपा अमेरिकी विदेशमन्त्री पम्पिओ नं नेपाःया विदेशमन्त्रीयात औपचारिककथं अमेरिकाय् ब्वनाः नेपाः व अमेरिकाया दथुइ सहलह याःगु खः । थुगु सहलहस अमेरिकां नेपाःयात इण्डो प्यासिफिक स्ट्राटेजी दुतिनेत कुतः याःगु व एमसीसी सम्झौतायात नेपाःया संसदं याकनं पास यानाः अनुदान याकनं काय्त नेपाःया विदेशमन्त्री नं सहमति बियावःगु खः ।
थ्व सम्झौतायात कयाः नेकपाया पूर्व एमाले दुने खास हे बेक्वःगु मिखां स्वय्गु खँय् ध्यान मवनाच्वंगु, तर नेकपाया पूर्व माओवादी समूह दुने धाःसा थ्व सम्झौतायात कयाः विरोध जूगु व थ्व सम्झौता कम्युनिष्ट चीनयात घेरे याय्त नेपाःयात छ्यलेत्यंगु सम्झौताकथं वय्त्यंगु खःला धकाः थ्व सम्झौताया विपक्षय् विरोध याय्गु शुरु जुल ।
थ्व एमसीसी सम्झौताकथं नेपाःयात अनुदान बीत अमेरिकी कंग्रेस (संसदं) पास याय्धुंकल धाःसा नेपाःया संसदं नं पास याय्माः । सम्झौताकथं थ्व परियोजनाया ज्या न्ह्याकेत भारतं नं सहमति बिल धाःसा जक थ्व अनुदान कार्यान्वयन वइगु बुँदाया कारणं थुकियात राष्ट्र विरोधी सम्झौताकथं पिने ब्वय्गु ज्या जुल । नेपालय् अधिक जनसंख्या वाम विचारधारा वा कम्युनिष्ट समर्थकत यक्व दुगु देय् खः ।
नेपालय् भारत व अमेरिकायात वाम समर्थकतसें कम्युनिष्ट विचारधारा प्रवेश जूसां निसें हे वक्र दृष्टिं स्वय्गु चरित्रया विकास जुल । विशेष यानाः अमेरिकाया कम्युनिष्ट धाल कि स्वय् हे मयःगु भारतया नेपाःप्रति हैकमवादी नीतिया कारणं नेपालय् भारत विरोधी जनमत न्हापानिसें अधिक ल्याखय् दयाच्वंगु खः । थ्व जनमतयात आकर्षण याय्गुलिइ नेपाःया वाम पार्टीत छगूकथं ताः नं लात ।
थ्व हे कम्युनिष्ट ह्यांगओभर व वाम फोबियाया हे अवशेष अझं झीके ल्यँ दनी । थुकिया कारणं हे अमेरिकां बांलाःगु नियत तयाः नेपाःयात ग्वाहालि याय् धाःसां झी झस्के जुइगु चरित्रं मुक्त मजूनि । थ्व हे चरित्रया हुनिं हे एमसीसीया विरोध जुइवं विरोधया आकार अःपुक तःचा जूगु खः । थौंकन्हय् न्हापाथें शीत युद्धकालीन मानसिकता ज्वनाः अमेरिका, चीन भारतयात स्वय्गु दृष्टिकोण ल्यंकातय्गु पाय्छि मजु ।
अमेरिकानाप नेपाः स्वया नं चीनं न्हापा यक्व हे ग्वहालि कयाः थौं चीन थ्व अवस्थाय् तक थ्यंगु खः । अमेरिकाया ततःधंगु उद्योगत चीनय् वयाः व्यापार व्यवसाय याःगु जक मखु कि थुकिं प्रविधि हस्तान्तरण जुयाः थौं चीन समृद्धिया लुखा खुरुइ थ्यंकेपूmगु खः । उकिं अति राष्ट्रवादयात क्वबीवं जक देय् समृद्धि जुइमखु । थौं भियतनाम अमेरिकानाप ल्वाना नं थौं कम्युनिष्ट सरकार अझ एकदलिय जूसां अमेरिका व चीननापया सहकार्य यानाः संभावना दुगु देय्या रुपय् न्ह्यःने दु ।
वल्र्ड बैंकया ऋण सहयोगय् उबले अरुण तेश्रो निर्माण यायेत ०५१ सालय् तत्कालिन एमाले सरकारं विपक्षी मवंगु खःसा जलविद्युतया मामिलाय् नेपाः उबले हे आत्मनिर्भर जुया गुलि न्ह्यःने लाये धुंकल जुइ । ०५१ सालय् तत्कालिन एमालेया मनमोहन सरकारंं सच्छिगु बांलागु ज्या जूगु खःसा अरुणया मामिलाय् गल्ती हे जूगु महसूस यायेमाः । गल्तीया स्वीकारोक्तीं सुं नं क्वह्यं जुइमखु ।
अरुण तेश्रो रद्द जुया लिपा कालिगण्डकी जलविद्युत आयोजना अरुण स्वयां अप्वः लागत पुलाः दयेकेमाल । थौं अरुण तेश्रो भारतयात लःल्हाना परियोजना न्ह्याकेत वाध्य जुल । थ्व गुलितक राष्ट्रवाद जुल मूल्यांकन जुइमाः थें च्वं । थुज्वःगु हे गल्ती एमसीसी परियोजनायात लित छ्वल धाःसां लिपा कपाः तिया च्वने मालीगु अवस्था वइ । एमसीसी परियोजना अमेरिकी सेना वया दयेकः वइगु मखु । तर सामाजिक सञ्जालय् एमसीसी परियोजनाया सवालय् गुकथं अफवाह न्यनाच्वन, थुकी थुकथं अफवाह न्यंकेमाःकथंया सम्झौता मखु ।
अमेरिकां बीत्यंगु अनुदान म्वाः झी थःगु हे तुती दनाः देय् न्ह्याके धकाः वनेफइगु अवस्था मदु ।
चीनयाके अनुदान काय्ज्यू, बेलायत, यूरोप, भारतयाके अनुदान कयाः गुलि परियोजनात न्ह्याकेज्यू, उकथं हे अमेरिकां बीत्यंगु नेपाःया नितिं हे दकलय् अप्वः रकमया अनुदान कयाः ट्रान्समिसन लाइनया परियोजनायात न्ह्याके मज्यू धइगु अन्धराष्ट्रवाद जक खः ।
एमसीसी बाराक ओबामा राष्ट्रपति जूगु इलय् हे नेपालं सम्झौता याःगु खः । इण्डो प्यासिफिक स्ट्राटेजी लिपा डोनाल्ड ट्रम्पं हःगु नीति खः । थ्व सम्झौतायात संसदं पारित याय्माःगु खँ बांलाःगु हे बुँदा खःनि, मखु धइगु खःसा गुलि सम्झौतात संसदय् हे मवसे सरकार सरकार दथुइ जुया कार्यान्वयन जूगु यक्व दसूत दु । संसदं पारित याय्बलय् थ्व सम्झौता कार्यान्वयन याय्त व अपनत्व काय्त सरकार जक मखु, संसदया नं दायित्व जूवनीगु खः ।
