करुणामय व कोरोनामय
थौंकन्हय् स्वनिगलय् तसकं चर्चाय् वयाच्वंगु निगू दु, छगू करुणामय (पद्मपाणी लोकेश्वर)या जात्रा व मेगु कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) । विश्वन्यंक न्यनावनाच्वंगु कोरोनाया हुनिं हरेक क्षेत्रय् उलि हे लिच्वः लानाच्वंगु दु । कोरोनाया हुनिं राजनीतिक, आर्थिक क्षेत्रयात ध्वस्त याय्धुंकूगु अवस्था दुसा साँस्कृतिक क्षेत्रय् नं उलि हे लिच्वः लानाच्वंगु दु, गुकिं यानाः गुलिखे साँस्कृतिक गतिविधि ठप्प जुयाच्वंगु दु । छुं छुं क्षेत्रय् गथे कि अनलाइनपाखे आपालं सकारात्मक लिच्वः लाःगु खनेदुसां मेमेगु क्षेत्रय् धाःसा नकारात्मक लिच्वः जक लानाच्वंगु खनेदु । थ्व हे हुनिं मनूत निराश जुयाः आत्महत्यापाखे न्ह्यज्यानाच्वंगु नं यक्व हे उदाहरणत दु ।
थ्व हे झ्वलय् नेपालय् नं कोरोनापाखें हरेक क्षेत्रय् नकारात्मक लिच्वः लानाच्वंगु दु । अझ धाय्गु खःसा साँस्कृतिकरुपं सम्पत्र झी नेवाःत नं थ्वपाखें अलग्ग जुइमफुत । थौंतक नं धाय्गु खःसा स्वनिगलय् गुलि नं जात्रा जुइमाःगु खः, व फुक्क ठप्प हे जुयाच्वंगु दुसा स्वनिगःया थीथी देगः, बहाःबही बुलुहुँ बुलुहुँ चालाच्वंगु दु । अझ धाय्गु खःसा पशुपतितक नं बन्द हे जुयाच्वंगु दु । थुकिया मू हुनिं धइगु विश्वन्यंक त्रास ब्वलंकाच्वंगु कोरोना नेपालय् नं समुदायस्तरय् न्यनावनी धइगु खःसा थुकियात कयाः फुक्क साँस्कृतिक गतिविधित औपचारिक÷अनौपचारिककथं बन्द याय्गु क्वःछ्यूगु दु ।
नेवाःतय्गु नखःया लुखाकथं कयातःगु गथांमुगःनिसें सापारु, गुंलाधर्म हनेगु (चैत्य, बहाःबही चाःहिलेगु), मतयाः आदि फुक्क बन्द याय्गु औपचारिक निर्णय याय्धुंकूगु दु । छखे जनस्वास्थ्ययात ध्यानय् तयाः थजाःगु ज्या बन्द याःगु बांलाःगु हे खँ जुल । तर थुकिं यानाः नेपाःया अमूर्त साँस्कृतिक सम्पदायात बांमलाक्क लिच्वः लाइगु सम्भावना उलि हे दु । विश्व हे कोरोनामय जुयाच्वंगु अवस्थाय् कन्हय्निसें करुणामय अर्थात बुंगद्यःया रथयात्रा न्ह्याकेगु ज्या धाःसा जुइत्यंगु दु । थ्व गुलितक पाय्छि खः ? धइगु न्ह्यसः ब्वलंगु दुसा मेखे अमूर्त साँस्कृतिक सम्पदायात जीवन्त यानातय्गु नितिं थ्व छगू महत्वपूर्ण पलाः नं जुइफु ।
थौंकन्हय् कोरोना भाइरस न्यनामवनेमा धकाः सरकारं खास हे पलाः ल्ह्वनाच्वंगु मदु । विशेष यानाः पिसिआर टेष्ट गुगु बृहत्तररुपं जुइमाःगु खः, व जुइफयाच्वंगु मदु । लकडाउनया खँल्हाय्गु खःसा स्कूल, कलेज बाहेक मेगु फुक्कं सुचारुरुपं न्ह्याय्धुंकूगु दु । सरकारपाखें म्होजक पिसिआर टेष्ट म्हो हे संक्रमित खनेदयाच्वंगु सत्य खःसां आःया अवस्थाय् हरेक पक्षं स्वय्गु खःसा न्हापाया अवस्थाय् लिहाँ वयाच्वंगु दु धाःसां पाइमखु ।
थजाःगु अवस्थाय् साँस्कृतिक गतिविधि धाःसा बन्द हे यानाच्वंगुयात कयाः सकस्यां बिचाः याय्माःगु खनेदु । कोरोना गबलेतक दइ धइगु निश्चित मदुनि, भ्याक्सिनया आविष्कार याय्गु ज्या जुयाच्वंगु दु, तर कोरोनायात जक न्ह्यथनाः साँस्कृतिक गतिविधि बन्द याय्गु खःसा थ्व पाय्छिगु खँ मखु । कोरोना भाइरसयात ध्यानय् तयाः साँस्कृतिक गतिविधियात गुकथं सुचारु याय्गु धइगु खँय् बिचाः याय्माःगु खनेदु ।
यदि थजाःगु खँयात ध्यानय् मतय्गु खःसा कन्हय् वयाः करुणामयया रथयात्रा नं दिके मालेफु । करुणामय रथयात्रा याय्बलय् कोरोना न्यनामवनीगु, मेमेगु साँस्कृतिक गतिविधि याय्बलय् न्यनावनीगु थ्व नं पाय्छिगु खँ मखु । आःया अवस्थाय् कोरोना भाइरस न्यनावंके मबीगु नितिं झी हे सचेत जुयाः थीथी उपायत मालाः न्ह्याःवनेमाःगु खनेदु । करुणामयया रथयात्रा हुनिं कोरोनामय मजुइमा, अथे हे कोरोनामय मजुइकेत थीथी उपाय नालाः करुणामय रथयात्रा सुथांलाक्क न्ह्याकेफय्मा, गुकिं यानाः मेमेगु साँस्कृतिक गतिविधि सुचारुरुपं न्ह्याकेत अर्थात अमूर्त साँस्कृतिक सम्पदायात जीवन्तता बीत थुकिं हःपाः चूलाय्मा ।
