कुप्रथायात न्हंका छ्वय्माः
जुजुमान महर्जन
छाउपडी प्रथा विशेष यानाः नेपाःया पश्चिमी जिल्लाय् दुगु छगू (अ)सामाजिक परम्परा खः । गुग परम्पराकथं मिसापिं थी मज्यूगु अर्थात महिनाबारी जुइबलय् छेँ नं पिने बल्चाय्् तइगु खः, गन द्यनीगु नितिं जक थाय् दइसा अन सुचुपिचु नं जुइमखु । अनं सासः ल्हाय् थाकुइगु, ख्वाउँया जक मिसापिं सीगु मखु कि अन बलात्कार थेंजाःगु यौनजन्य अपराध नं जुइगु खः ।
थुगु हुनिं पश्चिमी नेपालय् आपालं मिसापिनिगु अकालं ज्यान वनाच्वंगु दु । छुं ई न्ह्यः जक अन छम्ह एसइइ बियाः लिच्वः पियाच्वंम्ह छम्ह मिसा छाउपडीया हुनिं सर्पं न्यानाः सित । थ्व छगू प्रतिनिधित्व याइगु छगू घटना जक खः ।
थी मज्यू जुइबलय् छेँय् दुहांवन धाःसा द्यः वइगु धकाः उमित छेँ नं पिने तइगु खः । थी मज्यू छगू मिसापिन्त जुइगु छगू प्राकृतिक प्रकृया खः । थी मज्यू जुल कि मिसापिं मां जुइत योग्य जुइगु खः, अर्थात मचा बुइके फइगु क्षमता दत धइगु चिं खः । जबतक मिसां थी मज्यू जुइमखु, उबलय् तक सुं नं मिसांपिं माः जुइफइ मखु । थ्व प्राकृतिक नियम खः ।
थजाःगु प्राकृतिक खँयात कयाः थौंकन्हय् नं थुकथं छेँ नं पिने तयाः उमित दुव्र्यवहार याय्गु धइगु छगू असामाजिक ज्या जक मखु, मिसापिन्त जुयाच्वंगु छगू चरम हिंसा नं खः धाय्माः । थजाःगु हिंसायात निरुत्साही याय्माःगु दुसा थुुकिया नितिं सरकारलिसें सामाजिक संघसंस्थां चेतना जक थनां मगाः, थजाःगु व्यवहार याइपिन्त दण्डया नं सजाँयया व्यवस्था याय्माः ।
मिसा व मिजं समान खः धकाः सः थ्वयाच्वंगु जक मखु, मिसा हिंसायात न्हंकेगु नितिं संविधानय् मिसा विरुद्धया थीथी कानूनत दय्कातःगु दु । संविधानय् मिसा विरुद्ध धार्मिक, सामाजिक, सांस्कृतिक परम्परा, प्रचलन वा मेमेगु छुं नं लिधंसाय् शारीरिक, मानसिक, यौनजन्य, मनोवैज्ञानिक वा छुं नं कथंया हिंसाजन्य ज्या व शोषण याय् दइमखु धकाः न्ह्यथनातःगु अवस्थाय् मिसा जूगु हुनिं थजाःगु असमाजिक परम्परायात निरन्तरता बियाच्वनेगु गुलितक पाय्छि खः ।
मिसापिं थी मज्यूगु इलय् असुरक्षितकथं पिने च्वनेमाःगु जक मखु, बलात्कारथें जाःगु यौनहिंसापाखें पीडित जुइमाःगु अवस्था ब्वलनीगु, अथे हे ज्यान हे तंकेमाःगु अवस्था ब्वलनीगु धइगु थ्व हे तधंगु मिसा हिंसा मेगु दइमखु जुइ । अथे हे छेँ दुहांवनीबलय् द्यः वइगु तर उमित हे बलात्कार याइगु इलय् छुं मजुइगु थ्व गजाःगु परम्परा
खः ?
खय्त ला संविधानं मिसा हिंसा विरुद्ध थीथी कानूनत दय्कातःगु दु, मिसा अधिकारयात कयाः छथ्वः मिसापिं नं यक्व हे सः थ्वय्काच्वंगु दु, सायद उकियात छ्यलाच्वंगु नं दु जुइ । तर गामय् च्वंपिं मिसापिं धाःसा थःगु अधिकारया पहिचान याय् मफयाः थःगु ज्यान तकं तंकेमालाच्वंगु अवस्था दु ।
उकिं कानून दय्केगु जक मखु, उकियात कार्यान्वयन याय्गु ज्याय् सरकारलिसें मिसा अधिकारवादी संघसंस्था व जनता नं उलि हे न्ह्यचिलाः थजाःगु (कु)प्रथायात न्हंका छ्वय्गु थौंया आवश्यकता खः ।
