२०८० चैत्र १६, शुक्रबार

गुन्हु पुन्हि

जितेन्द्रबिलास बज्राचार्य
 
गुंलाथ्व पुन्हि, श्रावण शुक्लपक्ष, जनैपुर्णिमा, क्वाति पुन्हि । नेवाःतय् नखःचखः मध्ये सिथि नखलं नखः सिधयाः गथामुगःनिसें नखः सुरु जुइ । झिंन्यान्हु मपाक्क नखःचखः वयातुं च्वनि िव मध्ये नं दकलय् न्हापा वइगु नखः खः, गुंपुन्हि । गुंलाय् लाःगु पुन्हि जूगुलिं गुंपुन्हि धाःगु खः । अथेला गुंपुन्हि नेपाल संवत्कथं झिला खःसां गुंपुन्हि छाय् धाइ धइगु खँ थीथी धापूत दु ।
 
नेपालमण्डलया विस्तार स्वयम्भू ज्योतिया उत्पति नापं सुरु जुइ । स्वयम्भू ज्योतियात कलियुग वयाः स्यंका बी धकाः सकिमिला पुन्हि कुन्हु ज्योतियात त्वःपुयाः चैत्य दय्की । त्वपूगु पुन्हि नं गुला दुगु पुन्हि जूगुलिं गुपुन्हि धाइ । थुगु लाय् थीथी भय दुगुलिं सुथ न्हापां स्यंगुं स्वयम् उत्पति जूगु ज्योति दुगु गुँइ वनाः चैत्यया सेवा याःगु पुन्हि जूगुलि गुपुन्हि धाइ । गुणंयुक्त पुन्हि श्रेष्ठ महिना श्रावण महिनाय् लाःगु पुन्हि जूगुलिं नं गुंपुन्हि धाइ । गुंपुन्हिनिसें कृष्णाअष्टमि वा गुन्हु तक थीथी धर्मकर्म यानाः मानय् याइगुलिं नं गुंपुन्हि धाइ ।  क्वाति त्वनेगु पुन्हि जूगुलिं क्वाति पुन्हि नं धाय्गु याः ।बर्मूतय् जनै हिलीगु दिं जूगुलिं थ्व दिंयात जनै पुन्हि नं धाइ । न्ह्याग्गु धाःसां थ्व पुन्हि धार्मिककथं महत्वं जाःगु पुन्हि खः । थ्व दिनस थीथी जात्रा मेलाकथं हनी ।
 
 
 
कुम्भेश्वर, क्वन्ति, सर्वेश्वर महाद्यःया थाय् थ्व दिनस तःधंगु मेला जुइ । श्री स्वयम्भू महापुराण कुम्भेश्वरवैतराग महात्यकथं छगू इलय् सर्वपाल नांयाम्ह छम्ह तसकं हे जाःम्ह वैद्य छम्ह दयाच्वनी । गुम्ह वैद्यं सुविद्याजक मखुसे कुविद्या नं तसकं सःम्ह जुयाच्वन । वं थःथाय् वःपिं ल्वगितय्त स्वय्सातं हे लाय्का बीफूम्ह जूगुुलिं यक्व मनूत क्यं वइगु जुयाच्वन । तर वयाके लोभ चित्त उत्पति जुयाः लालच जाया वःगुलिं वासः याकः वःपिन्सं चित्त बुुझय् जुइक धेबा मबिल कि हाकनं ल्वय् लिथ्वय्का बीगु जुयाच्वन । थथे यानाः ल्वगिपिन्त दुःख बियाच्वंगु खँ जुजुं सीकाः वयात ज्वंके छ्वल ।
 
थ्व खँ सर्वपाल वैद्यं सीकाः थःके लोभचित्त उत्पति जूगु नं सीका कयाः धन्वन्तरी कलश स्थापना यानाः बागमती सिथय् वनाः न्हिंन्हिं म्वः ल्हुयाः ध्यान यानाच्वन । एकचित्त ध्यान याना च्वंबलय् बज्रपाणि लोकेश्वर वयाः दर्शन बियाः जगत उद्धार याय्गु खःसा थ्व कलसय् च्वंगु लः ह्वला ब्यु । थ्व लः ह्वलाः ब्युथाय् उत्पति जूगु पुखू कुम्भेश्वर जुल । थन म्वः ल्हुल कि चित्त शुद्ध जुयाः रोगं मुक्त जुइ । थ्व थासय् क्वति (करोड) जप यात धाःसा मन्त्रशिद्धि प्राप्त जुइगुलिं क्वन्ति धाल । सर्वपालं ध्यान तप यानाः सेवा याःगुलिं सर्वेश्वर जुल ।
 
पौराणिक ग्रन्थकथं समुद्र मन्थन याःबलय् पिहाँ वःगु कालकोट हलाहला विष महाद्यवं त्वनी । उगु विषया रापं छटपटय् जुयाः सिच्चुगु थासय् वनाः रापयात क्वलाय्कूगु थाय् सिलु अर्थात गोसाइकुण्डय् थ्व दिनस तःधंगु मेला जुइ । स्वनिगःया भक्तजनपिं च्यान्हु न्ह्यःनिसें सिलु वनाः पुन्हिया इलय् कुण्ड थ्यंकाः कुम्भेश्वरया दर्शन याय्माः धकाः वनी । सिलुइ कुतुं वंगु कमण्डलु थन लुयावःगु खँ तसकं लोकंह्वाः ।
 
उकिं थनयागु लः सिलुं वयाच्वंगु व सिलु थ्यंगु बराबर जुइ धइगु जनविश्वास दु ।ण् सिलु वने मफूपिं थन वल कि सिलु वंगु बराबर पुण्य लाइगु बिश्वास दु । पुन्हि छन्हु न्ह्यः चतुर्दशि कुन्हु बहनी कुम्भेश्वर महाद्यः पुखुलिइ बिज्याकी । अनंनिसें मेला सुरु जुइ । तामाङ, लामा, धामि, झाँक्रिपिं मन्त्र सिद्धि याय्त चच्छि जाग्राम च्वं वइ । पुन्हि कुन्हु ऋगभेरी बाजा नौबाजा थाइ । वहनि महाद्यःया देगलय् तुं बिज्याकी ।
 
थ्व दिनस मणिचूडय् मेला लगय् जुइ । गौतम बुद्ध जन्म जुइ न्ह्यः पूर्व जन्मय् मणिचूड राजकुमार जुयाः जन्म जूबलय् दानपारमिता पूवंकेत थःगु छ्यं फायाः मणि दान यानाः ‘दान पारमिता’ पूवंकूगु दिंकथं थन मेला लगय् जुइ । भ्वँतया वुडोल चण्डेश्वरी रक्तचन्दन वनया पूर्वपाखे सिलुतीर्थय् नं मेला लगय् जुइ । थथे थीथी थासय् मेला लगय् जुइ । येँया बौद्धतसं बाहाः बहिलय् ब्वयातःगु बहीद्यः गुंला जःछि स्वयम्भुइ वनीपिं धाः बाजं थानाः बहीद्यः स्वः वनी । ललितविस्तरकथं थ्व दिनस भगवान बुद्ध थीथी मार मध्ये ‘काम मार’यात परास्त याःगु दिन नं खः । मृत्यु जुयाः यमलोक वया च्वंपिन्त यमराजं षडक्षरीलोकेश्वरया रुप कयाः धर्मदेशना याःगु दिं जूगुलिं धर्मया खँ न्यनेदयाः थ्वया कन्हय्कुन्हु यमलोकपाखें मुक्त जुइ । वैद्धिक हिन्दु नेवाःतसें थ्व दिनस सप्तऋषिपिं व पुर्खापिंत तर्पण बियाः जनै हिली । 
 
गुंपुन्हिया छगू महत्व क्वाति त्वनेगु नं खः । सिनाज्या गथांमुगलं ब्यंकाः म्हयात ख्वाँउ चाःगु  तंकेत क्वाःगु ति अर्थात क्वाति त्वनी । क्वाति गुता बिबलय् १)माय् २)तग्वःगु कय्गु ३)चिग्वःगु कय्गु ४)चना ५)मू ६)भुति ७)मुस्या ८)सिम्पु ९)पँमाय् फ्वयाः चुलि वय्काः लैंचा व मसला तयाः पावंक दाय्काः लिपा इमु ह्वाइ । थ्व म्हयात तसकं हे नी । न्हापान्हापा गथंमुगःबलय् छ्वालिया कँु, पति, चलः, बिस्युं वनी, गुंपुन्हिबलय् इमु ह्वानाः कुसि तनावनी, मोहनिया हिख्वलं धँय् सुनावनी धाइगु नं दु । नेवाःतयगु मू लजगाः धइगु बुँज्या खः । बँुइ वा पी धुंकाः दुःख बीपिं कीचातय्त ब्याँचां नयाः बीगुलिं बँुइ वनाः कुंकुं पतिं ब्याँब्व (ब्याजा) तःवनि । 
 
क्वखं सीपिं वस्तुतय्त नयाः वातावरण सफा याइगुलिं क्वःयात नं नकी । नेवाःतय् मेमेगु नखःबलय्थें थीथी घासा मखुसे क्वाति, बिबः व छुचु मरि तयाः ब्व तइ । गुपुन्हि कुन्हु  गुज्वः लं फिनाः गुक्वः नय्गु, गुंगू बहीद्यः स्वःवनेगु, न्ह्याग्गु हे याःसां गुक्वः याय्मा धाइगु नं चलन दु । नेवाःतयगु गथांमुगः न्हापागु चखः खःसा गुंपुन्हि न्हापांगु नखः खः । चखः धाल कि नख्त्या सःतेम्वाः, नखः जुल कि नखत्या सःतेमाः । नेवाःतय् उखान दु, मदुपिनि नखःसां चखःथें, दुपिनि चखःसां नखःथें ।