२०८१ बैशाख १३, बिहिबार

नातिदाइ व सफूधुकूया लुमन्तिइ

शरद कसाः

 

नेपालभाषाया न्ह्याम्हं च्वमि व भाषिक कार्यकर्तात नातिदाइ अर्थात नातिबज्र छक्वः नाप मलाःपिं म्हो हे जुइ । च्वमिपिनि  थः पिनिगु नातिदाइ व सफूधुकूया लुमन्तिइ

 

पिदन कि दकलय् न्हापां नातिबज्रया सफूधुकूतिइ मब्वः तलय् पिदंथें च्वनी मखु । नेवाः भाषिक कार्यकर्तापिं नं छुं नं छुं ज्याखँया नितिं अन छधू मवंसे ज्या हे क्वचाइमखु । अथे धइगु छुं नं संस्थाया ज्याझ्वः क्वःजी, पाहांपिं ब्वनेमाली । तर ब्वनापौ इनेत समस्या जुइ, उकिया समाधान लुइ नातिबज्रया सफूधुकू । उगु सफूधुकू ब्वनापौ कालबिलया छगू मू ज्याकुथि नं जुयाबी ।

 

छगू ई एफ.एम. रेडियो ज्याझ्वः तसकं लोकंह्वात । ज्याझ्वः न्ह्याकीपिं व न्यँमिपिनि दथुइ स्वापूया माध्यम जुइ व विषयया सम्बन्धित पौ । थजाःगु पौ न्यँमिपिन्सं ज्याझ्वः न्ह्याइगु एफ.एम.या ज्याकुथिइ थ्यंकेगु सहज मजुया बी । अलय् शरण वनेमाली व हे सफूधुकूतिइ । ज्याझ्वः न्ह्याकीपिन्सं थः न्यँमिपिनिगु पौ मुंवनेगु थाय् नं व हे जुइ ।

 
स्वनिगलय् दुनेच्वंपिं वा पिनेच्वंपिं सुं नं मनूया बारे जानकारी काय्माल धाःसा याउँक हे अनं जानकारी प्राप्त जुइ । अथे हे नापलाय् माल धाःसां नं व छगू “मिटिङ्ग प्वाइन्ट” जुयाबी । क्याम्पसय् नेपालभाषा कयाः ब्वना च्वंपिं ब्वँमिपिं जुइब्यु वा नेवाःतय् विषयस छुं नं अध्ययन–अनुसन्धान यानाच्वंपिनि नितिं नं थ्व छगू ‘सूचं केन्द्र’ हे खः । थ्व केन्द्र स्वदेशी तय्गु नितिं जक मखु, विदेशी तय्गु नितिं नं ।
 
 
थन वयाः आपालं विदेशीतसें तकं न्यने–कने याः वयाच्वनी, सफू न्याः वयाच्वनी । थुकी मध्ये छम्ह निम्ह नां काय्माल धाःसा डा. टड लेविस, डा. लिन्दा इल्टिस, डा. डेविड गेल्नर, डा. अलेक्जेण्डर रोस्पात, स्यूचो ताकाओका आदिपिं काचाक्क लुमंसे वइगु । थुकी टड लेविस ला दगूबहालय् हे आपालं च्वना वने धुंकूम्ह जुल । वय्कलं असंया तुलाधरपिनिगु बारे विद्यावारिधी यानादीगु खः ।
 
 
लिपा वय्कलं झी कवि चित्तधर ‘हृदय’या “सुगत सौरभ” महाकाब्य अंग्रेजी भासं अनुवाद नं यानादीगु दु । अथे हे जापानयाम्ह स्यूचो ताकाओका नेवाः वक्व पतिकं नातिदाइया सफूधुकुतिइ दुस्वयाः नेपालभाषां गुलि नं सफू पिहां वयाच्वंगु दु, व मुंकाः न्याना यंकीम्ह जुयाच्वन । लिपा वय्कःया नितिं धकाः नातिदाइ नं नेपालभाषां पिहां वक्व सफू छगू छगू फ्याना तइगु जुयाबिल । थजाःगु खँ माला स्वत व लुमंका स्वत धाःसा आपालं हे दइतिनि ।
 
 
झी कवि चित्तधर ‘हृदय’, भाषानिभाः प्रेमबहादुर कसाःलिसें आपालं हनेबहःपिं वरिष्ठ साहित्यकार, च्वमिपिं मुंवइगु नातिदाइया सफूधुकू धाथें धाय्माल धाःसा नेपालभाषाया नितिं छगू तीर्थस्थल धाःसां मपाः । धर्मकर्मय् विश्वास याइपिन्सं तीर्थस्थलय् वन कि थः सी धुंकाः तरे जुइ धकाः भाःपियाच्वनी । तर नेपालभाषाया नितिं ला म्वाःबलय् हे न्ह्याग्गुं ज्या तरे याइगु व थाय् खः ।
 
 
थजाःगु महत्वपूणृगु थासय् थःम्हं नं छगू खँया जानकारी काय्त अन थ्यंगु खः । वि.सं. २०३९ सालपाखे एस.एल.सी. जाँच बी धुंकाः नेपाल लिपि कक्षा काइगु थाय् गन दु धका न्यंवना । नातिदाइ नं नेपाल लिपि गुथि, न्यत तुंछेँय् धकाः कनादिल । लिपा अन वनाः लिपि सय्कः वना । अलय् मचाय्कं थः नं छम्ह नेपालभाषाया कार्यकर्ता जूवन ।
न्हापां सूचं काः वनाम्ह लिपा जूलिसे थीथी ज्याखँय् अन थ्यनीम्ह जुल ।
 
 
थः आशा सफूकुथिइ तक्यने धुंकाः निहं छधू धइथें हाजीर जू वनेगु । छाय्धाःसां सपूmकुथियात माःगु सफू काय्त जक मखु, न्हिंन्हिं पिहांवइगु ‘विश्वभूमि’ लिपा ‘सन्ध्या टाइम्स’ आदि पत्रिका काय्त खः । अथे जूबलय् न्हिंन्हिं हे नापलानाच्वनी नातिदाइ । उमेरं आपालं क्वकालि जूसां जितः शरद जक धाःसां गाःथाय् ‘शरदजी’ धकाः हे सम्बोधन यानादी वय्कलं । अथे खःसां मेमेगु खँल्हाबँल्हा धाःसा पासापिंथें हे ब्यवहार जुयाच्वनी ।
 
 
जि अप्वःथें न्ववाय्गु बानी मदु, अथे जुयाः वय्कलं खँ कनाच्वनी, जिं न्यना जक च्वनेगु । थजाःगु खँ कनेगु झ्वलय् सफूधुकू नीस्वनाया खँ, चित्तधर, प्रेमबहादुर आदिपिनिगु खँ, २०२२ सालया नेपालभाषाया आन्दोलनया खँ, निमन्त्रणा प्याखं क्यना बलय् सिगु खँ, थःगु हे जीवनया विविध खँ, २०४६ सालया आन्दोलन भाःया कफ्र्यु व गोलि चले जूबलय् तकं विश्वभूमि पत्रिका मियाबलय्या ग्यानापूगु खँ नापं आपालं न्ह्यइपुगु खँ कनादी । नातिदाइया थजाःगु हे खँ न्यनाः जिं ‘मिजंत धइपिं’ धइगु शीर्षकय् बाखं छपु नं च्वयागु दु । गुगु बाखं उबलय् सन्ध्या टाइम्सं न्हूदँ बलय् पिथनीगु तँसापौ सफूचाय् पिदंगु दु ।
 
 
नातिदाइ तःदँ तक मफयाः थःगु छेँय् हे लिकुंका च्वनेमाल । छक्वः निक्वः छेँय् वनाः नं नाप लाःवना । दकलय् लिपा नापलाः वनागु धइगु झी पद्मदाइया जंक्व भ्वय्या ब्वनापौ ब्यू वनाबलय् खः । उबलय् नातिदाइ तसकं लय्ताःगु खः । जि मफु धकाः थौंकन्हय् सुना नं जितः ब्वनापौ ब्यू मवः । जि पिहां वय् मफूसां कम सेकम जानकारीया नितिं जूसां ब्वनापौ ब्यू वय्माःगु, मवः । तर छिं थ्व ब्वनापौ ब्यूवःगुलिं जि तसकं लय्ताल धकाः दङ्ग जूगु आः मिखाय् झलमल लुमना वयाच्वन ।
 
 
अथे हे जीवनया लिपांगु इलय् वय्कलं सफूधुकू न्यय्दँ क्यंगु लसताय् छगू तःजिक सफू ब्वज्या याय्गु इच्छा क्यनादीगु नं आः लुमंसे वः । भाषासेवा याय्गुली हे थः न्ह्याबलें लय्ताया च्वनीम्ह नातिदाइ वंगु ने.सं. ११३९ थिंलागा १२ बुधवाः कुन्हु थःगु भौतिक शरीर त्याग यानाः झाल । भाषा सेवा याइपिं दत्तलय् वय्कः सदां दयाच्वनीगु भाःपाः लुमन्तिया खँग्वः छपासः श्रद्धाञ्जली कथं देछायाच्वना ।