२०८० चैत्र १५, बिहिबार

बखुमदः जात्राया म्हसीका

 
(पत्रकार भाजु श्रीकृष्ण महर्जनया बखुमदः जात्रा सम्बन्धि जानकारीमूलक सफू बखुमदः जात्रा (न्हयगां जात्रा) ११३७ थिंलाथ्व बखुमदः अष्टमिया दिनस पिदंगु दु  । उगु हे सफूया छगू ब्व थन न्ह्यब्वयाच्वना ।)
 
 
स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतयसं हना वयाच्वंगु थीथी जात्रात मध्ये महत्वपूर्णगु जात्रा धइगु बखुमदः जात्रा नं खः । बःखु धइगु येँय् नं दक्षिण पश्चिमपाखे किपुलिइ नं पश्चिमपाखेया ऐतिहासिक थाय् खः । गुगु थासय् इसाया निगूगु सताब्दीया सप्तमातृकाया कौमारी, बैष्णवी व बाराहीया मूर्ति पलिस्था यानातःगु दु । उकिं उगु लागा धइगु येँया दक्षिण पश्चिम लागाया नेवाः वस्तीया महत्वपूर्णगु तीर्थस्थलया रुपय् नं नालातःगु दु ।
 
व हे बःखु क्षेत्रयात केन्द्रविन्दु यानाः हनीगु बखुमदः अष्टमी जात्रा खः । बखुमद अष्टमी जात्राया झ्वलय् न्हापा न्हापा न्हयगू गांया नेवाःतय्सं जात्रा याइगु खः । उकिं हे जुइ सायद् थनिं स्वंगू दशक न्ह्यवःनिसें हे बखुमदः जात्रायात न्हयगां जात्रा धायेगु यानाहःगु दु । बखुमदः जात्राया झ्वलय् नेवाः वस्तीत किपू, पांगा, नगां, ल्ह्वंंखा, मच्छेगां, ब्वसिगां व सतुंगलय् जात्रा याइगु खः । तर लिपांगु इलय् वयाः नैकाप अर्थात बन्थःचाया नेवाःतयसं नं ब्यागलं कथंया द्यःखः दयेकाः जात्रा यानाहःगु दु । 
बखुमदः जात्रा धइगु येँया दक्षिण पश्चिम लागाया नेवाःतयगु दक्कले महत्वपूर्णगु जात्रा खः । दँयदसं बुँइ सामाज्या अर्थात वा लयेगु ज्या क्वचाये धुंकाः थिंलाय् याइगु नखः धइगु हे बखुमदः अर्थात न्हयगां जात्रा खः । 
 
बखुमदः अष्टमीया दिंयात केन्द्रित यानाः हना वयाच्वंगु बखुमदः जात्रा खः । अष्टमी खुन्हु चान्हय् विशेष कथंया पुजाआजा यायेगु याइ । पीगं द्यःयाथाय् होम यानाः  धाल्चा ज्वनाः विधिपूर्वक पुजा यानाः जीव बलि तकं बिइगु याइ । नगामय् धाल्चा खाकेगु धकाः हे पीगनय् विधिपूर्वक पुजाआजा यानाः पुजा याइगु खःसा पांगायापिन्सं नं थःपिनिगु हे पीगं भाजंगाःया विष्णुदेवीयाथाय् अले सतुंगःनिसें मच्छेगांयापिन्सं तकं विधिपूर्वक उखुन्हु चान्हय् बःखुइ विधिपूर्वक धाल्चा ज्वनाः पुजा यायेगु, होम यायेगु तकं याइ । उकियात नं छगू कथं धाल्चा खाकेगुया अर्थय् हे कयातःगु दु । 
 
अथे हे किपूपाखें ला झन बःखु, दथुइ बःखु नापं पीगनय् तकं विधिपूर्वक धाल्चा ज्वनाः पुजाआजा यायेगु नापनापं बलि बिइगु तकं याइ । धाल्चा खाकीगु नगामय् जुइमा वा पांगानिसें किपूया हे छाय् मजुइमा अष्टमी खुन्हु चान्हय् पुजा याइगु इलय् न्यागः धाल्चा दइ । न्यागः धाल्चाय् न्याता हे चीज तयाः थःथःगु कथंया होम पुजा याइगु खः । थ्व न्यागः धाल्चा तयाः पुजा आजा याइगु अले होम तकं याइगु धइगु पञ्चतत्व नाप व पंचमातृका नाप स्वापू दुगु खयेमाः ।  
 
छगू कथं थ्व फुक्क कथंया पुजा धइगु हे धाल्चा खाकेगु कथंया खः । थाय् विषेश कथं यायेगु पहः जक पानाच्वंगु दु । उकिं बःखुयात केन्द्रविन्दु कथं नालाः पुजाआजा यायेगु नापं मूल कथं अष्टमीया चान्हय् विधि पूर्वक पुजाआजा याइगु जुयाः हे बखुमदः जात्रा धकाः धायेगु याना वयाच्वंगु खः । बखुमदः जात्रायात बखुमलः जात्रा नं धायेगु याना वयाच्वंगु दु ।
 
 
 
जात्रा गबले गबले याइ ?
 
बखुमदः जात्राया झ्वलय् येँय् नं दक्षिण पश्चिमपाखेया नेवाः वस्तीइ थीथी इलय् जात्रा याना वयाच्वंगु दु । बखुमदः अष्टमी धकाः थिंलाथ्व अष्टमीयात मूल दिन कथं नालाः पुजाआजा याना वयाच्वंगु दुसा गनं गनं ला उखुन्हु हे नं जात्रा याना वयाच्वंगु दु । 
जात्राया नितिं न्हापांगु दिं कथं निउतँ धकाः थिंलाथ्व चौथियात नालातःगु दु । चौथि खुन्हु मूल रुपं भेलु थुइगु खः । भेलु धइगु थ्वँ थुइगु खः । बखुमदः जात्रा जुइगु फुक्क हे धइथें वस्तीइ थिंलाथ्व चौथि खुन्हु हे भेलु थुइगु याइ । अथेजूसां मूल जात्रा कथं नगामय् थिंलाथ्व अष्टमीया चान्हय् याइगु खः । 
 
अष्टमीखुन्हु हे बहनी नगामय् बालकुमारीया खः कुबिया जात्रा याइगु खः । नगामय् याइगु धाल्चा खाकीगु जात्रा खः । अथे हे पांगय् मूल जात्रा कथं द्यःखः जात्रा थिंलाथ्व नवःमि खुन्हु याइगु खः । अबले बालकुमारी व विष्णुदेवीयात मूल द्यः कथं नाला सांस्कृतिक बाजं थानाः जात्रा यायेगु चलन दु । किपुलिइ इन्द्रायणी द्यःयात मूल द्यः कथं नाला दशमी खुन्हु जात्रा याइगु खः । अथे हे दशमी खुन्हु ब्वसिगामय् भैरवयात मूल द्यः कथं नालाः, मच्छेगामय् विष्णुदेवीयात मूल द्यः कथं नालाः, सतुंगलय् नं मूल द्यः कथं विषणुदेवी द्यःयात नालाः जात्रा याइगु खः । 
 
उगु हे कथं बन्थचा अर्थात सिंर व पुलांन अर्थात पुलांलँ अथे धइगु पुलांगु नैकापयापिन्सं नं दशमी खुन्हु हे जात्रा याइगु खः । किपूमितयसं किपूया पीगनंनिसेंं जात्रा याइगु खःसा अथे हे पांगामीतयसं नं पांगाया पीगं भाजंगाःनिसें जात्रा याइगु खः । 
उगु हे कथं नगामय् अनया पीगनंनिसें जात्रा याइगु खःसा सतुंगः, ल्ह्वंखा, ब्वसिगां व मच्छेगांया नेवाःतयसं धाःसा बःखु लागांनिसें हे थःथःगु लागाय् जात्रा यानाः यंकीगु खः । 
 
लिपांगु इलय् वयाः सिंर अर्थात बन्थःचायापिन्सं नं बःखुंनिसें हे जात्रा याना यंकेगु चलन यानाहःगु दुसा पुलांलँ अर्थात पुरानो नैकापय् धाःसा अन हे द्यःखः जात्रा याइगु चलन दु ।