म्हपूजा कुन्हुजक दर्शन दइगु तारणी कुमारी
– एकाराम सिं
कुमारी तान्त्रिक देवी खः । शक्तिया प्रतीक । विषेशरुपं मोहनिबलय् शक्तिया उपासना जुइ । कुमारीया पूजा नं उबलय् हे जुइ । नेपालय् कुमारीया नं जात्रा जू । खः जात्रा मय्ति अजिमाया जुइसा जीवित कुमारीया रथ जात्रा जुइ । येँयाः बलय् जुइगु कुमारी रथ चाहिकिगु जात्रा राजनीतिलिसे सम्बन्धित खः । जुजु जयप्रकाश मल्लया पालय् जूगु राजनैतिक संकट इलंनिसें थ्व जात्राया शुरु जुल ।
नेपालय् कुमारीयात द्यः माने याय्गु चलन तसकं पुलां । लिच्छवीकालय् हे थुकिया अस्तिव दय धुंकल । मूलरुपं युद्धय् छ्यलीगु हतियार तया तइगु थाय् यात क्वाथ धाइ । थौंकन्हय्या ताना बाहाः व इतुं बहाल पुलांगु क्वाथ खः । क्वाथलय् शक्तिया उपासना व पूजा जुइ । क्वाथया इतिहास दुगु विहार ताना बहाल, भुजिं बहाल, इतुं बहाल, थं बहिल व तोखाय् कुमारीया अस्तित्व दनि ।
मखंत्वाःया ताना बहालय् कुमारीया छेँ दु । इतुं बहाःया कुमारीया नं किलाघः त्वालय् आगंछेँ दु । किलाघः त्वालय् मोहनि बलय् पःमाय् तयसं विशेषरुपं कुमारीया पूजा याना वयाच्वंगु दनि । ताना बहालय् झंग थकू खलकं कुमारीयात पूजा याना वयाच्वंगु दु । ताना बहाःया शुद्ध नां तारणी बहाल खः । बहाल नां जूसां बुद्ध संस्कृति नापं स्वापू मदु ।
आःतक सीदु कथं स्वन्तिं जात्रा पूजा जुइपिं कुमारी मध्ये मय्ति अजिमा व तारणी(ताना) कुमारी खः । मय्ति अजिमायात पंचकुमारी न धाः । लक्ष्मीपूजा कुन्हु गमय्(पीठ) तयाः म्हपूजा कुन्हु न्हिच्छि कुमारी (मय्ती)या खः जात्रा याइ । मेगु ताना(तारणी) कुमारी खः । तारणी कुमारीयात विशेष पूजा यानाः म्हपूजा नं याय्माः । अन तारणी द्यः व कुमारीयात म्हपूजा यात कि छेँय् मनुतय्त म्हपूजा याना च्वनेम्वा धइगु नं न्यनेदु । मय्ती व तारणी बाहाः निगुलिं पीठ ख । पीठक्षेत्र जूगुलिं अन सीम्ह मनूया विसर्जन स्थल दइ । मय्ती आःतक सीम्ह विसर्जन याय्त हइ ।
तानावहालय् धाःसा थ्व चलन मदय्धुंकल ।
कुमारीयात तलेजुया मिसामचाया स्वरुप कथं तान्त्रिक पूजा याइगु खः । ताना कुमारी (तारणी)यात धाःसा तलेजुया मां कथं माने याना तःगु दु । अथे जुयाः येँया नांजाःगु तलेजुइ मोहनि बलय् बीगु बलि मध्ये छम्ह थन बीत हइ ।
बसुन्धरा स्तोत्रय् तारणीयात मन्त्रदेवी धयातःगु दु । अथे हे छगू बन्दनाय् महालक्ष्मीया देवी रुप कुमारी धासें स्वंगू रुप मध्ये मध्यान्हया तारणी धयातःगु दु । उगु वन्दनाय् सुथय् बालकुमारी व सन्धाकालया बसुन्धरा धकाः न्ह्यथना तःगु दु । महालक्ष्मी व तलेजु छगू हे कथं माने याना नं तःगु दु । स्वन्तिया औंसी तिथिइ महालक्ष्मीया पूजा याय्गु चलन दु । औंसी तिथि कडा दिन कथं काइ ।
थ्व दिनसं मन्त्र व तन्त्र कथं विशेष अभ्यास नं जुइ । थुकिं तारणी कुमारी मन्त्रदेवी खः धइगु सीदु । दुर्गा उपासनाय् झिंस्वदँ दुम्ह मिसा मचायात महालक्ष्मी कथं पूजा याय्गु खँ न्ह्यथनातःगु दु । थुकिं तानाबहालया कुमारी नं महालक्ष्मीया प्रतीक खः धकाः सीदु । स्वन्तिया आंैसी लिपा म्हपूजा कुन्हु तारणी देगःया खापा सर्वसाधारणयात खुल्ला याइ । थ्व मूलुखाया चुलिंचु तारणी कुमारीया दर्शन सर्वसाधारणयात जुइ । थ्व तारणी कुमारी महालक्ष्मी कृपादर्शनं जक जुलधाःसा जीवनया दुःखकष्टया भवसागरं तरे जुइ धइगु विश्वास जनमानसय् दु ।
तारणी कुमारी खनेदगु चुनौती
तारणी कुमारी येँया हनुमानढोका दरवार सिथसं पूर्वउत्तरय् मखं त्वालय् लाः । मखंत्वाःया तारणी बहाल अर्थात् ताना बहालय् नं कुमारी दु धइगु खँ यक्व दँ न्ह्यःनिसें न्यना तयागु ख । इलय् ब्यलय् थ्व खँया सीकेत वनेगु नं याना । अन कुमारीया इतिहास, संस्कृति व दर्शन स्वयां जातीय मानसिक द्वन्द्वय् तक्यना च्वंगु खना ।
परम्परानिसें न्ह्याना वयाच्वंगु कुमारी प्रथायात निरन्तरता बीत मखंत्वाःया पुलांपिं नागरिक व थ्व प्रथायात निस्तेज याय्त स्वइपिं दथुइ मानसिक द्वन्द्व खनि । ताः ईतक थ्व खँय् थाक्थुक जुयातुं च्वन । स्थानीय जनताया दवावं कुमारी प्रथा न्ह्यानातुं च्वंगु । म्हपूजा कुन्हु छन्हु तारणी कुमारीया दर्शन दइ धइगु न्यनागु तःदँ लिपा २०७१ सालं दर्शन याय्गु ह्वताः चूलात । सन्ध्या इलय् मखंया तारणीबहाल थ्यन । देगःया दुने मूलुखा चुलंचु उत्तराभीमुख जुयाः आसनय् कुमारी फ्यतुनाच्वंगु खना ।
कुलवर्णतन्त्रय् न्ह्यथनातकथं अनया दृश्य ज्वःलाःगु नं खना । अन ग्वाहालि याय्त च्वनाच्वम्ह छम्ह मनूयाके, ‘अन दुहां वनेज्यू ला’ धकाः न्यना । ज्यू धाल । देगः दुने कुमारीया जवय् सुकन्दा च्याकातःगु दु । न्ह्यःनेसं देमा(पूजाभःथें च्वंगु) खना । उकि नोट धेवा भचा छानातःगु नं खना । जिं नं देमाय् धेवा छानाः कुमारीयात ज्वजलपे याना । दुने छचाखेरं स्वया । दुने हे पूर्वया कुंचापाखे चिकिचाधंगु ल्वहंया देगः दु । व तारणीया मूर्ति खनि ।
निम्ह मिजतय्सं अन पूजा यानाच्वन । थाय् पूवंक हे खुल्ला । अनया परिस्थितया अध्ययनकथं व थाय् कुमारीया नितिं हे खः धइगु सीदत । छाय्धाःसां कुमारी केन्द्रय् लाक आसन कया च्वनाच्वगु दु । कुमारीया किपाः काय्त अनुमति फ्वना । दुने मज्यू, देगः पिने च्वनाः कासां ज्यू धाल । अथे याना । खिउँखिउँ धाइवल, विस्तारं तारणी द्यःयाथाय् पूजा याइपिं अप्वया वल । अप्व धइथें ह्याउँक पतासि सिनातःपिं मिसात । उपिं कुमारीथाय् पूजा याय्त वनेत्यपिंन्त छम्ह अन हे च्वनाच्वम्ह मिसा छम्हेस्यां मिखा भाय् यानाः कुंचाय् दुम्ह तारणी द्यःयाथाय् हुँ धइगु हावभाव यानाच्वन ।
उपिं कुमारीयात म्हपूजा याय्त वःपिं खनि । हावभाव थथे यानाः कुमारीपाखें स्वयाः म्ह धाःसा कुंचाय्या द्यःपाखे स्वकाः झ्वः छुवन । तारणी द्यःयाथाय् वःपिंत तारणी जीवित द्यः कुमारीयात मानेमयाकेगु कुतलय् सुं दुगु आभास खनेदु । लाय्कू कुमारीया दर्शन याय्त पर्यटकया बसन्तपुर भीड जुइगु । व स्वयां पुलांगु तारणी कुमारीया प्रचार याय्गु ला गन किचलय् तय्गु कुतः जुयाच्वंगु खनि ।
द्यःया आस्थां मनूत दुर्गम् क्षेत्रय तक थ्यंक वनी । परम्परानिसें हना वयाच्वंम्ह न्ह्यःने च्वंम्ह कुमारीयात छाय् विभेद ? तारणी कुमारी परम्परायात थ्व तःधंगु हाथ्याः खः । जातीय विभेद् मानसिकता नेवाःतय्के यक्व दु । तानाबहालया जीवित तारणी कुमारी संस्कृति तनावन धाःसा तानाबहाल लिपा “तनबहाल” जुइ । “तनबहाल” जुल कि धार्मिक व सांस्कृतिक क्षेत्र मजूसें सतक व्यापारीतय्गु सामान स्टोर याय्गु “गोदामस्थल” मजुइ धकाः धाय् फइमखु ।
