राष्ट्रघाती विरुद्ध संघर्ष याय्माः
डि.आर. खड्गी
झीगु जःलाखःला देयय् चीन समाजवादी नीति ज्वनाः विज्ञान व प्रविधिया उच्च विकास यासें पाय्छि कथं उपयोग यानाः जनताया आधारभूत पूवंकेगु ज्याय् ताःलाःगु जक मखु, विश्वया शक्तिशाली देय् जुइगु आज्जु ज्वनाः न्ह्याःवनाच्वंगु दु । अथेहे भारत नं आर्थिक प्रगति यानाच्वंगु दु, तर बहुसंख्यक जनता पीडित जुयाच्वंगु दु ।
निगू देय्या दथुइ लानाच्वंगु झीगु बारम्बार क्रान्ति यानाः तानाशाही शासक तय्त न्हंका छ्वःसां नं सक्षम, विवेकी, देशभक्त नेतात सत्ताय् वने मफूगु हुनिं देश प्रगतिया लँपुइ वने फयाच्वंगु मदु । नेतात अति हे स्वार्थी, लोभी, असक्षम जुयाच्वं गुलिं न समाजवादी लँपुइ वनेफत न कि पुँजीवादीइ । निक्वःगु सफल जनआन्दोलन पाखें राजतन्त्रयात चीकाः सत्ताय् वनेत ताःलाःपिं नेतात न देशभक्तिया भावना खनेदु, न सिद्धान्तवादी हे ।
राजनीतिक संस्कार मदुगु हुनिं देश व जनताया हीत यायेगुली ध्यान मब्यूसे विदेशया इशाराय् न्ह्यानाच्वन । नेपाःया राजनीतिइ छुं भचा ह्यूपाः हय्माःसां नं विदेशीया ‘आज्ञा’ काय्माःपिं नेतात खः । सुं नेतातयेत देशया उच्च पदय् वनेमाल धाःसा थनया नेतात दिल्ली ब्वाँय् जुइ, मखुसा दिल्लीया नेता थन वय्गु याइ ।
विशेषयानाः निक्वःगु जनआन्दोलन ताःलाकेगु नितिं दिल्ली दरबारय् झिंनिगू बुदाँत कांग्रेस, कम्यूनिष्ट व भारतया प्रतिनिधि च्वनाः सम्झौता यासांनिसें खुल्लारुपं भारतया नेतात नेपाः वयाः थनया नेतातयेत ‘आदेश’ बियाः जक थःगु देशय् लिहां वनेगु यानाच्वन ।
नेपाः स्वतन्त्र राज्य खः धकाः नेता तयेसं न्ह्याक्व हे फूर्ति यानाच्वंसां नं नेतातय्गु च्यः मानसिकतां यानाः स्वतन्त्र राज्य जुइमफुनि । झीसं खना च्वनागु दु कि भारतया राज्य सरकार केन्द्रीय सरकारया आदेशयात तकं पालना पयाः । दसूया नितिं दिल्ली सरकार व बंगलादेशनाप सीमा व लःया विषयस सम्झौता यायेत्यंगु इलय् पश्चिम बंगालया हीत अःखः ज्या जुल धाःसा स्वीकार याय्मखु धकाः मुख्यमन्त्रीं अडान काल । अन्तय् मुख्यमन्त्री न्ह्यःने तयाः केन्द्रीय सरकार व बंगलादेश दथुइ सम्झौता जुल ।
भारतय् थीथी राज्य दथुइ थुकथंया ज्या जुयाच्वंगु यक्व हे दसि दु । तर नेपाःया सन्दर्भय् खँ ल्हाय्गु खःसा नेतात बदमास जूगुलिं नेपाःया प्राकृतिक श्रोत भारतया लुटे याकेगु ज्या जुयाच्वंगु दु । गथेकि नेपाःया हे लः विहार व उत्तर प्रदेश राज्यं यंकेगु ज्या यानाच्वन । मतया सवालय् नं तराइलय् लोडसेडिङ्ग जुयाच्वनीसा विहार व उत्तर प्रदेश झिलिमिली जुयाच्वनी । भारतय् राज्य सरकार दय्केगु नितिं नं दिल्ली सरकारयाके छुं नं सल्लाह कया च्वनेम्वाः । तर स्वतन्त्र देश धयाच्वंगु झीगु नेपालय् सरकार गठन याय्गु नितिं प्रत्यक्ष व अप्रत्यक्षकथं भारतया नेतातय्के सल्लाह काय्त आवश्यक ताय्की ।
सन् १९९४य् बामपन्थी नेता स्व. मनमोहन अधिकारी प्रधानमन्त्री जूगु इलय् नं भारत थारान्हूगु खः । मनमोहन अधिकारीं चीनपाखे लिनाः भारतं नेपाःपाखें कया वयाच्वंगु फाइदा मदइगु जक मखुला धकाः शंका यात । मनमोहन अधिकारीं देय्यात विकासया लँपुइ यंकेगु नितिं कुतः याःगु नं खः । व इलय् भारतया सञ्चार माध्यमं तसकं प्रचारप्रसार याःगु खः कि बामपन्थी सरकार भारतया आदेश पालना याय्गु त्वःताः चीनया पक्षय् वनेफु धकाः ।
अथे जूगुलिं सरकार क्वथलेगु नितिं भारत वनेमाः धकाः चा न्हि हल्ला यानाच्वंगु खः । अन्तय् देशया प्रतिगमनकारी व विदेशी शक्ति जानाः मनमोहन सरकारयात चीकेगु नितिं ताःलात । जब मनमोहन अधिकारीया सरकार पतन लिपा कांग्रेसपाखें गिरिजा प्रसाद कोइराला प्रधानमन्त्री जुल ।
थौंया इलय् नं विवेकी व देशभक्त नेता सरकारय् वनेफत धाःसा भारतनाप जुयाच्वंगु असमान सन्धी खारेज यानाः देशय् विकास जुइ धकाः ग्यानाः प्रतिगमनकारी व भारत न्ह्याबलें नं होसियार जुयाच्वनी । नेपाःया सरकारय् भारतभक्त नेतातय्त सरकारय् छ्वय् मफुत धाःसा भारतया स्वार्थय् लिच्वः लाय्फु धकाः भारत नेपाःया राजनीति मामिलाय् हस्तक्षेप यानाच्वनीगु हुनि नं थ्व हे खः ।
निक्वःगु जनआन्दोलन लिपा न्हूगु संविधान दय्केगु नितिं कांग्रेस, एमाले व माओवादी जाःगुलिं हे खः । अन्ततः न्हूगु संविधान घोषणा नं जुल । जब न्हूगु संविधान घोषणा यात, भारत झस्के जुल । भारतं संविधान घोषणा जूगु निन्हु लिपा नेपाःयात नाकाबन्दी याना बिल । व इलय् नं तत्कालिन प्रधानमन्त्री खड्ग प्रसाद ओलीं संविधान संशोधन याय् फइमखु धकाः अडान कयाच्वंगुलिं जनतां ओलीयात च्वछाःगु खः ।
अथेहे ओली चीन वनाः ब्यापार व पारवहनलिसें मेमगु विषयस सम्झौता याय्गु ज्या यात । भारताया दादागिरी नीतिपाखें दिक्क जूपिं नेपाःया जनतात ओलीया देशप्रेमया भावनापाखें प्रभावित नं जूगु खः ।
भारतं न्हापां नेहरु इन्ट्रीकथं नेपाःया मामिलाय् रणनीति ज्वनाः सञ्चालन यानाच्वंगु खः । नेपाःयात विस्तारं प्रभावय् लाकाः थःगु पूरा अधीनय् तय्गु स्वयाच्वंगु खः । भारतं नेपाःया अप्वः धइथें नेतातय्त थःगु प्रभावय् तय्त ताःलाःगु नं खः । तर परिस्थिति हिलावंलिसे आः वयाः नेपाःयात कयाः थःगु परिवर्तन याय्गु ज्या याःगु खनेदु । थुकिया ज्वलन्त उदाहरण कथं नकतिनि भारतीय विदेशमन्त्री सुष्मा स्वराजं आकाझाकां नेपाःया भ्रमण यानाः नेपाःया भावी प्रधानमन्त्रीयात नापलाय्गु ज्या जुल ।
सुष्मा स्वराज जक मखु, नेपालय् गुलि नं भारतया नेतात भ्रमण याइ, उमिसं नेपाःयात थःगु अधिनय् तय्गु नितिं योजना ज्वना वइ । अथे जूगुलिं देय् बचे याय्गु नितिं न्ह्यज्याय्माःगु दु । छाय्धाःसा थौंकन्हय् हरेक पार्टीइ राष्ट्रघातीत दय्फु । नेतातय्त सचेत याय्गु नितिं फुक्क जनतात न्ह्यज्यायेमाः । राष्ट्रघाती विरुद्ध पलाः ल्ह्वनेमाः, संघर्ष याय्माः ।
