डि.आर. खड्गी

गबलय् तक राजनैतिक उच्च नेतातय्गु सोच सकारात्मक जुयाः बांलाःगु संस्कृतिया विकास याइमखु, उबलय् तक देय् व समाजया अवस्था स्यनावनीगु स्वभाविक खः । थौंकन्हय् राजनीति यानाच्वंपिं नेतातय्गु संस्कार हे स्वार्थी, लोभी, छलकपट व षडयन्त्र याना जक च्वनीपिनिगु ल्हाती लानाच्वंगुलिं यानाः देशया अवस्था तसकं स्याना वनाच्वंगु खः । पूवंक समाजय् भय, त्रास, हिंसाया ज्याखँया हुनिं समाज जंगली अवस्थाया स्थितिथें जुयाच्वंगु दु । गथे जंगलय् जन्तुतसें छम्हं मेम्हनाप शत्रुभाव जक तयाच्वनीगु मखु, हिंस्रक जुयाः मेम्ह जन्तुया शिकार याय्त स्वयाच्वनी ।

वथेंतुं झीगु समाजय् नं अथे हे जुयाच्वंगु दु । थजाःगु अवस्था ब्वलंकाच्वंपिं सु धाःसा व हे सत्ताय् च्वनाच्वंपिं नकारात्मक सोचं ग्रष्ट जुयाच्वंपिं नेतात खः । नेपाःया तःधंगु पार्टी धाःपिं ला पार्टीया रुपय् विकास जुयाच्वंगु खनेमदु, खालि पुचःकथं जक विकास जुयाच्वंगु दु । यदि पार्टीया रुप काय्फूगु खःसा देस थःगु पार्टीया सिद्धान्तकथं न्ह्याकेत स्वयाच्वनी । अथे धयागु देसय् पाय्छिकथं व्यवस्थापन यानाः कानूनी शासनकथं न्ह्यानाः जनताया सेवा यानाच्वनी । थौं  नेपाःया ततःधंगु पार्टी नं पार्टीया रुपय् मखु, पुचःकथं न्ह्यानाच्वंगु हुनिं देसय् अराजक स्थिति हयाः जनतायात आतंकित यानाच्वंगु दु ।

पार्टीया नेतृत्व वर्ग अराजक स्थिति जक ब्वलंकाच्वंगु मखु, विदेशीया इशाराय् चले जुयाः देसया प्राकृतिक स्रोतया सम्पत्ति लुटय् याकाच्वंगु दु । विदेशीया इशाराय् चले जुयाच्वनीपिं नेतात जुयाच्वंगुलिं कन्हय् वयाः विदेशी सेनातय्त अथवा लडाकुतय्त (विद्रोहीतय्त) तकं नं कवाज म्हितकाः झीगु देसयात नं रणभूमिया मैदान तक नं याय्फु, गथे अफगानयात याःथें । अमेरिकाया राजनैतिक उद्देश्य कम्यूनिष्ट शक्तियात कमजोर याना वनेगु खःसा हाकनं मेखे छुं नं राष्ट्रं प्रगति यानाच्वन धाःसा व राष्ट्रया प्रगतिइ पंगः थनाच्वनेगु याइ । थ्वया अर्थ थः शक्तिशाली जुयांतुं च्वनेगु नितिं न्ह्याग्गु कासा म्हितेत तयार जुयाच्वनी अमेरिका ।

अमेरिका सोभियत संघयात कुचा थले न्ह्यः चीनया राजनीति गोलमाल याय्गु ल्याखं छखे तिब्बत स्वतन्त्र याय्गु धकाः लडाकुतय्त माक्व ल्वाभः व डलर वर्षा यानाः चीनयात टेन्सन बीगु ज्या यातसा मेखे प्रजातन्त्रया नामं चीनया व्यवस्था विरुद्ध हडताल यानाच्वन । तिब्बतया खम्पा विद्रोहीतय्त अमेरिका व भारतं तसकं ग्वाहालि यानाच्वन धकाः व इलय् पत्रपत्रिकाय् तसकं बय्बय् जूगु खः । अमेरिका व भारतया लक्ष नेपाःया भूमि छ्यलाः तिब्बतय् आतंकित याकेगु खः । व इलय् अर्थात वि.सं. २०२८ साललिपा खम्पा विद्रोहीतसें तिब्बतयात जक मखु, नेपाःयात तक नं आतंकित याय्गु ज्या यात । व इलय् हाकनं अमेरिकाया राजनीति परिवर्तन जुल । अथे धयागु अमेरिकाया राष्ट्रपति निक्सनं चीननाप व्यापारया स्वापू क्वात्तुकेवं खम्पातय्त ग्वाहालि व समर्थन यानाच्वंगु अमेरिका सुम्क च्वनाबिल ।

व हे इलय् अर्थात वि.सं. २०२८ सालपाखे चीन व नेपाः जानाः खम्पा विद्रोहीतय्त क्वत्यलेगु ज्या जुल । जब खम्पा विद्रोहीतय्त क्वत्यलेगु ज्या यात, उबलेंनिसें नेपाःया राजपरिवारयात चीनया पक्षयापिं धकाः अमेरिका व भारतं द्वपं बीगु शुरु याःगु खः । नेपाः भारतया पराधीन याय्गु कासाय् म्हिताच्वंगु भारतं तयार यानातःपिं पार्टीया नेतात खःसां अझ विदेशी शक्ति राष्ट्रतसें नं षडयन्त्रया कासा म्हिताच्वंगु दु । विदेशी राष्ट्रत धाय्बलय् विशेष यानाः पश्चिमी राष्ट्र व अमेरिका खः । नेपाः नं भारतयात न्ह्याक्व हे गुण याःसां भारत धाःसा भिंगु दृष्टिं स्वय्गु गबलें मयाः ।

भारत नेपाःयात तनाव बीगु ल्याखं गबलें चिकं, ग्यास बन्द यानाबी, गबलें खाद्य हलंज्वलं बन्द यानाच्वनी । थथे नेपाःयात तनाब बीगु यानाच्वंगुलिं यानाः जुजु बीरेन्द्र  नं चीननापं स्वापू क्वात्तुकेगु ल्याखं नेपाः व चीनया सीमानाय् अप्वः नाका चाय्काः चीनयात नं उद्योग व व्यापार शुरु याना वनेगु नीति ज्वंगु खः । तर जुजु वीरेन्द्रया नीति खनाः भारत तं चाइगु स्वभाविक खः । छाय्धाःसा भारतं नेपालय् एकलकाँटे व्यापार यानाः थःगु राष्ट्रिय स्वार्थ पूवंकेगुली पंगः जुइ ला धकाः भारत ग्यानाच्वनीगु स्वभाविक खः । जुजु वीरेन्द्रया नीतिया ताःमलाकेगु कासाय् भारत जक मखु, विदेशी शक्तितक नं न्ह्यज्यानाच्वंगु जुल । जुजु वीरेन्द्रया अवसान लिपा जुजुया शक्ति क्षीण जुल । थनया फुक्क धयाथें पार्टीत भारतया चाकडी यानाः सत्ताय् वनेगु कासाय् नेतात न्ह्यज्यानाच्वन ।

नेतात विदेशी शक्तिया भक्ति अप्वः हे जुया वनाच्वंगुलिं भारत व अमेरिकां झन अप्वः राजनैतिक चलखेल अप्वः याना वनाच्वंगु खः । भारत व अमेरिका इण्डो–प्यासिफिकया रणनीतिया बः बियाच्वंगु धइगु चीनयात तनाब बीगु खः । यदि नेपाः नं इण्डो–प्यासिफिकय् सक्रिय जुल धाःसा स्वतः हे सैनिक सहकार्य जुइमाःगु अवस्था वय्फु । अथे धयागु नेपाःया भूमिइ नं इण्डो–प्यासिफिक दुजः राष्ट्रतसें सहकार्यया नामं विदेशी सेनायात नेपाःया भूमिइ परेड म्हितकेमाःगु प्रावधान चाली । मेखे भारत नं नेपाःया राष्ट्रवादी शक्ति व राष्ट्रियता कमजोर याना यंकेगु छगू भूमिका खः थ्व ।

भारतीय नागरिकतय्त चांचां नेपाःया नागरिकता बीकाः नेपाःया राष्ट्रवादी शक्ति व राष्ट्रियता कमजोर याय्गु खः । जब भारतीय नागरिकतय्गु जनसंख्या अप्वः जुयावनी, नेपाःया राजनीति नं स्वभाविककथं भारतीय मूलया नेतातय्गु शक्ति अप्वया वनी अर्थात राजनीतिइ उमिगु प्रभाव अप्वया वनांतुं च्वनी । थौंकन्हय् हिमाली जनताया विकासया नामं भारत, अमेरिका, यूरोपियन युनियन व अष्ट्रेलियां यक्व धनराशी खर्च यानाच्वंगु दु । धनराशी खर्च जुयाच्वंगु लागा खः, ब्वनेकुथि दय्केगु, लँ दय्केगु, गुम्बा, धर्मशाला आदि दय्केगु । थुगु खँय् विदेशी शक्ति सक्रिय जुयाच्वंगु दु ।

विदेशी राष्ट्रतसें आइएनजिओया नामय् धनराशी खर्च यानाच्वंगुया मुख्य उद्देश्य खः, तिब्बेतन विद्रोहीतय्त हाकनं चीन विरुद्ध आतंकित ज्या याकाः चीनयात हायलकायल याय्गु । तर दुर्भाग्य विदेशी शक्तिया इशाराय् प्याखं हुलाः धनी जुयाच्वंपिं नेतातसें नेपाःया भूमिइ विदेशी सेनायात परेड म्हितिकी धयागु ग्यारेण्टी मदु ।