व्यापार याय्मसःम्हनातिबज्र
– बसन्तमहर्जन
नेपालभाषाया पत्रकारिता ख्यलय् छगू हे नामं निथासं व्यागलं ब्यागलं पत्रिका पिदंगु घटना नं दु । सन्दर्भ खः, २०५२ साल पाखेया ‘विश्वभूमि’ न्हिपौ । थ्व न्हिपौंया छम्ह प्रमुख विक्रेता जुया च्वंम्ह खः, नातिबज्र । तर निथासं पत्रिका पिदनेवं मीगु बन्द यानाबिल । उखे न्हापा लिपा नेपालभाषाया पत्रिका धइगु हे मीमखुपिन्सं असं दबुलिइ च्वनाः ‘ल हेर्नुस्, एउटै नामको दुईदुई वटा पत्रिका, ... ... हाहाहाहा’ धकाः न्ह्युन्ह्युँ मिया च्वन । थथे छगू हे पत्रिका निथासं छाय् पिदन धइगु थुगु च्वसुया विषय वस्तु मखु । विषय वस्तु खः, नेपालभाषाया न्ह्याग्गुं पत्रिका व सफू मीम्ह नातिबज्र छाय् ‘विश्वभूमि’ममिल?
सफू धुकुतिइ अबलय्जिं धयागु खः, ‘‘छपाः पिदनीगु थासय् निपाःपिदन, न्याःवःपिं दसेंलि मियां छु स्यन?’’ अबलय् नातिबज्रं ब्यूगु सटिक लिसः खः,“लबः दत धाय्वं गय् गय् पिदन, अय् अय् हे मीतजि छु व्यापारी खःला? जि धेवा कमय् याय्त थ्व ज्या याना च्वनागु मखु ।’’
सफूधुकू धकाः असं–भोताहितिया दगु बहाःदुहाँ वने थाय् सफू पसः चाय्का तःगु दु । थ्व सफू–धुकू नेपालभाषाया न्ह्याग्गुं सफू व पत्रिका न्याय् दइगु थाय् धकाः ‘ब्रान्डेड’ जुयाच्वंगु दु । थनं जिं दकलय् न्हापां न्यानागु सफू पन्नाप्रसाद वैद्यं च्वयादीगु ‘नेपाल देशया अक्षरबोध’ खः । अबलय् जि परोपकार हाइस्कूलय् खुगू वा न्हय्गू हे जक क्लासय् ब्वना च्वनागु जुइ । नेवाः भाय्या सफू न्याय्गु पसःधकाः सी धुंकाः जि अन बरोबर थ्यनीम्ह जुल ।
जिगु नेपालभाषाया सफू संकलनय् आपाः हे सफू थन हे न्यानागु खः । गन तक ताः, आपाः सिगु अनुभव नं थथे हे जुइ । तर छगू इलय्, गबलय् जि त्रिभुवन विश्वविद्यालयया पीएचडि विद्यार्थी जुयाः शोधया ज्या न्ह्याकाच्वना, गज्जब जुल । सफूधुकूया गोदामय् वनाः थःत माः माःगु सफू ल्यया हय्गु, तर नातिबज्रं गुलिखय् सफू थ्व मीमज्यू धकाः हठात् लाका काइगु । मीमज्यू धाःगुया अर्थ खः, नेपालभाषाया स्नातकोत्तर तगिंया पाठ्यक्रमय् दुथ्याना च्वंगु सफू । नातिबज्रं थथे ‘विद्यार्थीपिन्त माःगु सफू’ बीमज्यू धाइसा जिं थःगु पीएचडी विद्यार्थीया म्हसीका पौ न्ह्यचिकाः ‘जि नं ला विद्यार्थी हे खःनि’ धकाः हालेगु । तर जितः गबलें हे विद्यार्थी धकाः नाला मकाः । अलय् नातिबज्रं मब्यूगु गुलिखे सफू आसा सफूकुथिइ ब्वनाः ज्या काय् माल ।
निथासं ब्यागलं ब्यागलं विश्वभूमि न्हिपौ पिदंबलय् सुया गुं पत्रिका मम्यूगु व नेपालभाषा कयाः ब्वना च्वंपिं विद्यार्थीपिन्त माःगु सफू धकाः मेपिन्त मब्यूगु निगू लिंखँय् साम्यता दु । क्याम्पसय्
नेपालभाषा कयाः ब्वनीपिं विद्यार्थी हे मदु, दुसां इमि ब्वनेत माःगु सफू मदया च्वनीगु । जि नेपालभाषाया मखुसे मेगु हे विभागया विद्यार्थी । तर जिगु विषय नेवाः, नेपालभाषा व थ्वया साहित्य खः । उकिं जितः नं नेपालभाषाया विद्यार्थी सरह हे व्यवहार याय्माः धकाः गुलि धया, अहँ, नातिबज्रया मिखाय् जि गबलें हे विद्यार्थी जुइ मफुत ।
तर नं जि न्हिया न्हिथं धया थें सफू धुकुतिइ थ्यना च्वनी । लँखतं लाय् वं अथवा ई दय्वं सफूधुकूपाखे पलाःन् ह्याय् धुंकी । अन नातिबज्रलिसे जुइगु गुलिखय् खँतप्यंक हे जिगु अध्ययनलिसे स्वाना च्वनीसा गुलिखय् जानकारी मूलक जक सां जुयाच्वनी । थुलि हे जक गन खः धकाः? थथे हे मेमेपिं नं थ्यना च्वनी। उगुं थुगुं खँ जुइ, अलय् बिचाः काल बिल जुयाच्वनी । थुकथं धाय् बलय् सफूधुकू मुक्कं सफू पसः हे जक मखुसे सूचना केन्द्र नापं जुया च्वनी । गबलें गबलें ख्याः याय् कथं धाय्गु, सफूधुकू धाःसां वास्तवय् थ्व छगू संचार मन्त्रालय खः,अलय् नातिबज्र धयाम्ह संचारमन्त्री खः । थथे धाय् बलय् नातिबज्र नं वास्याहाँ न्हिलाः तसकं गर्व ताय्कीगु ।
नातिबज्र गर्व तायाः धाइगु आपालं खँ मध्ये च्वमि स्वयंयाके मदय् धुंकूगु सफू थःम्हं मीगु घटना नं खः । सु च्वमिया सफू गन वां छ्वया तःगु, अलय् थःम्हं गथे यानाः मुना हया धकाः नं कना च्वनी । स्मरण शक्ति तसकं हे बांलाःम्ह नातिबज्रं प्रत्येक च्वमिया नां जक मखु, व च्वमिया छु छु सफू पिदंगु दु, वयाबारे मेपिं च्वमिवा समालोचकं गथे गथे धाःगु दु धकाःतकं लुमंका तय्फु ।
छु सफू गुलिपि काःगु अलय् ग्वःदँ दय्काः फुत धकाः नं जानकारी दयाच्वनी । नेपालभाषा व थ्वया साहित्ययात कयाः नातिबज्र ‘जीवित इन्साइक्लोपेडिया’जक मखुसे छम्ह सशक्तम्ह पाठक नं खः धइगु खँ सतिक च्वनाः खँल्हाय् बलय् बांलाक्क हे सी दु ।
सफू धुकू सामान्यतः सुथसिया ११ताः इलय्चाले धुंकी । न्हिपौ पिहाँवइगु ई प्रायः निताः स्वताः ई लिपाजक जुइ । गबलें गबलें व हे लिबाक्क पिदनीगु पत्रिका मिया हे जक “बोनी” याय् मालाच्वनी । ब्वया तइगु सफू ब्वय्त हे जक नं जुयाच्वनी, मचुयाः । दुत यंकेगु, पित हय्गु व ब्वय्गु जक जुइ बलय् गबलें गबलें लागि मिगि चाइगु स्वाभाविक खः । तर गबलें हे उसि चाःगु मखना । बोनी मजुयाः हैरान जुया च्वनीगु इलय् दुहाँ वने लाइ बलय् नातिबज्रं काचाक्क धाय् लाकी, छम्ह हे मनू मवः । वल बचाय् धुच्चा पतिकं मनूत वय् वने जुयाच्वनी । इपिं मनू मखुला? धकाः न्यने । जिथः हे नं वया, जि मनू मखु ला? धकाः नं ख्याः याय् थें न्यने । नातिबज्रया आशय खः, सफू वा पत्रिका न्याय्त धकाः मनूत मवः ।
न्ह्याग्गु थजु, गुलि खय् मनूतय् नाप लाय्गु थाय् नातिबज्रया सफूधुकुतिइ जुयाच्वनी । सुयातं छुं त्वःते माःसा थन हे त्वःतातइ,अलय् काय् माःसां थन हे काः वइ । गुलिखय् खलः पुचःया ज्याखँ थन हे क्वःजी । अथे हे थनं हे गुलि खय् खलः पुचः न्हूधाः जुइगु वातावरण ब्वलंगु दुसा गुलि खय् खलः पुचः नी स्वनेत मुनेगु थाय् नं जूगु दु । गुलि खय् च्वमिया रचना थन प्रस्तुत जुयाच्वनी,अलय् समालोचना नं थन हे जुयाच्वनी । अजाःगु गुलिखय् रचना प्रकाशनया नितिं थनं हे माःगु थासय् थ्यनाच्वनी । स्वयम् नातिबज्रया हे रचना थ्व हे पसलय् च्वँ च्वं जुयाच्वनी । थथे रचना जूगु रचना यक्वं न्यने नं ।
अले थःगु नं न्यंके नं । नातिबज्रया स्मरण शक्ति गुलित दु धकाः स्वय् कथं छक्वः थःगु चिनाखँ धकाः न्यंकाः गथे च्वं धकाः प्रतिकृया फ्वना । ‘बांलाः’ धकाः प्रशंसा यानाः पलख लिपा झसंग वंकाः धाइ, ‘अय्, थ्व ला जिगु चिनाखँका’, अलय् न्हिली ।
नेवाः, नेपालभाषा व साहित्य विकासया नितिं चाय्का तःगु अलय् सक्रिय अवस्थाय् दुगु खलः पुचः ल्याःखात धाःसा स्वसः त्याध याथें दु । अस्तित्वय् हे मदय् धुंकूगु खलः पुचः नापं ल्याः खाय् बलय् न्यासः स्वयां आपाः थ्यनी । तसकं सक्रिय थें खनेदुगु पुलांगु संस्था मध्ये “नेपालभाषा परिषद्” व “च्वसापासा”खः । तर निरन्तरता व सक्रियताया ल्याखं नां काय् माल धाःसा सफूधुकू छगू हे जक खः धाय् बले गुलिस्यां आपत्ती क्यनेफु, तर वस्तुगत जुयाः स्वय् बलय् खने दइगु लू थ्व हे खः ।
जि हे खः धकाः तःधना च्वनीपिन्सं याय् मफूगु ज्या नातिबज्रया सफूधुकुतिं याना च्वनीगु अवस्थाय् थथे धाय्गु भावुकता हे जक मखु । थुगु अर्थय् नातिबज्र वा सफूधुकू थः हे छगू संस्था खः । नातिबज्रया छेँय् स्वःस्वःगु क्वथाय् नेपालभाषाया सफू खनी । गुगु सफू गन दु, फुक्क स्यू,अलय् मालेवं थ्याक्क लिकाय् फु । गबलें गबलें नातिबज्रं धाइ, ‘‘सफू तैतयागु कुने छ्यलिइ च्वंगु छकू क्वथा मनूतय् सामान तय्त जक बालं ब्यूसां लय् नीद्वलं पाः मजुइक धेबा वइ, तर जिं चु हे मचुइगु सफू मुंकातया ।’’
दगु बहाः दुहाँ वनेगु थासय् सफूधुकू धकाः गुगु सफू पसः तयातःगु दु, न्हापा अन नातिबज्रया अबु व थः हे च्वनाः ग्वय्, चुरोट आदि मीगु खः । २०२२ साललिपा नेपालभाषाया सफू व पत्रपत्रिकातयाः सफूधुकू धकाः नां छुत । सफूधुकुतिं गुलि कमय् जू जुइ? धेबाला छु कमय् जुइ, तर जनसम्पर्क धाःसा यक्व हे कमय् जुल। अलय् नेपालभाषा व थ्वया साहित्यिक गतिविधि न्ह्याकेत यक्व हे ग्वाहालि जुल ।
धेबाया हे खँल्हायेगु खःसा नातिबज्र धेबाया ल्यूल्यू मजूगु हे खनेदु, मखु धइगु जूसा व हे छकूचा थासं नं लखं लख यक्व धेबा कमय् याय्फु । चुइगु हे जक पत्रपत्रिका व सफू तय्गु खःसां यक्व कमय् याय्गु ह्वःताः दुगु खः । तर नातिबज्रं पसःला तल, तर लबः न याः धेबा कमय् याय्त मखु । व्यापार ला यात, तर व्यापारी जुइतमखु ।अर्थात्, समग्रय् नातिबज्रं व्यापार हे याय् मसः ।
