आस्था मतंगु बौद्ध परम्पराय् फूबरे प्रथा
एकाराम सिं |
बौद्ध अनुयायीत शान्त व सौम्य धाइगु न्यनातइगु दु । नेवाः समुदायया बौद्धतय् व्यवहार धाःसा अथे खनेमदु । झीगु धइगु भावना म्हो । छंगु व जिगु धकाः ब्वथलाः ब्यवहार याइगु । राणाकालय् गुभाजु व उदाय्तय् दथुइ जा चलय् जू मजूया खँय् मुद्दा हे जुइक ल्वापु जुल । थ्व हे इलय् थ्व हे विषयस ज्यापुतय्गु जा गुभाजुं चले मयाय्गु खँ पिकात । व अपुक्क न्ह्याना वन । ज्यापुतय्सं नं थःत बौद्ध धाइगु । उदाय्त नं बौद्ध हे । गुभाजु त ला धाय्म्वाल, अथें हे बौद्ध पण्डित । बौद्ध जुयाः नं थुमिके जातीय अहंकार तच्वःगु खनेदु । थन बौद्ध अनुयायी नेवाःत शान्त व सौम्य खनेमन्त ।
खँ जात व भातया जक मखु । संस्कृतिया नं खः । नेवाः संस्कृति हे नेवाः पहिचान खः । थ्व इलय् नकतिनि पंचदान पर्व क्वचाल । पंचदान नेवाः बौद्धतय्गु पर्व । उकिसन गुभाजु व बरेतय्गु जक सर्वसाधारणं स्यूगु जुल । अपवाद्या रुपय् पंचदान काइपिं छथ्वः महर्जनत नं दु खनी । थ्व खँ यक्वस्यां मस्यू ।
येँया यम्बुभेग(थने)या थायमदु ओलाछिया छथ्वः महर्जनतय्सं पंचदान काःवनेमाःगु चलन दु । धिमे थानाः व हुलमुल सहित तामझाम हे यानाः पंचदान काःवनी । थुमित ‘फुबरे’ धाइ । फुबरे नं सन्ध्या इलय् जक पंचदान काःवनी । थःगु इलाकां पिने काःवनी मखु । पंचदान बीपिं छेँखापत्तिकं मच्वंसें थासय् थासय् मुनाच्वनी । फूबरे पंचदान काःवल कि मेपिं सुनानं पंचदान काय् मजिल । अथेजुयाः दक्वफुक्व पूmबरेयात हे पंचदान बिया छ्वइ । थ्व छगू परम्परागत नियम खः ।
नीदँति दत थ्व पुलांगु परम्परा दिनाच्वंगु । छाय् दिनावन ले ? धकाः न्येनेकने यानाबलय् तत्कालीन पूmबरे शम्भु महर्जनं ‘न्हापाथें मखु, पूmवरेप्रति आस्था हे म्हो जुयावन ।’ धकाः लिस बिल । अथे हे असंत्वाया नांजाःम्ह व्यापारी व बुद्धिजिवी लाभरत्न तुलाधरयाके न्यनेकने यानावलय् वय्कलं धयादिल, ‘पूmबरे वःगु सिल कि दान बीगु निगःचा क्यनाः मेगु दक्व सुचुकिगु । फूबरेयात दक्वं बीमाली धकाः । बी हे मज्यू धयातःसां लिपा नं वयाच्वंपिं गुभाजु व बरेतय्त पंचदान बीत पियाच्वनी । थुमिसं बौद्ध संस्कृतिलिसे मस्वःसें जातीलिसे स्वाकल । थ्व उदाय्तय्सं हे यात ।’ फूबरेया गुनासो थुकिं ज्वःलाः वल ।
पुलांगु बौद्ध संस्कृतिया फूबरे परम्परा हाकनं म्वाकेमाल धकाः थःगु क्षेत्र न्ह्याकेगु कुतः याना । सुरु प्रिन्ट मिडियाया “लहना” वाःपौपाखें सुरु याना । फूबरेया छगू च्वसु पिहांवल । थुकिं पाटन क्याम्पसया नेपालभाषा ब्वनामि छम्ह महर्जन अचम्म जुयाः थुकि हे विषयस शोधग्रन्थ च्वय्गु इच्छा प्वंकल खनि । सल्लाह छम्ह बज्राचार्य सरयाके याःगु जुयाच्वन । वय्कलं ‘फूबरे धइगु छुं हे मखु ।
थ्व ला जिपिं गुर्जुपिन्सं काःगु पंचदान ल्ह्यय्त नीसी यानातःम्ह ब्यक्ति जक खः ।’ थ्व खं यानाः व महर्जन विद्यार्थी थःगु मन हीकल । च्वसुं नेपालभाषा मंकाः खलःया मूछ्याञ्जे नरेशवीर शाक्ययात न थिल खनि । वय्कलं लय्तायाः थजाःगु पुलांगु परम्परा फूबरे प्रथा दु खनि । थुकी अझ अध्ययन यानाः म्वाकेमाल, अभिलेखिकरण याय्माल धकाः हःपाः बियादिल ।
वि.सं. २०७३ सालया पंचदानय् लाकाः दिनाच्वंगु फूबरे परम्परा चिहाकःसां हाकनं न्ह्याकेत थःगुकथं कुतः याना । ओलाछि त्वाःछेँ च्वंपिं पासापिनिलिसे खँ ब्याका । बांलाः, ज्यू, हाकनं छक्वः च्वनेका धाल । छु दिं लिपा पासापिन्सं छक्वः नापलाय्, बालाजुइ झासँ धाल । अन हे थ्यंका । अन ओलाछि त्वाःया हे पासापिनिगु न्हूगु बस्ति खनी । खँल्हाबँल्हा जुल । ज्यूज्यू धाल । साधारण योजना अनसं दय्का । उबलय् पुलांम्ह फूबरे शम्भु महर्जन दनि । तर शरीर भचा अशक्त ।
थाय्मदुइ फूबरेया बाहाः दु । अनतकसां फूबरेयात हयाः पंचदान बीगु । दिनाच्वंगु प्रथायात हाकनं न्ह्याकेगु जूगुलिं येँ महानगरपालिकाया प्रमुखयात इनाप यानाः वय्कःया ल्हातिं पंचदान सुरु याय्गु । इच्छा दुपिन्सं नं अनस तुं पंचदान बीगु । थुकिं बौद्धपरम्पराया छगू दिनाच्वंगु फूबरे प्रथा नं म्वाकेगु ज्या जुइ । न्हूगु पुस्तां सीका काइ । छन्हुसां थ्व हे त्वहलं छ्यालब्याल जूपिं ओलाछिमिपिं छन्हुं छथाय् नापलाय् खनी धयाः । अनया पासापिं लय्ताल, का ! जिपिं तयार दु, याय्गु धाल । लय्तायाः लिहाँ वया । थ्व खँ नांजाःम्ह फोटोग्राफर राजभाइ सुवाल व ज्यापु सांस्कृति विकास कोषया तत्कालीन सचिव सन्तकुमार महर्जनयात कना ।
निम्हं तसकं लय्ताल । थगु क्षेत्रं माक्व ग्वाहालि याय्गु बचं न बिल । नापं ओलाछि त्वाःया म्ह्याय्मचा कमला महर्जनं माक्व ग्वाहालि याय् धाल । योजनाकथं तयारीइ वना । पंचदान पर्व स्वन्हुति जक बाँकि दनि लच्छि न्ह्यः हे खँ जूगु । छु दु खबर धकाः ओलाछिया पासापिन्त फोन न्यनाबलय् थुगुसि मफइगु जुल, तयारी मन्त, मेगु दँय् याय्माःसा धाय्का लिसः बिल । जि ला वातां जुल । उमिगु हे त्वाःयागु खँ, उपिं हे पाखें ज्या न्ह्याकेमाःगु ।
ज्या मजुइगु जुल धकाः ग्वाहालि बी धाःपिन्त म्हाइपुक्क न्यंकेमाल । छुं दिं लिपा खँ सीदत । छु धाःसां फूबरेप्रति आस्था हे म्हो खनि । आस्था म्हो जूगु मू हुनिं नेवाःतय्के ब्वलनावःगु जातीय अहंकारवाद व विभेदिकरण खः । नेवाः सभ्यता व संस्कृति नेवाःतय्गु कारणं न्हनावनी ।
प्राचीन नेपाल (काठमाण्डौं उपत्यका)या बौद्ध परम्पराया पूmबरे प्रथा ऐतिहासिक व परम्पराकथं तसकं महत्व दु । नेवाः समुदायया महर्जनया छगू समुदायं न्ह्याका वयाच्वंगु बौद्ध परम्परा । प्यम्ह गुभाजुं लुँख्वचा वहःख्वचां चुडाकर्म याइगु । थगु हे थायमदु बहाः दुपिं । छत्रं कुइकाः पंचदान काः वनीम्ह । आः न्हनावन । पूmबरे परम्परा म्वाकातय्फत धाःसा लिच्छवीकालया संस्कृति अध्ययन याय्त अःपुइगु खः । छाय्धाःसां फूबरे प्रथा लिच्छवी जुजु बृषदेवं न्ह्याकूगु खँ दु ।
