यँयाःबलय् येँय्, यल व ख्वपय् नापं द्धालखाय् आपालं सांस्कृतिक गतिविधि जुइ। उकी मध्ये दकलय् न्ह्यइपुगु जात्रा धाःसा येँ जुइ । यँयाःया झ्वलय् येँय् जुइगु कुमारी, भैरव व गणेशया रथ यात्रा हे खः। उकिया लिसें लाखे, पुलिकिसि व हल्चोकया सवःभकु (आकाश भैरव) नं जात्राया मू आकर्षण खः। 

यँयाःबलय् हल्चोकं पिहां वइगु सवःभकु वा धाय् हल्चोक आकाश भैरव नं छगू महत्वपूर्ण व आकर्षण जात्रा खः । ञंलाथ्व द्वादशीनिसें ञंलागा तृतीया तक जुइगु यँयाःया झ्वलय् पिहां वइगु हल्चोकया आकाश भैरवयात यमितय्सं सवःभकु नं धाय्गु याः । हल्चोकं पिहां वइपिं स्वम्ह देवगणय् हल्चोक आकाश भैरव, चण्डी व कुमारी खः । दच्छि छकः यँयाःबलय् जात्राया न्ह्यः स्वम्ह द्यःया ख्वाःपातय् लंपू छाय्केमाः । ख्वाःपाःया मर्मत याय्गु लिसे रंग छिगू ज्यायात लँपु छाय्गु धाइ । लँपु छाय्गु नितिं ञंलाथ्व पारुकुन्हु हल्चोकं गुथियारपिंसं द्यःया ख्वाःपाः सन्दुकय् तयाः कुबियाः येँया मांसगल्लीइ चित्रकारया छेँय् हय्गु याइ । हल्चोक आकाश भैरवया ख्वाःपाः दय्केगु नापं लँपु छाय्गु ज्या वंगु न्यागू दशक न्ह्यःनिसे निरन्तर रुपं येँया मासगल्लीइ च्वंम्ह तेजबहादुर चित्रकारं यानाः वयाच्वंगु दु । वय्कलं बिसं २०२८ सालनिसें आः तक ख्वाःपाः दय्केगु लिसें लँपु छाय्गु ज्या निरन्तर यानाच्वनादीगु दु । आःतक वय्कलं निरन्तर रुपं न्यय्कः तक लंपू छाय्गु ज्या यानादी धुंकूल दु ।

लँपु छाय्गु

हल्चोकया आकाश भंैरव अथवा सवःभकुया ख्वाःपाः दय्केगु व लँपु छाय्गु ज्या येँया मासंगल्लीया  चित्रकार परिवारं याना वयाच्वंगु खः । थौंकन्हय् लँपु छाय्गु ज्या तेजबहादुर चित्रकारं यानाः वयाच्वनादीगु दु । वय्कलं बिसं २०२८ सालंनिसे थ्व न्ह्याकादीगु खःसा थौंतक नं मदिक्क ख्वाःपाः दय्केगु निसें लँपु छाय्गु ज्यायात निरन्तरता बियाच्वनादीगु दु । वय्कः थौंकन्हय् ८६ दँ दय्धुंकल । उमेर वंसां नं वय्कलं लँपु छाय्गु ज्याःयात धाःसा निरन्तरता बियाच्वनादीगु दु । थ्व ज्या याय्त वय्कःयात उमेर पंगः जुयाच्वंगु मदु । आः नं वय्कः उलि हे सक्रिय जुयाः लँपु छाय्गु ज्यायात निरन्तरता बियाच्वंगु दु । 

हल्चोकया आकाश भैरवया ख्वाःपाः झिनिदँया जात्राय् छकः जक न्हूगु दय्केगु याइ । ८६ दँ दुम्ह वय्कलं आः तक हल्चोकया आकाश भैरवया ख्वाःपाः प्यकः तक दय्कादीधुंकूगु दु । अथे धाय्बलय् वय्कलं हलचोक आकाश भैरवया १२ दँया जात्रा प्यकः स्वयादीधुंकूगु जुल । प्यकः ख्वाःपाः दय्कादीधुंकूगु धाय्बलय् अझ प्यकलं मल्याक हे स्वयादीधुंकल नं जुइफु । १२ दँया जात्रा त्वःताः दँय्दसं धाःसा यँयाःबलय् दच्छिइ छकः लँपु छाय्केगु ज्या जक याइ । 

पूजा बिधि

ञंलाथ्व पारुकुन्हु द्यःगणपिनिगु ख्वाःपाः छगः सन्दुकय् तयाः गुथियारपिसं कुबियाः हल्चोकं मासंगल्लीइ चित्रकारया छेँय् हइ । द्यःगणपिं धाय्बलय् सन्दुकय् स्वम्ह द्यःपिं हल्चोकया आकाश भैरव, चण्डि व कुमारीया ख्वाःपाः दइ । लँपु छाय् सिधय् धुंकाः ञंलाथ्व पारु कुन्हु क्षमा पुजा याय्माः । क्षमा पूजा याय्धुंकाः गुथियारपिंत ख्वाःपाः लःल्हाइ । वयां लिपा हाकनं छगः सन्दुकय् तयाः कुबियाः गुथियारपिसं हल्चोकया द्यःछेँय् लित यंकी । एकादशी कुन्हु द्यःछेँया न्ह्यःने ख्वाःपाः ब्बय्गु याइ । अन तःधंगु हे पूजा याइ ।

पारिश्रमिक गुलि दु

ख्वाःपाः दय्केगु व लँपु छाय्गु ज्या वंगु न्यागू दशक न्ह्यःनिसें यानाच्वनादीम्ह तेजबहादुर चित्रकारं धयादी कथं न्हापा न्हापा दच्छिइ प्यंगू डोको सिउचा (रातोमाटो), श्रावण महिनाय् नीछधी कःनि गुथियारतय्सं बीगु यानाच्वंगु खः । अथे हे, जात्राया इलय् ३३ पैसा व हेँय् ख्येँय् झिगः बियावःगु नं लुमंकादिसें चित्रकारं धयादिल, ‘थौकन्हय् पारिश्रमिक कथं गुथियात थुलि हे हिं धकाः ला मधया, गुथियारतय्सं गुलि ल्हातय् तयाबिल उलि कयाच्वनागु दु ।’ 

लिखँ

यँयाः जात्रायात रौनक बियावयाच्वंगु हल्चोक आकाश भैरवया जात्राया झ्वलय् ञंलाथ्व द्वादशी कुन्हु हल्चोकं द्यःया ख्वाःपाः, वसः, तिसा नापं हतियार गुथियारतय्सं छगः लीया सन्दुकय् तयाः येँया न्यतया काय्गः ननिइ हइ । द्वादशीनिसें काय्गः ननिं हे द्यः ल्हानाः प्याखं क्यनेगु नं न्ह्याइ सा ञंलागा तृतिया कुन्हु लिहांवनी । ञंलागा तृतियाया दिंयात नानिचायाः नं धाय्गु याः । उगु दिनय् धाःसा द्यःगणपिं ख्वाःपाः तयाः, वसः पुनाः तिसां तियाः हे येँया न्यतपाःच्वं ताम्सिपाखा जुयाः डल्लु, धिमेल्वहँ, स्वयम्भू जुयाः हल्चोकय् लिहां बिज्याइ ।

‘यँयाः’ व ‘इन्द्रजात्रा’

‘यँयाः’ यात मौलिक नां ‘यँयाः’ हे मधासे खस नेपालीं भाय् हिलाः ‘इन्द्रजात्रा’ धाय्दइ ला धैगु न्ह्यसः नं ब्वलनी, गुगु अस्वभाविक मखु । संसारय् यक्व अज्याःगु नखः चखः पर्व व जात्रा दु गुकियात न्ह्यागु देशया न्ह्यागु भाषा ल्हाइपिंसं नं उकिया मौलिक नांयात अनुवाद मयासे गथे खः अथे हे धाय्गु याइ । उकिं झीसं नं यँयाःयात यँयाः हे धाय्माः । उकिया निंतिं मदिक्क कुतः यानाः च्वनेमाः ! छाय्धाःसा थौं स्वनिगः नेवाः जक च्वनीगु थाय् मखय्धुंकल । थन देय्न्यंकंया मनूत च्वं वयाच्वंगु दु । इमित थनया जात्रा पर्वया नां थःपिनि भासं तय्गु बानी जुइधुंकल । जनमाःद्यः सालिगुयात ‘सेतो मछिन्द्रनाथ रथयात्रा’ बुंगद्यः सालिगुयात ‘रातो मछिन्द्रनाथ रथयात्रा’ धकाः धाइगु जुइधुंकल ।

थुकथं हे इमिसं सायाःयात गाइजात्रा व यँयाःयात इन्द्रजात्रा धाय्गु यानाहःगु खः । उकिं इमित थनया जात्रा पर्व संस्कृतिया बारे थुइकेगु ज्या याय्मः । गबलय् तक इमिसं बांलाक थुइमखु अबलय् तक झीगु ‘यँयाः’ यात इमिसं ‘इन्द्रजात्रा’ धाल धकाः नुगलय् स्याकाच्वनां लाइमखु । बरु इन्द्रजात्रा धयागु यँयाः खः धकाः थुइकेमाः । छु नं जात्रा पर्वयात अनुवाद याय्गु पाय्छि मखु धकाः थुइकेगु ज्या झीसं याय्माः । नेवाःतय्गु छगू महत्वपूर्ण नखः ‘गथांमुगः’ यात अर्थ नं बर्थ जुइक ‘गठेमंगल’ धकाः धाय्गु यानाच्वंगु दुसा ख्वपया तःजिगु ‘बिस्काः जात्रा’ यात ‘बिस्केट’ धकाः नां स्यंकाच्वंगु दु । थज्याःगु ज्याखँयात कयाः धाःसा झीसं थुइकाबीगु जक मखु, विरोध हे यायेमाः ।