२०८० चैत्र १६, शुक्रबार

समालोचना ख्यलय् सदां हे जहां थिनाच्वनी– माणिकलाल सर

नारद वज्राचार्य | चिल्ला चतुर्दशी ११४१, चैत्र १४ सनिवाः

आःलुमंकेगु जकखत – माणिकलाल सर अर्थात माणिकलाल श्रेष्ठयात ।
 
ने.सं.१०५२ कौलाथ्व १४ कुन्हु जन्म जुयादीम्ह वय्कःथ्व हे ने.सं.११४१ चिल्लाथ्व ३ मंगलवाःकुन्हु “८९ दँया उमेरस थ्व संसारयात त्वःताःझाल ।
 
भाजु माणिकलाल श्रेष्ठझीगु नेपालभाषा साहित्ययाख्यलय् ग्यसुग्यंम्ह समालोचक कथं परीचितखःसा राजनीतिक ख्यलय् स्वतन्त्रवाम बुद्धिजीवि कथं नांजाःम्ह व्यक्तित्व खः । अथेहे बिश्वबिद्यालया िबद्यार्थीतय् नुगलय्  विद्वान शिक्षक कथं थाय् कयाः च्वंच्वनादीम्ह खःसा देय्या भाषा जातीय आन्दोलनयात निर्देशित याना च्वनादीम्ह न्ह्यलुवाः नं खः ।
 
सारांसय् । जकथुलिधया । बिलक्षण प्रतिभाशाली, बिशद् बोैद्धिक व्यक्तित्वया धनि वय्कःया मेमेगु नं यक्व आयाम दु । वय्कःया मेमेगु ख्यलय् नं यक्वयक्व  योगदान दु गुकेयात न्ह्यब्वय्गु खःसा बांलाक्क अनुसन्धान यानाः हे जक च्वय्गु संभव जुइ ।
वय्कः बिश्वविद्यालयस जिम्ह नं गुरु खः । वय्कः प्रति सदां हे जि नतमस्तक । छकः निकः जिवय्कःया छेँय् वनाः खँल्हावल्हा याःवनागु दु सा छकः निकःवय्कःथःगु निजि ज्याया निंतिं जितः नाप लाय्त जिगु अफिसय् नं झाःगु दु ।
 
ज्ञानया समुन्द्र खः वय्कः । वय्कलं मस्यू धयागु विषय हे मदु । खँल्हाबल्हाया सिलसिलाय् थम्हं मस्यूगु मथूगु बिषया तकयाः वय्कः याके न्यनेकने याये बलय् वय्कलं थीथी उदाहरण बियाः थुलि अःपुक थुइका बियादीकि न्हाय्कं थें यचुसे च्वनी । अजुचायापु, खँ लुमंका तय्पूmगु शक्ति व न्ह्याथें जाःगु थाकुगु बिषयात नं अःपुक ध्वाथुइका बिइफुगु खुबि ।
 
ने.सं. ११०० स जिमिसं पिकया च्वनागु तय्जु पत्रिकाया बिचाः ल्याःया निंतिं वय्कःया बिचाः काः वना । वय्कलं बिचाः बीगु झ्वलय् भाषाया कारणं थः नं विभेदया शिकार जुइमाःगु प्रसंगयात थुकथं कनादिल – ‘सन् १९६५या खँ खः, जि दरवार स्कूलया च्यागु क्लासय् ब्वना च्वनाबलय् (उबलय् स्कूलय् मां भाय् नेपालभाषा ब्वनेमदु ) ‘मातृभाषा’ नेपालीधयागु छगू पेपर ब्वनेमाः –(अनिवार्य नेपाली अतिरिक्त) उगु पेपरय् जितःतसकं म्हो नम्वर बियाहःगु थें तायाःकापि स्वय्गु माग याना । कापि क्यनेहः बलय् छथाय् जिं ‘वं नुवात ’ धाय्त खँय् भाषं ‘उसले बोल्यो’ धकाः च्वःगु जुयाच्वन । ‘उ बोल्यो’ धाय्माः थाय् ‘उसले बोल्यो’ च्वयागु अपराधय् उगु न्ह्यसःया नम्बर मब्यूगु जक मखु –५  बियाः जम्मा नम्वरय् –५ ल्याःपाःयानाःजितः १२÷ १३ ल्याःद्याका तल । उकिं याना जि न्हाप जुइ मखन । प्रधानअध्यापक जु स्व. बोध बिक्रम अधिकारीजुं परिक्षकजुयात सःताः गल्ति जूसा नम्वर मबीगु जक जिउ –५या सजायँ यायेमज्यू धयादिलं नं ‘नेपालीभाषाया सुद्धता व अनिवार्यताया हिमायती’ परिक्षकजु माने हे मजू । अन हे छलफलय् प्रो. नारायण वहादुर मानन्धरजुं नेपालीभाषाय् थुलि कडा यायेगुया अर्थ लामां भाय् नेपाली मखुपिं मचातय्त प्रतियोगिताय् (जांचय्) लथ्याय्गु ज्या जुलधकाः बिरोध थें यानाःथःगु बिचाःप्वंकादिल । अले जिं अन हे थःत जूगु मर्कावाः चाल । यक्व भाषाभाषी दुगु झीगु देशय् मेमेगु भाय् ल्हाइपिन्त गुकथं क्वत्यला तल धकाःथुल ।
 
राणाकालीन असममान भाषानीति छता त्वःताः मेमेगु भाषा प्रति हतोत्साह यायेगु भेद व विभेदया नीति आःतक नं दनि । भेदभाव व दमनया थ्व नीतिया विरोधय् विद्रोहया भावना जिके ब्वलना वल अले लिपावना राजनीतिक संघर्षया जीवनय् बुलुहं बिकास जुयावन । बिश्व सर्वहारा क्रान्तिया गुरुपिं कार्ल माक्र्स, एंगेल्स, लेलिन व स्तालिनपिनि रचना ब्वना यंकूलिसे छगू निश्चित धारणा दत ।’
 
थुकथं वय्कलं थःके विद्रोहया भाव ब्वलना वःगु व थः माक्र्सवादी बिचाःस गुकथं प्रभावित जुयाःवना धकाःकनादीगु जुल ।
 
थौं झीसं माक्र्स वादीविचारक, चिन्तक भाजु माणिकलाल श्रेष्ठयात नेपालभाषा साहित्यया धाःयात प्रगति वादीमोडय् न्ह्याकादीम्ह छम्ह न्ह्यलुवा ःखः धकाः धाःसां छुं अत्युक्ति जुइमखु । छाय्धाःसागुलि नं साहित्य सम्मेलन, सभा, गोष्ठित जुइ अन साहित्यया बारे न्वचू बियादी बलय्, साहित्यगु कथं च्वय्माः? साहित्य गजाःगु जुइमाः धकाः व्याख्या यानादी बलय् वय्कलं प्रगतिवादीधारयात न्ह्यथनादी । अथेहे यानाः सुं च्वमिया सपूmया भूमिका वा समिक्षायाये बलय् नं थ्व हे खँयात वय्कलं निरन्तरता बियादी । वय्कःया थ्व हे स्कुलिंगया बःकयाः ब्वलंपिं साहित्यकारपिंसं नेपालभाषा साहित्यय् प्रगतिवादी धाःयात न्ह्याका वयाच्वंगु खः ।
 
प्रगतिशील साहित्यध यागु छु खः? थ्व गथे जुइमाः धयागु सन्दर्भय् वय्कलं थःगु बिचाः थुकथं तयादीगु दु – ‘छुं नं रचना पूवंक प्रगतिशील जुइत आपालं तत्वमाः । गथेकि, थ्व यथार्थतां तापाय् मज्यू, उके बहु संख्यक जनताया सः प्रतिनिधित्व जुइमाः, समाजय् जुयाच्वंगु संघर्षय् शोषित जनताया पँलीइ माः, जनताया शक्तिइ आस्था दय्माः, छन्हु जनताया विजय अवश्य जुइ धयागु उज्ज्वल आशावाद नं माः । थुकेया नापनापं छता मदय्क मगाःगु मूलतत्व छु खः धाःसा – जनताया शत्रुयात घृणा यायेगु व जनताया पक्षय् धिसिलाक्क दना च्वनेगु । थ्व हे प्रगतिवादी साहित्यया मूल आत्मा खः।’
 
थथेहे यानाः छथाय् वय्कलं थ्व हे खँयात थुकथं ब्याख्या यानादीगु दु  – ‘नैराश्य व अनास्थाया क्षणिक आवेगयात क्वत्यलाः मनू प्रति आस्था व उज्ज्वल भविष्यय् बिश्वास यायेगु हे जनपक्षिय साहित्यया स्वरुप खः ।’
 
थुकथं वय्कलं जिन्दगीभर हे साहित्यकारपिन्त प्रगतिशील साहित्यया दिशानिर्देश याना च्वनादिल । वय्कःया थ्व हे मार्ग निर्देशय्  नेपालभाषाया यक्व यक्व साहित्यकारपिसं थःगु च्वसू न्ह्याका वयाच्वंगु दु । थ्व वय्कःया तःधंगु देन खः ।
 
थथेहे छगु मेगु प्रसंग न्ह्यथने – सलंसः दँनिसें न्ह्याना वयाच्वंगु कविता च्वय्गु परंपरायात त्वाःथलाः बिश्वय् सकभनं न्यंक कविताय् छगू न्हूगु प्रवाह न्ह्याःवल । व प्रवाह झीगु भाषाय् नं दुहां वल , न्ह्याःवल । न्हापा न्हापांला उबलेया स्थापित कवि तयेसं उकेयात कविता धकाः नालाकाये हे माने मजूगु अवस्था खः । अजाःगु अवस्थाय् पाश्चात्य साहित्यया प्रखर बिद्वान, समालोचक भाजु माणिकलाल श्रेष्ठं थ्व बिषय सकसितं ध्वाथुका बीगु थःगु जिम्मेवारी खः भाःपाः थ्व बिषयक लमल्होनादिल । वय्कलं पुलांगु परंपरागत कविता स्वयाः थ्व छाय् फरक ?थुके न्हूगु धयागु छु ? धयागु खँयात बःचा हाकलं थुकथं कनादिल –थ्व कविताया नामं जक न्हू कविता मखु । न्हूगु युगया न्हूगु प्रवाह ज्वना वःगुलिं जक नं न्हू कविता धाःगु मखु । वास्तवय् थन कविता बिधां हे धाःह्यूगु दु अर्थात रुप हे न्हूगु जूगु दु । अभिब्यक्ति हे न्हू कथं जूगु दु । उकें हे थ्व न्हू कविता खः । थ्व आधुनिक कविता खः ।
 
थुकथं वय्कलं क्वःछिना हे धयादी । थ्व वय्कःया बांलाःगु पक्ष खः ।
 
वय्कःया समालोचना यायेगु पहःयात स्वल धाःसा झीसं खनी – न्हापां वय्कलं पाश्चात्य समालोचनायात बांलाक्क व्याख्या यानादी अनंलि सपूmया दुने दुहां झाइ । वय्कलं समालोचनायाये बलय् गुबले नं नकारात्मक पक्षयात तप्यंक कुं खिनेगु ज्या यानामदी । ं च्वसुइ खने दुगु सकारात्मक पक्षयात न्ह्यब्वयाःअले उके सुधार यायेगु कथं, च्वमिपिंन्त प्रोत्साहन बीगु कथं च्वयादी ।
 
वय्कलं समालोचना यानादीगु पहलं हे वय्कः गजाःगु स्वभावयाम्ह व्यक्ति खः धकाः झीसं सीकेफु । वय्कःयाके गुबलें नं जि सः स्यूम्ह खः धयागु आदम्बर मदु । सदां हे साधारण । थ्व हे वय्कःया महानता खः ।
 
वय्कः भाजु माणिकलाल श्रेष्ठजुया पिदने धुंकूगु सपूmतय् नां धलः छकः लुमंकेगु नं थन सान्दर्भिक हे जुइ । वय्कःया पिदने धुंकूगु सपूmयानां धलः थुकथं दु –
 
समालोचनाया सिद्धान्त (ने.सं. १०८८)
 
समालोचनाया सिद्धान्त २ (ने.सं.११३९)
 
नेपाःया भाषानीति गुज्वःगु जुइमाः? (ने.सं.११०६)
 
तिब्बत चीनको अभिन्न अंग हो (सन् १९५०)
 
मानव समाजको बिकासवारे माक्र्सवादी दृष्टिकोण ( बि.सं.२०६८)
 
Historical Development of Juche Cause(1981)

Brilliant Inheritance of Juche Cause (1998)


अनुवादयानादीगु सपूm –
 
जापानीन्हू बाखं भाग १ (ने.सं.११०७)
जापानीन्हू बाखं भाग २ (ने.सं.११०७)
 
थ्व वाहेक नं भाजु माणिकलाल श्रेष्ठजुया समालोचना, समिक्षात्मक च्वसूत थीथी पत्रपत्रिकाय् यक्व पिदना च्वंगु दु । उकेयात मुंकेगु खःसा निगू स्वंगु सपूmतयार जुइफु । अथेहे यानाःथीथी पत्रपत्रिकाय् राजनैतिक च्वसूत नं यक्व हे पिदनाच्वंगु दु । गुकेयात मुंकेगु खःसा माक्र्सवादी दर्शनया अध्ययन याइपिं विद्यार्थीतय् निंतिं यक्व हे ज्या वइ । मार्ग दर्शन जुइ । 
 
अन्त्यय थुलि हे धाय् – थौ ंझीगु ख्यःया थजाःम्ह शसक्त व्यक्तित्वं सदांया निंतिं झीलिसे बिदाकयादी धुंकल । अथे खःसां वय्कलं झीगु साहित्यया समालोचना ख्यलय् बियादीगु ज्वःमदुगु योगदान सदां हे झीगु साहित्यय् थीगु नगु थें जहां थिना हे च्वनी । थुके संकामदु । अस्तु ।