वामपन्थी विचारधाराया वुद्धिजीवि धाल कि जित यः । उकिसनं मातृभाषा, संस्कृति, व विश्वय् ज्वःमदुगु नेवाः परम्परा म्वाकातय्त संघर्ष यानाच्वनादीम्ह झी प्रो. माणिकलाल दाइप्रति ला झन हे आस्था ब्वलनीगु जुल । इलय्ब्यलय् भाषिक ज्याझ्वः वा कन्सर्न नेपालया बाल अधिकारया विषयस सहलह याय्त न्हापा वय्कःयाथाय् थँहिति वा म्हय्पिइ छेँ वनेगु याना । बाल अधिकारया विषयस नेपाल टेलिभिजनय् अन्तर्वार्ता काय्त जि थः हे क्यामेराम्यानत नापं वनेगु याना । वय्कःया अन्तर्वार्ता नेपाल टेलिभिजनय् थीथी इलय् प्रसारण नं जू । थुकथं कन्सर्न नेपालया बाल अधिकार आन्दोलन न्ह्यःने यंकेगुलिइ वय्कःया योगदान नं च्वछाय्बहःजू । थीथी विधाय् पारंगत वय्कःया बाल अधिकार वा मानव अधिकार विषयस नं उतिग्यंक हे ज्वःमदुगु ज्ञां दुम्ह झी माणिकलाल दाई खः । तर वय्कः ८९ दँय् च्वनाद्यूम्ह बाँसवारीया गंगालाल हृदय्रोग केन्द्रय् मन्त धयागु खँ न्यनेमालाः झी सकलें स्तब्ध जुल ।

 

पहिचान पक्षधर बाम नेता

 

राजनीतिक ख्यलय् न्हय्गू दशक न्ह्यवःनिसें हे वय्कः तसकं सकृय जुयाद्यूगु खँ वय्कःया थीथी न्वचु व अभिव्यक्तिइ पिज्वयाच्वनीगु झी सकसिनं वाः चाः । वय्कःया दिमागय् न्ह्यागु कथंया विषयस नं उतिकं हे ज्ञां दुम्ह जूगलिं वय्कःयात ‘जीवित इन्साइक्लोपेडिया नं. धायेगु याः । वय्कःया स्मरणशक्ति अति तीक्ष्ण । थीथी विधा गथेकि भूगोल, इतिहास, विज्ञान, संस्कृति भाषा, जनजाति, इत्यादिइ वय्कःया गहन अध्ययन दु धयागु खँ वय्कःया थीथी इलय् थीथी ज्याझ्वलय् बियाद्यूगु न्वचुंं सीदु । वय्कः बाम खेमाया छम्ह नेतानापं पहिचानसहितया संघीयताया पक्षधर नं खः ।

 

नेपाः पार्टीनापया स्वापू

 

२०६२÷०६३ सालया तःधंगु जनआंदोलन धुंकाः घोषणा जूगु संविधान सभाय् ब्वति काय्त नेपाः राष्ट्रिय पार्टी नामं नेवाःतय्गु बिस्कं हे नेवाः पार्टी चाय्के न्ह्यः वय्कःनाप नं सहलह यानागु खँ थन लुमंकाच्वना । नेवाः कम्यूनितिपाखें छगू बिस्कं राजनीतिक पार्टी चाय्केगु खँया प्रस्ताव मात्रं वय्क उत्साहित जुयादिल । थ्वः माःगु हे खः तर आपाः लिबाय्धुंकल, २०४६ साल धुंकाः हे नेवाःतय्गु बिस्कं पार्टी चाय्केमाःगु खः, धयादिल । नेपाः पार्टी चायेकेगुलिइ वय्कलं हःपाः बियादिल । वय्कलं धयादिल कि इलय्ब्यलय् झासँ फूचाःगु सल्लाह, सुझाव, ग्वाहालि याय् । तर वय्कः मन्त, वय्कः आकाझाकां मदुगु खँ न्यनाः नेपाः पार्टीया सकल जः दुःखित व मर्माहत जुल । स्वर्गीय माणिकदाइप्रति नेपाः पार्टीं श्रद्धान्जली अर्पण नापं बिचाः हाय्का च्वना ।

 

जुजुनापं सतीम्ह छम्ह विद्वान

 

माणिक दाईया थीथी ज्याझ्वलय् न्ववानादीगु वय्कःया अभिव्यक्तिइ राजदरवारनापं स्वापू दुगु खँ पिज्वः । खास यानाः अबलेया स्वर्गीय जुजु विरेन्द्र शाहनापं इलय्ब्यलय् चाःहिलेगु झ्वलय्, ताउतक हवाइजहाज यात्राय् जुजु विरेन्द्रनापं खँ जूगु आदिबारे उल्लेख यानादी । नेपाःया समसामयीक समस्यायात कयाः जनताया पीर मर्कायात कयाः वा राजनीतिक ह्यूपाःयात कयाः जिं थथे अथे सल्लाह बियाः नं धयादी । थुकथं वय्कलं जुजुयात नेपाः विकृति व विसंगतिपाखे वनेगुलिइ पनेत योगदान दु धइगु प्रमाणित जू । अबले ला जुजु शक्तिशाली खः कानून सिबें च्वय्, वं धालकि न्ह्यागु नं ज्या जुइगु ।

 

अथेजुयाः जुजुयात खँ ध्वाथुइकाः सामाजिक ह्यूपाः छुं भतीचा सां हय्गुलिइ माणिक दाईया ल्हाः दुगु सीदु । थकियात नं झीसं वय्कःया च्वछाय्बहःगु भूमिका दु धकाः काय्माः ।

 

छेँजः दुनेया निर्णायक भूमिका

 

वय्कलं थःगु हे छेँ दुने छुं समस्या वल धाःसा वय्कःया भूमिका व वय्कलं यानाद्यूगु निर्णय न्ह्याबलें सकसिनं न्यं । अले वय्कःयात सकसिनं माने नं याइगु स्वाभाविक जुल । जिं स्यू कथं न्हापा जि थः हे त्रि. वि. इन्जिनियरिंग इन्स्टीच्यूटय्, ज्या यानाबलय्या छगू खँ थन न्ह्यथने । त्रि. वि. इन्जिनियरिंग इन्स्टीच्यूटय् विशिष्ट पदया डीन पदय् नियुक्ती काय्गुलिइ नेवाःतय्त तसकं थाकु । २०४०÷४१ सालपाखे माणिक दाईया किजा ई. नारायणलाल श्रेष्ठजुं थः डीन जुइगुलिइ न्ह्याक्व हे ब्वाँय्जूसां जुइ मफइगु अवस्था ब्वलन । थ्व अवस्थाय् प्रो. माणिक दाई  हे खः गुम्हेस्यां तप्यंक जुजु वीरेन्द्रयात नापलानाः थः हे किजायात डीन पदया निंतिं सिफारिस यानादिल । विशिष्ट पद जूगुलिं अबले जुजुं हे तप्यंक नियुक्ती याइगु व्यवस्था दु । लिपा पत्याः हे  मजुइ कथं जुजुं ई नारायणलाल श्रेष्ठजुयात विशिष्ट डीन पदय् जुजुं नियुक्ति यानाबिज्यात धइगु हल्ला जुल । रेडियो नेपालं नं डीन पदय् नारायणलाल श्रेष्ठ नियुक्त जूगु खँ पुष्टि नापं प्रसारण नं जुल । थुकिं हे क्यं वय्कःया स्वापू जुजुनापं गुलि सती धकाः ।

भाषिक कार्यकर्तापिन्त याइगु ग्वाहालि

 

माणिकलाल दाईनं थःथाय् जेन्युइन खँ वा बांलाःगु खँ ज्वनाः ग्वहालि काःवइपिन्त नं उतिकं हे ग्वाहालि याय्गु याः । छगू प्रमाण, त्रि. वि. इन्जिनियरिंग इन्स्टीच्यूटया हे खँ खः । जि अन सहायक प्रशासकय् ज्या यानाबलय् भाषासेवी पासा केशरमान ताम्राकार विद्यार्थी, नापं पासा नं जुल । वय्कःया अबले २०४०÷०४१ सालपाखे केशरमानजु अस्ट्रेलिया स्कलरशिपय् ब्वनेत दर्खास्त ब्यूगु जुयाच्वन, तर कोटा धाःसा छगू जक, एप्ल्याइ याःपिं दर्जनांै दु । पास जुइगु संभावना तसकं हे कम । वय्कः इतःमितः कन, बाइचान्स जि डीन कार्यालय दु धैगु वं सिल । अले अस्टे«लिया ब्वं वनेगु इच्छा कन नापं स्कलरशिपय् लाके फैगु छुं संभावना उपाय् दइ ला धकाः न्यन । अबले टिप्पणी उठे याय्ग, व च्वय्पाखें सदर याकेगु भाला जिगु हे ज्या खः । तर जिके अधिकार मदु कि सुयातं विदेशय् ब्वंकेत नियुक्ति यानाबीगु । व अधिकार डीन नारायणलाल याके हे दु ।

 

जिं केशरमानजुयात धया, फाइल म्वाय्केगु ज्या जिं यानाबी । तर नारायणलाल सरं यात धासा हे जक थ्व ज्या जुइफु । अले गोप्य सल्लाह बिया कि थुकिया निंतिं केशरमानजु छि माणिकलाल दाईयाथाय् झासँ । वय्कलं मस्यू नारायणलाल दाई माणिक दाइया हे किजा खः धकाः । उकिं जिं सल्लाह बिया छि तुरन्त माणिकदाइया थाय् झासँ । न्ह्याथे यानाः सां निक्व प्यक्वः नापलानादिसँ । डीन नारायणलाल सरयात सिफारिस यायेत इनाप यानादिसँ । जिं छ्वयाहःगु धाय्मते । उघ्रिमय् ज्यू धयाकथं वय्कः थँहिति ब्वाँय्वन । मरता क्या न करता धाःथें । जिं स्वय् वय्कः प्यक्वः वा न्याक्वःति हे वन जुइमाः । लिपा माणिक दाईया हे सिफारिसकथं केशरमानजुया अस्टे«लिया स्कलरशिपय् ब्वं वनेगु ह्वःताः चूलात । माणिक दाईया नेपालभाषा ख्यलय् ज्या याइपिन्त ग्वाहालि आपालं आपाः दु । नेवाःतय्प्रति वय्कःया थज्याःगु ज्या तःधंगु योगदान कथं झीसं काय्माः ।

 

अन्तय्

 

प्रो. माणिकलाल दाई थुजाःम्ह व्यक्तित्व आः थ्व संसारय् मन्त धयागु समस्त नेपाः देय्या निंतिं अपूरणीय क्षति ला ख हे खत । नापं नेपालभाषा ख्यलय् भाषा पे्रमीपिन्त तःधंगु मार्मिक झट्का खः । नेपाः राष्ट्रिय पार्टीयात थीथी इलय् सल्लाह बियाद्यूम्ह मदुम्ह माणिकलाल दाईयात नेपाः पार्टीपाखें हाकनं छक्वः बिचाः हाय्का च्वना नापं सकल छेँजःपिन्त वय्कः मदुगु इलय् धैर्य धारणा याय् फय्मा धकाः प्रार्थना यानाच्वना ।