२०८० चैत्र १६, शुक्रबार

थम्हं याय्खंसा एकीकरण, मेपिन्सं याःसा चीरहरण ? – २

राजेन मानन्धर | पोहेलागा अष्टमी ११४२, माघ ११ मंगलवाः

गोरखाया जुजुं गुलि गुलि एकीकरण याःगुलिं हरण मयाःगु, अले गुलि गुलि एकीकरण याय्मखंगुलिं हरण यानायंकल धइगु फेहरिस्त सुनां दय्कूगु ब्वनेगु ह्वःताः चूमलाःनि । न व्रिटिशं नेपाल एकीकरण (यदि मेपिनिगु धर्म, संस्कृति, सभ्यतालिसेंया बिस्कं म्हसीका दुगु देय्यात गोलमटोल यानाः थःगु दय्का काय्गु दक्वं एकीकरण खःसा ब्रिटिशं याय्मफूगु व याय्मखंगु नं एकीकरण जुइगु खः धइगु साधारण बिचाः) याःगु खःसा झी बिहारी, तामिलनाडुबासी वा असामी जुइगु खःकि नेपाली हे जुयाच्वनी ? छु ब्रिटेनं नं झीत झीगु भाय् न्ववाकेमब्यूसे निगूगु दर्जाया नागरिक दय्कातइगु खःकि ? छु पृथ्वी नारायणं त्याका काःगुलिं जक थौंया नेपाः ब्रिटिशतय्गु हरणं बचे जूगु खः ला ? न्ह्याःगु खःसा झिंन्यहय्कू नेपाः छक्वलं नुनाछ्वय्फुगु खः ब्रिटेनं, झी खुकुरीइ धार तयाच्वँतल्ले । पृथ्वी नारायणं असली हिन्दुस्तान मदय्कूगु खःसा मेपिं सुनां दय्कीगु जुइ । छु पृथ्वीनारायणं झीगु चिचीकूगु देय्त, गुगु थःके हे थःथःगु कथं सम्पन्न, सुखी व गौरवशाली जुयाच्वंगु खः, व देय्त त्याकामकाःगु खःसा सर्गतं नुनीगु वा पातालय् दुसुनावनीगु खःला ? छु पृथ्वी नारायणं थम्हं लाकामकाःगु खःसा थ्व देय्या जनतायात सुं फिरंगी वा सुं नौरंगीं न्हाय्, न्हाय्पं ध्यनाः वा म्वाःम्वाकं च्याकाः नौ दय्काबीगु खः ला ? मखु धइगु खःसा छाय् इतिहासया नामय् पृथ्वीकरणया मनगढन्ते हाइपोथेसिस क्यातुपिं विद्यार्थीतय् न्ह्यपुइ दुछ्वइ धइगु जक न्ह्यसः खः । बिजुली बी मफयाः अले ग्यास हय्मफयाः सिँ च्याकाः जा थुइत बाध्य याइपिं राष्ट्रवादीतय्सं टिस्टाया खँ ल्हाल्हां कालापानी व लिपुलेक गबले सिधय्कल धइगु मिखा दुपिं सकसिनं खंगु दु । तनाच्वनीगु सीमा स्तम्भया खँ लिपा ल्हाय् ।
 
ग्वःगु राज्ययात छधी यातकि एकीकरण जुइ धइगु गनं छुं सिद्धान्त प्रतिपादन जूगु खनेमदु । गुलि चीधंगु राज्ययात थःगु प्रतिष्ठा, अस्मिता ल्यंकेत थाकुइ व गुलि तःधंगु राज्यं छाती तफाः यानाः जुइफइ धइगु खँ ल्हाय्बलय् सोभियत रुस व स्वीजरल्याण्ड लुमंके — युरोपनिसें कामचटकातक्क न्यंगु रुसयात एकीकरण अप्वःगु खःकि निगू प्यंगू थःगु जःखःया देय् नय् मगानाः स्वीजरल्याण्डयात एकीकरण मगाःगु ? तप्यंगु व सरल प्राकृतिक नियमया लिधंसाय् धाय्गु खःसा मफुपिन्त फुपिन्सं व सोझायात छट्टुं मुर्ख दय्काः वया जायजेथा नय्गु सामान्य नियम खः । अय्जुयाः पृथ्वीनारायणं स्वनिगःलिसेंया मेगु थःथःगु जाति भाषा धर्म दुगु चीधंगु, तःधंगु राज्यत नं त्याकाकाःगु छगू घटनाक्रम जक खः ।
 
थुकियात झीसं जुयावंगु घटना धकाः स्वीकार यानागु दु । थुकी सुनां पृथ्वीनारायणं मत्याकूगु जूसा थनया मनूत द्यांलानाः सीगु खः, बेलायतं च्यः दय्काः पुलिं चुइकी धकाः हौवा न्यंके जरुरी मदु । पृथ्वी नारायणं लुँ खने न्ह्यः थन दनाच्वंगु लुँया गजू दुगु महल आः नं न्हिलाच्वंगु दनि । फुपिन्सं मफुपिन्त अन्याय अत्याचार ला व इलय् जक मखु, आः नं जुयाच्वंगु दु । त्याःम्हेसिनं पाय्छि यानाः धाइ, बूम्हेसिनं थ्व मजिल धाइ । पृथ्वीनारायणया कथित एकीकरणया विषयस नं थुलि जक धाय्फइ — त्याकूम्हेसिनं त्याकल, बूम्ह बुत । तर थन थुगु घटनायात सु सुं मनूतय्सं थौं ३ करोड नेपाःमिया लागिं छगू अनिवार्य गौरवया विषय दय्काच्वंगु दु, बूम्हेसित तकं व त्याकूम्हेसिगु लसताय् स्वीनिपु वा क्यनाः जयजयकार याय्त बाध्य दय्काच्वंगु दु । पञ्चायतकालय् ला जुल जुल, थौं थःत गणतन्त्रवादी धाय्कीपिन्सं तकं थथे हे धयावल । दुःख व चिन्ताया विषय थ्व खः ।
 
स्पष्ट खः, सु त्यात, वयात द्यः भाःपीगु व भक्तिभावयात हे जीवन आदर्श नालीगु जमात न्हापा नं दुगु खः, थौं नं दु । उमित छो तयाः स्वय्बलय् थौं पृथ्वीनारायणयात राष्ट्र निर्माता नालेगु, वं याःगु हरेक न्यायिक, गैरन्यायिक व आततायी कथंया ज्यायात दुरु सिलाः नी दय्केगु ज्या छगू निश्चित समुदाय, नश्ल, धर्म व वर्णया मनूतय्सं जक यानावःगु दु (सुनां गनं पृथ्वीनारायणया जयजयकार याःगु खनकि वयागु थर सीकेमाः) । थन सुनां पृथ्वीकरणयात एकीकरण धाइ व सुनां वयात अराजक अन्याय धाइ व सीके थाकु मजू । आवश्यक जूसा देय्न्यंकया खसआर्यतय्त छन्हुया लागिं न्वमवायेत इनाप यानाः देय्न्यंक पृथ्वीनारायणया जयकार याइपिं गुलि दु, ल्याःखाय् फइ । थ्व पृथ्वीकरण स्वयां न्ह्यः सुया थःगु छुं मदु, वयात व धुंकाः यक्व दत ।
 
मदुम्हेसित दइबलय् लय्ताइगु स्वभाविक खः । सुसंस्कृत, सभ्य, सम्पन्न जातियात आकाझाकां व बुलुहुँ दमन, शोषण व अत्याचार यायां थौं छ्यं ल्ह्वने मफइगु अवस्थाय् थ्यंकेगु, अन्यायया विरुद्धय् सः तय्माः धइगु मानसिकतातकं विकास याय् मफइगु दयेकाबीगु धइगु व हे पृथ्वीनारायणया देन खः । अय्जुयाः ला उमिसं धाय्गु याः पृथ्वीनारायणं मयाःगु जूसा झी दइमखूगु, खःगु हे धयाच्वन, (तर उकी झी धाःसा मलाः, सु थौं सीमान्कृत जुयाच्वंगु दु, निषेधय् लाकाब्यूगु दु) ।
 
सु २५० दँ न्ह्यःतक्क थःत नेपाःमि धाय्केगु हैसियतय् मदु, सुया थःगु धइगु इतिहास मदु, उमिसं जक हे थौं पृथ्वीकरणया भजन हालाच्वन । तर थुकिया अर्थ सु २५० दँ न्ह्यःनिसें बलात्कृत जुयाच्वंगु दु, लुटे जुइकाच्वंगु दु, क्वत्यय्काः च्वंगु दु, वया धर्म, भाषा, संस्कृतिइ अनन्तकालतक्कया लागिं आक्रमण जुयावःगु दु, उमित थ्व पृथ्वीकरणं बांलाकल धइगु मताः । त्याकूपिन्सं राज्यसत्ता थःगु कब्जाय् तयाः गन थ्यन, अले बूपिं थःगु दक्वं तंका ःगन च्वनाच्वन धइगु थुइके थाकु मजू ।
 
सुनां भजन हाली, सुनां घृणा याइ । भजन हालेत नं कारण दु, घृणा याय्त नं कारण दु । घृणा याइम्हेसिनं छाय् मेपिं भजन हालाच्वन धइगु थू तर, भजन हालीम्हेसिनं मेपिन्सं छाय् घृणा यात धइगु थुइकेत मस्वः । जब थीथी जाति, धर्म, समुदाययात सुयां स्वार्थपूर्तिया लागिं छगू हे हाइपोथेसिसय् तइ, बिस्कं बिस्कं कथंया सः थ्वइगु स्वभाविक खः । देशय् जातीय, भाषिक व धार्मिक सद्भाव दयाच्वनेमा धइगु मनंतुंपिन्सं ‘सय थुंगा फूल’मध्ये सुयां घालय् चि मल्ता ह्वलाः उकियात उत्सव मदय्केमा । सकसिगु दिन न्ह्याबलें छगू हे जुयाच्वनी मखु ।
मूखँ थ्व हे खः — सुया थःगु मदु व पृथ्वीनारायणं बिल, उमिसं तःजिक थ्व दिवस न्याय्कि, जिमित आपत्ति मदु ।
 
लुँया गजुलिं देय्यात छाय्पियाच्वंबलय् इतिहासया व हाकूगु दिनय्  सुं मुलु जुयाः दुहांवयाः पा जुयाः पिहांवय्फु धकाः बिचाः मयाः, थुकिया सजाय झीसं अनन्तकालतक्क भोगे हे यानाच्वने । सुयात स्याःगु खः, वया हे म्हुतुइ आइया वइ तर, सुं २५० दँ न्ह्यः, जिपिं थ्व खः धाय्मफुपिन्सं पृथ्वीनारायणं दक्वं नेपाःमिया हित यात धकाः थौंया आदिवासी जनजाति अले पृथ्वीकरणय् बामय् काःगु मेगु सिमान्तकृत समुदाययात जबरजस्ती धाय्केगु ज्या मयाय्माल ।