स्वांया नखः स्वन्ति नखः
मुनीन्द्ररत्न वज्राचार्य | कछलाथ्व दुतीया ११४५, कार्तिक १८ आईतवाः
नेपाःया छगू महत्वपूर्णगु नखः स्वन्ति खः । स्वन्तिया अवसरय् थीथी कथं स्वांया महत्व दु । द्वलंद्वः प्रकारया स्वां मौसम कथं ह्वया च्वनी । स्वांया विशेषता धयागु सुन्दरता खः । उकें झीगु संस्कृति स्वांया थीथी कथं महत्वं जायाच्वंगु दु । थीथी स्वांयात थीथी पर्व, जात्रा पूजा नखः चखः व क्रियाकर्मय् छ्यलाच्वंगु दु । अथेहे स्वांया छ्यला बुला थाय्बाय्, थीथी द्यःपिं झझः धाय्केया नितिं नं छ्यलेगु याइ । स्वां छगू सौन्दर्य बिया च्वनिगु जक मखु थ्व पवित्रगु वस्तु नं खः । झीगु परम्परा कथं झीगु संस्कृतिइ स्वांया छ्यलाबुला सदियौं कालं निसें सम्बन्ध दयाच्वंगु दु । नखः चखः कथं स्वन्ति नखःःया तसकं महत्वपूर्ण जुयाच्वंगु स्वां थुकथं दु ।
१. ग्वय्स्वां
ग्वय्स्वां मेबलय् मेकथं महत्व बिया च्वंसां स्वन्तिया ग्वय्स्वां मदय्क मगाः । ग्वय् थें च्वंगुलिं नेवाः भासं ग्वय्स्वां धाय्गु यानाच्वन । नेपाली थ्वयात मखमली फूल धाइ । संंस्कृत भासं थुगु स्वांयात झण्डुक वा स्थूलपुष्प धाय्गु याः । अथेहे अग्रेजीं ग्लोब एमान्याथ (Globe amaranthan धाइ । वनस्पति कथं थ्वया नां Gomphrena globosa खः । ग्वय्स्वां ग्वय्थें ग्वग्वलासे चिफ्वसे तुयु तुयधासे वँचुनसे भचा भचा गुलावी रंगया स्वां खः । याकनं रंग मवनीगु सुकू मचिनिगु स्वां खः । थ्व ग्वय्स्वां म्हपूजा व किजापूजायात मदय्क मगाः । म्हपूजाया माःहनाः तःगु ग्वय्स्वां लःल्हाना कोखाय्गु याइ । अथेहे किजापूजाया नं तताम्हेस्यां किजायात ग्वय् स्वांमाः लःल्हाना कोखाय्की । किजाया आयु ताःहाकेमा धकाः बरदान बिइगु याइ । धार्मिक महत्व दुगु थ्व ग्वय्स्वां यमराजं थः किजायात कालं काःवःबलय् ग्वय्स्वां सुकूमच्युतले, चिकंमन्दः मगंतले, खोसिं सुकुमच्यूतले यंकेमते धकाः बरदान फ्वंगु धयागु लोक बाखं नं दु ।
२. लक्ष्मीस्वां :
स्वन्तिखुन्ह लक्ष्मीपूजा माने याइ । लक्ष्मीपूजा खुन्हु पिखालखुइ वसिबँ पुयाः, बँ इलाः मत च्याकाः, नस्वाः नस्वागु धूं च्याका, गुंगु थनाः लक्ष्मीयात स्वागत याइ । नेवाःतय् पिखा लखुइ लक्ष्मी पूजा याना लक्ष्मी दुकाइ । लक्ष्मीपूजाया विशेष कथ लक्ष्मी स्वां तयाः पुज्याय्माः । लक्ष्मीया यःगु स्वां लक्ष्मी स्वां खः । थुगु स्वांयात संस्कृतं अगस्य वा मुनिपुरुष धाय्गु याः । अंगे्रजीं एगाष्टी सेस्वानिया धाइ । थुगु लक्ष्मीस्वां स्वांया हःयात नं विशेष कथं प्रयोग याय्गु चलन दु ।
३. तफोस्वां (सयपत्री) :
स्वन्तिया छेँ छँे झझः धाय्केत तफ्वः स्वां मदय्क मगाः । थ्व इलय् बुँइँ बुँइ, क्यबय् म्हासुक इललल तफ्वःस्वां ह्वयाच्वनी । थ्व स्वां दथुइ मिखा थें चाकःलिं चिचिधंगुं स्वांहः यक्व दुगु म्हासुगु स्वां खः । थुगु स्वां तफ्वःगु चिफ्वःगु नं दु । नेपालीं थ्वयात सयपत्री फूल धयाच्वन । अंगे्रजीं थुगु स्वांयात –Gomphrena globosa ) नां बियातल । थुगु तफ्वःस्वां माःहना छेँखा पतिकं पसलय् झ्यालय् तयाः झलमल्ल धाय्क तइ । थबले छेँय् छेँय् स्वांया मगमग बास वयाच्वनी, मिखा व शरीरयात आनन्द बिया न्ह्याइपुका च्वनी । गुलि गुलि स्वां नं छाय्पिइ फइ उलि उलि लक्ष्मी लय्ताइ धयागु धापू दु । न्हापा न्हापा तफ्वःस्वां थःगु बुँइ, क्यबय् ह्वःगु स्वां मिइ हइगु खः । तर थौंकन्हय् भारतं स्वां न्याना हइगु जुल । अथे हे चीन, भारतंं प्लाष्टिक, कापःया स्वां हय्गु यात । थुकें नेपाःया करोडौं दां विदेशय् वनाच्वन ।
४. गोदावरी स्वां :
गोदावरी स्वां स्वन्तिया विशेष महत्वपूर्णगु स्वां खः । गोदावरी स्वां चाकलाक स्वांहः यक्व दयाः तफ्वःगु, चिफ्वःगु थीथी रंगया दु । थ्व स्वांयात अग्रेजीं Chrysanthemum धाय्गु् याइ । म्हपूजा व किजापूजाया थ्व स्वां लः ल्हाय्गु याइ । थ्व स्वां मनूतय्गु जीवनया लागि सुख समृद्धिया छगू प्रतीक कथं नाला कयातल ।
५. सितु :
सितु छगू पवित्रगु घाँय् खः । घाँय् खःसा नं स्वन्तिया सितुयात नं स्वांया रुपय् कयातल । म्हपूजा व किजापूजा बले कोखाय्कीगु ग्वय्स्वांया मालाय् सितु नं तय्गु याः । पूजाआजा कथं सितु गनेद्यःयात नं छाय्गु याइ ।
नेवाः समाजय् स्वां बिस्कं महत्व दुगु जुल । धार्मिक पूजा, मान सम्मान, समाः कथं स्वांया महत्व दयाच्वन । स्वां नं आनन्द व मनोरञ्जन बियाच्वनी । न्ह्यागुं धार्मिक, सांस्कृतिक ज्याय् मनूया दैनिक जीवन नाप स्वापु दयाच्वनिगु जुयाः प्राकृतिक वातावरणय् दुगु वस्तु नं थीथी अवसरय् छ्््यलाबुला यानातल । देव देवीपिंत थीथी स्वां छाय्गु यानातल । सबसः दँ निसें थीथी महिना कथं ह्वइगु स्वांया महत्व बिसें म्ये तकं चिनातःगु खनेदु । कार्तिक महिनाय् लाःगु स्वन्ति नखःया अवसरय् छपु पुलांगु म्ये थुकथं दु ।
“कार्तिकस गोदावरी गुणकेशरी गोयस्वां नं
छाया पुजा याय्गु जि मन याहुने रक्षापूर्ण”
