श्री भैरबनाथनाथ व बिस्काः जात्रा
विनय राजोपाध्याय |
नेवाःतय् तजिलजिया ला छु खँ ल्हाय्, गुलि जक खँ ल्हाय् । झीग तजिलजिया बारे झी नेवाःत स्वइत कनेमाली धकाः, जबकि हलिंन्यंक नेपाः देय्या म्हसिका हे नेवाः तजिलजि जुयाच्वंगु दु । थनया थीथी जात्रापर्व, नखःचखः, पुँसा, नसा आदिया विशिष्टतां नेपाःया म्हसिका बियाच्वंगु दु । अथे जुयाः ला थौंतलें नेवाः व नेपाः थवंथवय्या पर्याय जुयाच्वंगु दु ।
स्वनिगः दुने थीथी जात्रापर्व जुइ । वमध्ये स्वंगू शहरया प्यंगू रथजात्राया तःधंगु महत्व दु । यलया बुंगःद्यया जात्रायात देय्या हे दक्कले तःहाकःगु रथजात्राया रुपं कयातःगु दु । अथे हे, येँया जनबहाःया रथ जात्राया महत्व नं म्ह्वः मजू । उकिया नापं जीवित द्यःयात रथय् तयाः जात्रा जुइगु येँयाःया कुमारीया रथजात्रा स्वय्त ला देय् दुनं जक मखु, देशं पिनं हे विदेशी पर्यटकत नेपाः थ्यंकेगु याः । व हे कथं रथयात न्ह्यःनं नं ल्यूनं नं सालीगु छगू हे जक रथ जात्रा ख्वपया विस्काः जात्रा खः ।
बिस्काः जात्रायात बारे थीथी खँ दु । विश्वकेतुया अपभ्रम्स जुयाः बिस्केत जूगु व उकिं हे बिस्काः जूवंगु नं धाय्गु याःसा बि (सर्प) सिकाःलि याःगु जात्रा बिसिकाः जात्रा धाधां बिस्काः जात्रा जूगु धापू नं दु । न्ह्यागु धाःसां झीगु समाजय् च्याचा गुन्हुया बिस्काः जात्राया थःगु हे महत्व दु ।
झीगु अप्वःथे जात्रापर्व वा नखःचखः चन्द्रमासया ल्याखं तिथिइ न्याय्की । तर ख्वपया बिस्काः जात्रा धाःसा सौर्यमासया ल्याखं न्याय्कावःगु दु । सौर्यमासया ल्याखं दँ क्वचाय् प्यन्हु न्ह्यः तःमारिइ भैरवनाथया रथ सालेगु याइ । थ्व हे लिसें जात्राया शुरुवात जुइ । दँया लिपांगु दिनय् ख्वपया यःसिँख्यलय् यःसिँ थनेगु याइसा न्हूगु दँया दिनय् क्वथलेगु याइ । वयां लिपा न्हूगु दँया न्यान्हुगु दिनय् हाकनं तःमारिइ रथ साला जात्रा क्वचाइ ।
रथ जात्राया थःगु रौनकता ला दुगु हे जुल । बिस्काः जात्राया यःसिँया महत्व अझ विशेष धाय्माः । ५५ कु तजाःगु यःसिनय् नाग व नागिनीया प्रतिकया रुपं पताः तयाः, अष्टमातृकाया प्रतिकया रुपय् च्यापु खिपतं चिनाः क्वय् कैंचीं सन्तुलन ताःलाकु लाकुं हःस्ते हाँइस्ते यायां यःसिँ थनीगु व लु स्वय् उलि हे रोमान्चक जू ।
रथ जात्रालिसे ला भैरवनाथया तप्यंक हे स्वापू खनेदुगु जुल । यःसिँ थनीबलय् नं रथयात यःसिँख्यलय् सालायंकाः भैरवनाथयात नं यःसिँ थनीगु जात्रा क्यनेमाः । बिस्काः जात्रा व भैरवनाथया स्वापूया विषय समाजय् छपु न्ह्यइपुगु किम्वदन्ति प्रचलित दु । गुलिसिनं थुगु किम्वदन्तियात बाखं जक खः धकाः नं धाय्गु याःसा गुलिसिनं थुकियात बिस्काः जात्राया ईतिहासया रुपं नं काय्गु याः ।
ख्वपया बिस्काः जात्रानाप स्वापू दुगु छगू किम्वदन्ति :
यक्व हे दँ न्ह्यःया खँ खः । उगु इलय् हलिमय् गनं न मजुइगु अजुचायापूगु जात्रा यःसिँ थनेगु जात्रा ख्वपया यःसिंख्यलय् मेष संक्रान्ति खुन्हुया छन्हु न्ह्यः धुमधाम नक्सां जुइ धयागु खँ काशिया श्री भैरबनाथया न्हाय्पनय् थ्यन । थ्व खँ सीवं भैरवनाथ स्वयम् मनुया रुप कयाः जात्रा स्वय्गु ताःतुनाः ख्वपय् बिज्यात । जात्राकुन्हु यःसिंख्यलय् अजङ्गगु छमा सिमाया सिँयात हयाः उकीइ अष्टमातृकाया प्रतिकया रुपय् च्यापु बल्लाःगु खिपतं चिनाः च्याखेरं म्वःम्वः मनुत मुनाः हःस्ते हाइँस्ते हःस्ते हाइँस्तेया सः गुञ्जायमान याना फुमफु धस्वाकेत स्वयाच्वन । मनूया रुप कयाः जात्रा स्वःबिज्याःम्ह काशिया श्री भैरबनाथ जात्रा स्वयाः मग्न हे जुयाच्वनाबिज्यात । जात्रा धुमधाम नक्सां न्ह्याना हे च्वन ।
जात्रा स्वःवइपिं यक्व हे जात्रालुतय् हुलय् छम्ह तान्त्रिक नं वयाच्वंगु जुयाच्वन । उम्ह तान्त्रिकया मिखां मदिक्क हे श्री भैरबनाथयात लिनाच्वंगु जुयाच्वन । जात्राया हुलय् वयाच्वंम्ह भैरवनाथ रुपी न्हूम्ह मनू मेपिं स्वयां तःधिकः जूगुलिं उम्ह तान्त्रिकं श्री भैरबनाथयात लिनाच्वंगु जुयाच्वन । व मनूया धिकःया कारण वया छ्यं छगः उलिमछि मनूतय् हुलमुलय् न तापाक्कंनिसें नं यचुक हे खनेदयाच्वन । हानं वया ख्वाःया चमक न मेपिं स्वया भचा बिस्कं हे खनेदु, आकर्षक खनेदु । सु जुइ थ्व मनू ?? धकाः कौतुहलतावश तान्त्रिकं मदिक्क वइत हे जक स्वयाच्वन, स्वयाच्वन ।
लिपा जूबलय् उम्ह तान्त्रिकं उम्ह मनूयात थःगु मिखां जक स्वयां मगानाः तान्त्रिक बलं हे स्वयाहल । तान्त्रिक बलं स्वःबल वं थ्वय्क साधारण मनू मखसें स्वयं काशिया श्री भैरवनाथ मनुष्यया रुप कयाः जात्रा स्वः बिज्याःगु धकाः तान्त्रिकं थुइकाकाल । भगवान स्वयं थःगु न्ह्यःनेसं दनाः जात्रा अवलोकन याना बिज्यानाच्वंगु धइगु खँ सीवं व तसकं लय्ताल । वं मिखा तिसिनाः मनमनं श्री भैरवनाथयात प्रणाम यात । प्रणाम यायां वं न्हिनय् हे छगू न्ह्यइपूगु म्हगस म्हंकल । ‘आहा धात्थें भगवान श्री भैरवनाथयात न्ह्याब्लें थन हे तय्फुसा ला तसकं हे बांलाइ नि’, थथे माकूगु म्हगस म्हंकाः वं श्री भैरवनाथयात तारण तयाः बन्धनय् चीगु कुतः यात ।
जात्रा स्वयाः मग्न जुयाच्वनाबिज्याःम्ह श्री भैरवनाथं थःत तारण तःगु वाःचाय्कल । ‘आः थन च्वनां खइमखुत’ थथे बिचाः यायां श्री भैरवनाथ फताफत यःसिंख्यलं पिहांबिज्यात । तान्त्रिक नं थःगु तारण बल्लाक्क तय्त श्री भैरवनाथया लिनाः ल्यूल्यू ब्वाँय् ब्वाँय् वन । थःत ल्युल्युं तान्त्रिक ब्वाँय् ब्वाँय् वःगु खनाः श्री भैरवनाथ नं झन ब्वाँय् ब्वाँय् बिज्यात । निम्हं तःमारिइ थ्यन । थःत तान्त्रिकया तारणया प्रभाब यक्व हे लाय्धुंूकूगु भैरवनाथं वाःचाय्कल । अले भैरवनाथं थथे ब्वाँय् वनाः जक मजिल, आः ला पाताल मार्गं हे बिस्युं वनेमाल, मखुथे जुइन थन धकाः श्री भैरवनाथ अन हे तःमारिइ जमिनय् दुसुनाबिज्यात ।
थःगु तारणया बलं कस्सिक चीमफूगु अले श्री भैरवनाथ जमिनय् दुसुना बिज्याःगु खनाः थःगु म्हगस पूवनीमखूगु ताय्काः तान्त्रिकं ग्यानाः जमिनय् दुसुनाच्वंम्ह श्री भैरवनाथयात सालेगु भरमग्दुर कुतः यात । श्री भैरवनाथ न्ह्यात्थे यानाः सां दुसुनाः थनं बिस्युंवनेगु अले तान्त्रिक धाःसा न्ह्यात्थे यानाः सां श्री भैरवनाथयात थन हे तय्गु धकाः सालाच्वन । निम्हेसिया दथुइ छगू कथं धाय्, बिस्युं वनेगु व चीगुलिइ धेंधें बल्लाः हे जुयाच्वन अन । थ्व हे धेंधें बल्लाखय् आखिरय् तान्त्रिकया ल्हातय् श्री भैरवनाथया छ्यं जक लात । जमिनय् दुसुनेधुंकूगु भैरवनाथया म्ह धाःसा काशिइ हे लिहां वनेत सफल जुल ।भैरवनाथया छ्यं जक ल्हातिइ वःबलय् तान्त्रिकयात छु याय् छु याय् जुल । भैरवनाथया उगु छ्यंयात अन हे तःमारिइ स्थापना यानाः पूजा याय्गु यात ।
भैरवनाथया व हे छ्यं धकाः विश्वास यानातःगु द्यः तःमारिइ आःतकं दनि । अले बिस्काः जात्रा स्वःवःम्ह उम्ह हे भैरवनाथ भाःपाः ख्वपमितय्सं थौंतलें पूजा नं यानावःगु दु । ख्वपया तःमारिइ न्यातपौ देगः लिक्क च्वंगु स्वतजाःगु प्यागोडा शैलीया देगलय् बिराजमान थ्व हे श्री भैरवनाथया छ्यं खः । धाइ काशिया बिश्वनाथया शीर श्री भैरवनाथया रूपय् नेपालय्, काशिइ ककुं क्वय्या छाति, प्वाः म्हया ब्व जक अले वयां क्वय्या ब्व दक्षिण भारतया त्रिब्यण्डरम् धाःगु थासय् दु ।
