अन्तर्राष्टिय मिसा दिवस व संचार ख्यः
श्रीकृष्ण महर्जन
२० औं शताब्दिया सुरुया इलय् युरोपियन मुलुकय् औद्योगिकीकरणया विस्तार व विकास तच्वयेक जूगु खःसा व नाप नापं क्रान्तिकारी बिचाःत नं विकासय् तिब्रता वःगु खः । विश्वय् विज्ञान व प्रविधिया विकास उत्पादन अप्वयावःलिसे श्रमिक व पुँजिपति वर्गया नं विकास जूगु खने दु । पुँजीपति तय्सं थःपिनिगु वर्गिय विशेषता कथं श्रमिकत अर्थात ज्या याना नइपिनिगु यक्व हे शोषण याना लवः नयेगु ज्या जक यात ।
थज्वःगु शेषणया प्रतिवादयासें श्रमिक तय्सं थःपिनिगु श्रमया उचित मुल्य, ज्या यायेगु बांलाःगु लकस व सामजिक सुरक्षा नाप नापं न्हिच्छि चच्छिया दुने ८ घण्डा ज्या, ८ घण्टा न्ह्याइपुकेगु व ८ घण्टा आराम कयेगु थेंजाःगु आधारभूत अधिकारया माग याना संघर्ष सुरु याःगु इतिहास दु । उगु इलय् मिसापिं धाःसा म्हो ल्याखय् जक जगाः याइपिं दुगु खः । सामाजिक ख्यलय् मिसापिं म्हो जक दुगु खः ।
थज्वःगु हे इलय् मिसापिन्सं सार्वजनिक थासय् वना ज्या याये दयेमाःगु अधिकारया माग न्ह्यःने वःगु खः । सन १९०८ सं मिसापिन्सं थःगु छेँय् च्वना १८ घण्टा ज्या यायेमाःगु बाध्यात्क अवस्था व असमानता थेंजाःगु खँया विरोध याना न्वंवायेगु व क्रियाशिल जूगु खः । अमेरिकाया शिकागो शहरय् मिसापिन्सं उपयुक्त तलब व मताधिकारया माग याना झिंन्याद्धःम्ह मिसापिन्सं जुलुस पिकाःगु खः ।
थ्व हे दथुइ अमेरकाय् सन् २००९ सं समाजवादी पार्टीया घोषणा जूगु खः । अले पार्टीइ नं मिसापिं सक्रिय जुया मिसापिनिगु अधिकारया खँयात कया व्यवस्थित रुपं ल्ह्वनेगु यात । थ्व हे अन्तर्राष्टिय श्रमिक मिसा दिवसया पूर्वाधार जुल । तत्कालिन इलय् मिसापिन्सं थःपिं परिवारया सीमित घेरायात त्वाःथला सार्वजनिक ख्यलय् मिसापिनिगु पहुँच थ्यंकेगु सः तयेगु याना मिसापिन्सं आन्दोलनया खाका तयार याःगु खः ।
अमेरिकायाया समाजवादी पार्टीं सन् १९०८ सं कापः कारखानाया मिसापिन्सं आन्दोलन याःगु खः । व आन्दोलन याःगु दिं धइगु २००८ या फेब्रुअरि २८ तारिख खः । अले व हे दिंयात लुमंकाः दक्ले न्हापां समाजवादी पार्टीं सन् १९०९ फेबु्रअरि २८ यात दक्ले न्हापां अन्तर्राष्टिय श्रमिक मिसा दिवसया रुपय् हंगु खः । लिपा वना फेबु्रअरिया अन्तिम आइतवाःया दिं याना मिसा दिवसया रुपय् हनेगु याःगु खः ।
सन् १९१० सं समाजवादी इन्टरनेश्नलया डेनमार्कया कोपेनहेगनया सम्मेलन याना थुगु दिंयात अन्तर्राष्टिय दर्जा बिइगु ज्या याःगु खः । सम्मेलनय् १७ देय सच्छिहसिबें प्वः समिासपिं टेड युनिय सामाजवादी पार्टीत श्रमिक मिसा क्लब व मेमेपिन्सं ब्वति कयादीगु खः । उगु ज्याझ्वलय् फिनिसया स्वम्ह न्हापांपिं मिसा सांसदपिन्सं नं ब्वति कयादीगु खः ।
उगु इलय् मूल रुपं मिसापिन्त मताधिकार बिइमाःगु मुद्दायात ज्वंगु खः । गबले कयौं देशय् मिसापिन्त मताधिकारया अधिकार तकं मदुगु अवस्थाय् अज्वःगु कथंया मुद्दा ज्वंगु खः । १९१७ सं रसियायया मिसापिन्सं मिसा दिवसया लसताय् लाका नयेगु व पुनेगु नितिं हड्ताल यायेगु निर्णय यात । थ्व आन्दोलन इतिहासय् उल्लेख जुयाच्वंगु दु । व हे आन्दोलनं रसाय् तःधंगु राजनीतिक हिउपाः तकं हल ।
अले अनया अन्तरिम सरकारं मिसापिनत मतदान योगु अधिकार तकं बिउगु खः । उगु इलय् रुस व जुलियन क्यालेन्डरया प्रचलन दुगु खःसा ल्यंदुगु यक्व देशय् ग्रेगेरियन क्यालेन्डर प्रचलनय् दुगु खः । थ्व निगू क्यालेन्डरय् छुं छुं पानाच्वंगु खः । जुलियन क्यालेन्डय् १९१७ या फ्रेबु्रअरीया अन्तिम आइतवाः २३ तारिकय् लाःसा ग्रेगेरियन क्यालेन्डरय् अन्तिम आइतवा २३ तारिकय् लाइगु ।
व इलय् अप्वः याना देशय् ग्रेगेरियन क्यालेन्डर हे प्रचलित खः । अले उगु क्यालेन्डर कथं फेब्रुअरीया अन्तिम आइतवाः धइगु ८ मार्चय् लात । उकिं ८ मार्चयात हे अन्तर्राष्टिय श्रमिक मिसा दिवसया रुपय् हनेगु ज्या यात ।
थुगु कथं सुरु जूगु अन्तर्राष्टिय श्रमिक मिसा दिवस आः वया विश्वन्यंकं हे हनाच्वंगु दु । नेपालय् नं मिसापिन्सं तःजिक अन्तर्राष्टिय मिसा दिवस थीथी ज्याझ्वः याना हनेगु यानाच्वंगु दु । विशेष याना राजनीतिक दलया मिसापिनिगु संगठनतपाखें हे थुगु दिवस हनेगु याना वयाच्वंगु दु ।
मिसापिनिगु अधिकारया नितिं नं ब्यागलं ब्यागलं कथं मिसा दिवस हना वयाच्वंगु दुसा आःया अवस्थाय् न्हूगु संविधानं बिउगु अधिकारयात उपयोग याना अझ थप अधिकारया नितिं सकलें मिसापिं छप्पँ छधी जुया वनेमाःगु अवस्था दु । हरेक ख्यलय् दुपिं मिसान्सं थःथःगु थासं उकिया नितिं भूमिका म्हितेमाःगु अवस्था दु ।
अझ संचार ख्यलय् धायेगु खःसा मिसापिनिगु पुहँच, मिसापिनिगु मुद्दा, मिसापिनिगु नेतृत्वनिसें मिसा पत्रकारत नं अप्वयेकेमाःगु अवस्था दु । पत्रकारपिनिगु संगठनय् नं उगु हे कथं मिसापिन्त नेतृत्वय् थ्यंकेगु नितिं मिसा पत्रकारपिनिगु नितिं माःगु कक्षया क्षमता अभिबृद्धि यायेगुनिसें तालिमत तकं संचालन यायेमाःगु आवश्यकता दु ।
उकिया नितिं मिसापिं पत्रकारपिं जक मखु स्वयं संचारगृह संचालन यानाच्वंपिंनिसें मिजंपिं पत्रकारपिन्सं नं सरकारात्मक कथंया भूमिका म्हितेमाःगु अवस्था दु । अले राज्यं नीति निर्माण यायेगु इलय् नं मिसापिं पत्रकारपिनिगु समस्यानिसें इमित न्ह्यःने यंकेगु नितिं यायेमाःगु भूमिकाया बारे ध्यान बिइमाःगु आवश्यकता दु ।
