अबिरया होलि .......
– रेणु श्रेष्ठ
ऋतुया जुजु बसन्त ऋतुया आगमनया नापनापं सिलाचःह्रे धुंकाः सकस्यां प्रतिक्षा यानाच्वनीगु रंगया पर्व ‘होली’ पर्व खः । फाल्गुण शुक्ल अष्टमिनिसें पुन्हितकया दिंयात ‘होली पर्व’ धाइ । होली पर्वबलय् मेमेगु नखःचखःबलय् थें छेँय् यक्व पुजा याय्म्वाःगु व विशेषकथंया नसात्वसा नं ज्वरय् याय्म्वाःगु जुयाः होलि धइगु हे मुक्कं छगू मनोरञ्जनया पर्व नापनापं रंगया पर्व जक खः धाःसां छुं मपाः । होलिया इलय् ईष्र्या, रीसराग, द्वेष सकतां होलिया रंगं चुइका यंकी धइगु मान्यता दु । उकिं होलिबलय् शत्रुयात नापं अबीर तय्काः न्ह्यइपुकाः तं क्वलाका छ्वइ धाइ ।
फाल्गुण शुक्ल अष्टमि कुन्हु येँया बसन्तपुर लागाय् व यलया कृष्णमन्दिरया न्ह्यःने साइत स्वयाः चीर स्वात कि होलि शुरु जुइ । थुगु इलंनिसें लँजुवातय्त लोलां कय्केगु उजं दत धाःसां छुं मपाः । निगः आखः चीरया अर्थ झीसं वसः धकाः थुइका काय्फइ । बसन्तपुरय् नं चीर स्वाइगु धकाः चाकलाःगु स्वतं दुगु छत्रय् थीथी रंगया कापः कुचाकुचा चिनाः यःसिं थनाः विधिवतकथं पुजा यानाः अबीर ह्वलाः चीर स्वाय्गु ज्या क्वचाय्कीसा यलया कृष्ण देगःया न्ह्यःने नं सिमाय् थीथी रंगया कापःत खायाः चीर स्वायगु याइ । कृष्ण देगःया न्ह्यःने न्हापा सिमा दु धाइगु खः, तर थौंकन्हय् चीर स्वाइ कुन्हु हे देगःया न्ह्यःने गाः म्हुयाः सिमाया कचा तियाः कापःत यख्खाना बी । थुगु दिंयात चीर स्वाइगु अष्टमि नं धाय्गु याना वयाच्वंगु दु । वसन्त ऋतु अथे हे थुकथं चीर स्वाइगुलिं यानाः लकसया रौनक हे मेगु हे जूवनि ।
चीर स्वाइगु व होलिया सन्दर्भय् पौराणिक किम्वदन्तिनिसें स्वापू दुगु खँत नं न्ह्यथनेबहःजू । द्वापरयुगय् यमुना खुसि सिथय् वसःत तयाः गोपिनीत म्वः ल्हुवनाच्वंबलय् गोपिनीतय्गु वसःत कृष्ण द्यवं खंकाः गोपिनीतय्त हाय्केत वसःत फुक्कं यंकाः सिमाय् खाय् यंकूगु जुयाच्वन । थ्व हे किम्वदन्तिनिसें स्वापू दुगु होलि पुन्हि च्यान्हु न्ह्यः चीर स्वाइबलय् रंगीविरंगी कापःत छत्रय् खाइगु जुयाच्वन ।
अथे हे पौराणिक तथ्यकथं उगु इलय् राक्षस हिरण्यकश्पुरं विष्णुभक्तम्ह थः काय् प्रल्हादयात स्याय्त थीथी ग्वसाः ग्वयाः नं ताःमलाय्वं अग्नि हे थी मफइगु बरदान कयावःम्ह थः केहेँ होलिकाया मुलय् तयाः प्रल्हादयात अग्निकुण्डय् तया बी, तर अन मिं विष्णुभक्त प्रल्हादयात छुं मजूसें होलिका मिं पुना अन हे भष्म जूगुया लसताय् होलि हंगु खः धइगु किम्बदन्ति दु । अथे हे द्वापरयुगय् भगबान कृष्णयात स्याय्त पुतना नांया राक्षसनी नं थःगु दुरुपाय् बिष इलाः वयाः दुरु त्वंकः वंबलय् भगबान कृष्णं हे बध यानाब्यूगु लसताय् थःथः रंगं छ्वाकाः म्हितूगु लुमन्तिकथं थ्व होलि पुन्हि हंगु खः धइगु धापू दु ।
थुकथं होलि पुन्हि हनीगु धइगु हे असत्ययात न्हंकाः सत्यया विजयकथं हनीगु पर्व खः । जातीय एकता, सद्भावकथं छगू हे सुकाय् हनेगु तातुनां हनीगु थुगु पर्वय् तराइ, पहाड, हिमाल सकभनं अतिकं उल्लासं रंगं, अबीरं व लखं छ्वाकाः म्हिती । होलि म्हिते सिधय्कालिं बसन्तपुरय् स्वानातःगु चीर क्वथलाः चीर दहन याय्गु धकाः च्याकेगु चलन दु । थथे चीर दहन याय्धुंकाः होलि पुन्हि क्वचाःगु सूचं बी । थ्व धुंकाः सुनां सुयातं रंग रोगन, अबीर तय्के मजिल ।
सरकारी मान्यताकथं थुगु दिं कुन्हु सरकारी बिदा नं बीगु याना वयाच्वंगु दु । नापनापं नेवाः समाजय् गुलिसियां थुगु दिनस गुथि न्याय्कीपिं नं दु । होली धाय्वं रंगं, अबीर झीगु मिखाय् दं वय् हे धुंकी । बिना रंग, अबिर होलि होलि हे जुइमखु । होलि पुन्हि कुन्हु सुथय् थःथःगु छेँया पुजाकुथी च्वंपिं द्यःतय्त अबीर तयाः त्वालय् च्वंपिं द्यःतय्त नं अबीर तय्काः होलि शुरु याइ । अनलिं मनूतय् दथुइ होलि म्हिती । होलि म्हिते इच्छा दुपिनि लखं छ्वाकाः अबिरं ईकाः थीथी रंग ख्वाःपालय् इलाः होलि म्हितीसा इच्छा मदुपिनि अबीरया सिन्हः छफुति जकसां तियाः होलि क्वचाय्की ।
ई हिलावंलिसे न्हून्हू पुस्तातय् संस्कार संस्कृति हनायंकीगु चलनय् नं छुं भतिचा ह्यूपाः वयाच्वंगु दु, गुकिं यानाः संस्कार, संस्कृति हे बांमलाःगु लँपुपाखे वनी धकाः च्यूताः तय्माःगु अबस्था वय्धुंकल । आधुनिकताया नामय् नखःचखः हनेगु पहः नं पाना वयाच्वंगु दु । नेवाःतय् बाहुल्यता दुगु स्वनिगलय् संस्कृति म्वाकातय्गु नितिं नखःचखः हने हे माः धाइपिं नं उतिकं दु । २१गूगु शताब्दीया पाश्चात्य संस्कृतिया प्रभावं यानाः नेपाःमितय्के थःगु संस्कृतिया मू मर्म नं तना वनाच्वंगु अवस्था ब्वलनाच्वंगु दु ।
होलिया सन्दर्भय् धाय्गु खःसा थौंकन्हय् अप्वः धइथें उच्छृंखलता ब्वलनाच्वंगु दु । थ्व बिषयस धाय्गु खःसा न्हापा नं मदुगु मखु, मिसातय्त ला ज्वनाः जबरजस्ति हे अबीरं ईकी हँ । तर
थौंकन्हय् मिसातय्त अथे याय्मफु । मिसातय्के न्ववाय्गु अधिकार, हिम्मत नं तच्वया वयाच्वंगु दु । गुकिं यानाः थौंकन्हय् उमिगु इच्छाकथं जक रंग इकेगु याइ । थौंकन्हय् युवापुस्तात होलि पुन्हि कुन्हु थःथम्हं थीथी ह्याउँगु, म्हासूगु, वाउँगु, हाकूगु रंगं म्हया थीथी ब्वय् पानाः थीथी लागाय् चाःहिला जुइ । थथे याय्गु गुलित पायछि जू ले धाःसा होलि म्हितेमाः, तर सीमितकथं भ्वासि पहलं मखु । होलि म्हिताः गुलि दुर्घटना नं जुल धाइगु झीसं न्यनेदु । गुलिं ला कःसिं कुतुं वंपिं नं दु ।
गुलिं गुलिं थाय् तसकं ल्वापु जुयाः बांमलाक्क घाःपाः अझ ज्यानतकं वंगु न्यना । होलिया इलय् विशेष यानाः रंगया छ्यलाबुला अप्वः जुइगु हुनिं थुखेपाखे भचा ध्यान तय्माः । रंगय् थीथी रासायनिक तत्वत दयाच्वनि, गुकिं यानाः छ्यगुली बांमलाक्क लिच्वः लाःवनी । छ्यंगू सम्बन्धि थीथी ल्वचं कयाः थःगु दैनिक क्रियाकलापय् समस्या ब्वलनेफु । अबीरय् अक्साइड, खाःचुं, पाउडर, धातु थेंजाःगु कार्बनिक यौगिक दइ, गुकिं यानाः झीगु छ्यंगूयात अःपुक असर याना बी । अथे हे हाकूगु रंगय् लेड अक्साइड, वाउँगुली कपर सल्फेट दइ, गुकिं झीगु छ्यंगुयात तसकं असर याइ ।
थजाःगु रंगया कणत यदि मिखाय् दुहां वन धाःसा मिखाया नानीयात बांमलाक्क असर याइ, गुकीयात यान्त्रिक चोट धाइ । थथे यान्त्रिक चोट मिखाय् लात कि मिखाय् दुने रक्तश्राव जुयाच्वनि नापनापं नानी ल्यूनेया नायूगु पर्दा रेटिनातकं चब्बुइफु । रंगय् च्वंगु रसायनिक तत्वं यानाः मिखाया पारदर्शिताय् बांमलाक्क लिच्वः लाय्फु, गुकिं यानाः मिखाया नानी अर्धपारदर्शक व अपारदर्शकतकं जुइफु । अझ होलिबलय् कय्कीगु बेलुनं झीगु संवेदनशील अंग मिखाय् लात धाःसा दृष्टिविहीन जुइगु तकं सम्भावना दु । अथे हे न्हाय्पनय् लाःसा न्हाय्पंया पिलितकं गुनाः न्हाय्पं मताइगुतकं सम्भावना दु ।
परम्परागतकथं चीरोत्थारोहन धुंकाःलिं शुरु जुइगु थुगु पर्वय् विशेष यानाः शहरी युवापुस्तापिं पुन्हि कुन्हु ख्वाःपालय् सुनौला, गेरु रंग पानाः चाःहिला जुइ । गुम्ह गुम्हंसियां थुगु दिं कुन्हु इख फेरेयानाः ल्वापु याय् यः । भाङ त्वनाः नं मस्ति जूपिं नं दु । गुम्ह गुम्हसियां लड्डुइ भाङ तयाः नकीपिं नं दु । भाङया खँल्हाय्गु खःसा न्हापा थाय्थासय् सर्बतय्, दुरुइ भाङ, केशरी, तया त्वंकाच्वंपिं नं दु । गुकिं शरीरयात माःगु आयुर्वेदिक तत्चत नं पूर्ति जूवनि । अझ ला न्हापा प्राकृतिक स्वानं रंग दय्कीगु जुयाः रंगं नं छुं असर मयाइगु जुयाच्वन । थुगु पर्व तराइलय् पुन्हिया कन्हय् कुन्हु तःजिक हनि । विपरित लिङ्गप्रति आर्कषण जुइगु थुगु पर्वय् पर्व हनेगुकथं हनेमाः, तर इच्छा विपरित सुयातं छुकि नं मकय्के ।
