आन्दोलन व निषेधित क्षेत्र
सुरजवीर बज्राचार्य
नेपाःया संविधानं सकल नेपाःमिपिन्तउतिग्यंकखंला? सकल नेपाःमिपिनिगु सः ताःला?गथे सरकारं नारा दय्कल, थ्वय्केगु व उत्साहतनेगु कुतः यात, अथे हे छु सकल नेपाःमि लय्ताःला?आः सरकारं नेपाःयानितिं दय्काच्वंगु सकतां लँपुं सकलें लय्ताइगु, सन्तुष्ट जुइगु लक्ष्यपाखे वनाच्वंगु दुला?
थजाःगु आपालं न्ह्यसःयालिसः सकारात्मकलुइमखु । उकिया अर्थ परिस्थितिअःखःखः । व अःखःगु परिस्थितिं पनाच्वपिं व परिस्थितिइम्वानाच्वंपिन्सं थःगु सः तइ, विरोध प्रदर्शन याइ, व नियमितजुयाच्वंगु खँखः । अझझी नेपाःमिपिनिगुनितिं थःगु न्हिच्छिया ज्याय् पंगःथनाः असन्तुष्टि ब्वय्गु व सम्बोधनयाकेगु ज्याभः नं खःसा मेखे थःगु मूवंगु ज्यायापंगःथ्वहिलेमाःगु ‘बानी’नं खः ।
असन्तुष्टि यक्वः दु, आपालंसिगु मनय् सीमितजुइ, म्होतिनं ब्यक्तयाइथीथीतरिकां । गुगुं तरिका म्होतिनं न्ह्याकी, आन्दोलनकारीयाल्याःअप्वइअले ध्यानाकर्षण, माग सम्बोधनयाकेगु ज्या तकयाइ ।
सरकारं बेवास्तायानाच्वंगु छगू सः सतकविस्तार पीडितपिनिगु नं खः । दुःख कनेगु मेमेगु तरिकांनिसें सतकतकवयाःथःगु चित्कार ब्वःसां तबिअले सर्वोच्चं नं आदेश जारी याःसां तबि सरकारं बेवास्तायानाच्वंगु सलय् सकसिगु ध्यानाकर्षण अप्वःगु धइगु माइतीघर मण्डलाय् जूगु विरोध प्रदर्शन खः । प्रदर्शनयाथ्व शैली व प्रशासनयाब्यवहारं भयभितयाय्त नं स्वलसा मेखे थुगु विषयय् बहस नं अप्वल । थुगु सलय् सः तनीपिं नं अप्वल ।
मध्य जेठपाखें वैतडीया ७८ दँदुम्ह हरिजितसिँह टेर गुरुखोलाय् अनशनच्वंगु खबरवल । थःगु गामय् गाडी थ्यंगु स्वय्गु रहर पूमवंगुलिं सडक दय्केगु मागयानाःअनशनच्वंम्ह टेरया धापूकथं सर्वे जूगु अप्वःधइथे गामय् लँथ्यनथःथाय् मथ्यंगुलिं अनशनच्वंगु खः । अझउकीलँदय्केगु नितिं दुगु धेबा हे मेथाय् छ्वय्त्यंगु खँ न्यनेदुगुलिं नं थुकथं विरोध प्वंकागु वय्कलं कनादीगु खः ।
सरकारं बेवास्तायाःगु आपालं खँय् ध्यानाकर्षणया नितिं नेपाःमितय्गु जनजीवनय् असर लाइकथं आन्दोलन यातकि सरकारया ध्यानाकर्षण जुइ,अले सम्बोधनयापहलयाइ । सरकारया ध्यानाकर्षणया नितिं नं थःगु मनसुवाःमखुसां नं थुलि कठोर आन्दोलन याय्मालधकाःआन्दोलनकारीपिन्सं न्ववाःगु झीसं यक्वः हे न्यनागु धापू नं खः । उकिया अर्थ आन्दोलन धइगु हे असर खः ।
गुलितःधंगु आन्दोलन, उलियक्वः असर । तराईया आन्दोलन व देय्न्यंकयाजनजीवनय् लाकूगु लिच्वःयाहुनिं तराई आन्दोलननाप स्वाःगु आपालं विषयसध्यानाकर्षण जुल । व सःप्रतिया वेवास्ता यासें सरकारं राष्ट्रवादया सः न्ह्यथनाःजनजीवनय् न्हियान्हिथंया संघर्ष तसकं थाकुयावंगु इलय् नं ज्यंकेगु कुतःमयाः । अय्नं आन्दोलन व आन्दोलनया सम्बोधनदथुइगौण जुइगु झीसं फयाच्वनागु व लिच्वःअले चुनावय् भोट कुर्केगु इलय् हिया सम्बन्ध स्वयां च्वय्या दलगत सम्बन्धं सकतां ल्वमंकाबी ।
मेगु छगू आन्दोलन नं दु । गुगु आन्दोलनझिंन्याक्वःगु खुसीहाकनं न्ह्यात ।डा. गोविन्द केसीयाअनशन । चिकित्साशिक्षाअध्यादेशयातथःयत्थे हिलाःमाफियातय्त हे छिंकेगु नितिं प्रतिस्थापनविधेयक हय्त स्वःगुलिसें कर्णाली विज्ञान स्वास्थ्य प्रतिष्ठान पलिस्थाजूगु उलिमछि दँदय्धुंकाः नं एमवीवीएस ब्वमिभर्ना न्ह्याकेमफूगु, राप्ती स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान व धनगढी गेटा मेडिकल कलेजयावास्यां न्ह्यानाच्वंगुप्रगति, सरकारी छात्रवृत्तिइ स्नातकोत्तर याःपिं चिकित्सकया सेवाअवधिनिदँजुइमाःगुथेंजाःगु मागतथ्वअनशनं ल्ह्वंगु मुद्दा खः ।
अनशनच्वनेत शनिवार जुम्लाथ्यंम्हं डा. केसीयाअनशनयात हे ध्यानय् तयाःप्रशासनसार्वजनिक सुचं तिकाःजिल्लाप्रशासन व जिल्लाप्रहरी ज्याकूअले कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानया २०० मिटर जःखःगुगु नंकथंयाअनशन, आन्दोलन व विरोध प्रदर्शन याय्मदइकथं निषेधित क्षेत्र घोषणा यानाबिल । प्रतिष्ठानया शिक्षण अस्पताल स्वय्तवनाच्वंबलय् प्रहरी लँय् हे पन डा. केसीयात ।
थथे प्रहरीं पनेखतं डा. केसी जिल्लाप्रशासनज्याकूपाखें वंगु खः । प्रशासनज्याकूया गेटय् हे अनशन शुरु जुइन्ह्यः हे प्रहरीं डा. केसीयातज्वन । निषेधित क्षेत्रयाच्यूताःमतलधकाःप्रहरीं याःगु लाठीचार्जं घाःपाः जुल, डा. केसीया समर्थकपिं ।चिकित्सा क्षेत्रया सुधारया नितिं न्ह्यज्यानाच्वंम्ह डा. केसीं जिल्लाप्रशासनज्याकूदुने हे अनशनन्ह्याकल,अले धयादिल“नागरिकयाअभिब्यक्ति स्वतन्त्रतायानितिं जुम्लाय् अनशनच्वनेत्यनागु खः, तर संविधानय् च्वयातःगु अभिब्यक्ति स्वतन्त्रता विरुद्धय् प्रशासनं प्रतिवन्धतइधाःसाथुकियालिच्वःबांलाइमखु ।” हथासंनिषेधित क्षेत्र घोषणा याःगु थ्व घटना न्ह्यः सरकारं मेगु छगू उद्घोष यात ।
श्रावण १गतेनिसें स्वनिगःया स्वंगू जिल्लाय् विरोध प्रदर्शन याय्गु नितिं थाय् किटान यात । जिल्लाप्रशासनं ज्याकुथिंयेँयाखुल्लामञ्च, कोटेश्वरया तीनकुने खुल्लाचौर, पेप्सीकोला खेल मैदान, सानो गौचरण फुटबल मैदान, लैनचौरया समाज कल्याण परिषद् न्ह्यःनेया खुल्लाथाय्, गौशालायासिफलचौर, भुइँखेल, भगवानपाउसजकप्रदर्शन याय्दइगु विज्ञप्ति पिथनसायलयाच्यासः खेल मैदान, बज्रवाराहीद्यःथाय् न्ह्यःनेच्वंगु चकंगु थाय्, गोदावरी वसपार्क, भैसेपाटी च्यासिकोटया चकंगु थाय्, लुभु सममुच लामाटार, धोबिघाट मुहानपोखरीनाप ।
ख्वपय् सल्लाघारीया नेपाल ट्रस्टया जग्गा । आःविरोध प्रदर्शन थुगु हे थासय् जकयाय्माःगु व मेथाय् यात धाःसाकानूनकथं कारवाहीजुइगु नं गृह मन्त्रालयं धाःगु दु । गृहमन्त्री रामबहादुर थापां छगू पत्रकार सम्मेलन यानाःदक्वं जिल्लाय् विरोध प्रदर्शन याय्गु थाय् क्वःछीत निर्देशनबीधुंकूगु दु ।
धार्मिक, सांस्कृतिक व थीथी सामाजिक ज्या याय्त पनेगु तर उकथंया ज्या याय्बलय् सार्वजनिकयातायातय् पंगःजुइमज्यूगु खँ नं वःगु दु । गृहमन्त्रीन्हापाथें आः मन दुथाय् विरोध प्रदर्शन याय् दइमखु धयादिल । थौंया ह्यूपाःधइगु हे थ्वस्वयां न्ह्यःयाब्यवस्था विरुद्ध थीथीथासय् विरोध प्रदर्शन व आन्दोलन यानाःवःगु खःसाआः व हे थासय् विरोध प्रदर्शन याय्मदु धकाः घोषणायात कयाःपत्रकारं न्ह्यथंगु न्ह्यसःयालिसलय् गृहमन्त्रीं धयादिल“आःविधियाशासनजुइ, उकिया हे नितिं थ्व ज्या याय्माःगु खः।”
सरकारया थुगु ज्यायाविरोध यासे विवेकशील साझा पार्टीया संयोजकउज्वलथापा, केन्द्रीयदुजःशशीविक्रमकार्कीलिसें छगू दर्जन कार्यकर्तात कठोर तरिकां माइतीघर मण्डलां ज्वन ।
थजाःगु घटनाया आःविरोध याय्गु खःसा कि कुंचाय् च्वनाःपत्रकारतय्गु माध्यमं मुद्दाय् ध्यानाकर्षण याकेमालधइगु खत । किमखुसा मन बल्लाकाःआन्दोलन पनेगु नितिं जुइगु ज्या व
उकियालिच्वःयाबिचाःमयासे अन्याय विरुद्ध सः तय्गु नितिं मिखातिस्सिना न्ह्याःवनेमाःगु अवस्थावःगु दु ।
भुखाचं प्रभावितजुयाच्वंगु इलय् दुःखं कयाच्वंपिनिगु दुःखयात छखे तयाःन्हूगु संविधानयाधारा धारा ख्याःथेंनिंथेंपारित याःगुयालिच्वःथौं मखुसां कन्हय्लाअवश्य नं वइ । व असन्तुष्टिपरिस्थितिहिलावःलिसें ब्यक्तजुया हे वइ । व असन्तुष्टि ब्यक्तयाय्गु नितिं सरकारं थीथीथाय् क्यनाःसमाजयाजनजीवनं तापाक्क तय्गु कुतःताःलातधाःसाआन्दोलनकारीयात शुरुइ हे निराशयाय्गु ज्याय् सरकार ताः नं लाइ, मखुसानिषेधित क्षेत्रय् जुइगु छुं नं प्रदर्शनी सामान्यजुइमखु ।
असामान्यजुइखतं व आन्दोलन क्वत्यलेगु जक मखुसे तच्वइगु संभावना नं अप्वइ । मेखे लँय् जुइगु थीथीआन्दोलनयाहुनिं माःगु ज्या पूवंकेमखंपिं, सुरक्षितजुयाःच्वनेमखंपिंनिसें अस्पताल थ्यंकेत हथाय्चाःगु एम्बुलेन्सय् घितिघिति मिनाच्वंम्हल्वगियाख्वाःलाचारीं स्वयाच्वंपिनिगु भावनां धाःसा सरकारया थ्व निर्णयय् लसता हे प्वंकीगु खनेदु ।
थुकियादथुइ नेपाःया संविधानय् मौलिकहक व कर्तब्यय् विचार व अभिब्यक्तिया स्वतन्त्रता, विनाल्वाभःशान्तिपूर्वक मुनेदइगु स्वतन्त्रतायाअधिकार गुगु ब्यूगु दु, उकिया अर्थय् धाःसाह्यूपाःवःगु दु ।
