कोरोनाया दथुइ बुंगद्यःया जात्रा
–सानुराजा शाक्य
कोरोना भाइरस महामारीया दथुइ बुंगद्यःया रथजात्रा न्ह्याकेगु कि मयाय्गु धइगु विवादया चर्चा चुलि जायाच्वंगु दु । चीनया वुहानय् सन् २०१९ डिसेम्बरया अन्तय् खनेदुगु कोरोना भाइरस आखिरय् विश्वन्यंक न्यनीगु खनेदय्वं नेपालं नं वंगु चैत्र १० गतेनिसें लकडाउन यासेंलि लकडाउनया इलय् लाःगु पाहाँचःह्रे, जनबहाःद्यः, सिलाचःह्रे, विस्का जात्रा, पन्ति जात्रा, बनेपाया चण्डेश्वरी जात्रालिसें यक्व नखःचखःत अवरुद्ध जुल ।
नेवाः भासं धाय्गु खःसा थ्व दँय् झीगु जात्रा पर्वत सुलं च्वन । थ्यंमथ्यं ८०न्हुया लकडाउन बुलुहुँ चीका हय्वं यलय् न्याय्कीगु नेपाःया हे छगू तःजिगु जात्रा बुंगद्यःया रथजात्रा याय्गु नितिं रथ दय्केगु ज्या न्ह्यात । बुंगद्यःया खः दय्केगु ज्या नेपाल सरकारया गुथि संस्थानया हे संलग्नताय् बुंगद्यःया गुथ्याःतसें दय्काः बुंगद्यःयात रथय् तइगु रथारोहण व रथ सालीगु साइत पिदनेवं कोरोनाया प्याण्डेमिक अवस्थाय् हुलमुल जुइगु जात्रा याय्ज्यू धइपिं छथाय् अले याय् मज्यू धइपिं मेथाय् च्वनाः समुदाय विभाजित जूगुथें खनेदत । थ्वया दथुइ बुंगद्यः रथारोहणया साइत व
रथ सालेगु साइत पटक पटक क्वःछिनाः नं लिछ्याय्गु ज्या नं जुल । तर बुंगद्यःया रथारोहण वंगु सञ्चरवाः विधिपूर्वक क्वचाःसां रथ सालेगु बारे धाःसा निर्णय जूगु खनेमदुनि ।
कोरोना भाइरसया हुनिं सरकारं लागू याःगु लकडाउन आः मदय्धुंकल । उकिं जात्रा पर्व न्ह्याके दय्माः धकाः छथ्वः नेवाःतसें सः तयाच्वंगु दु । उमिगु तर्ककथं सरकारं झीगु नखःचखः न्हंकेगुकथं थुकथं प्रशासनं जात्रा मयाकेत्यंगु खः, मखु धइगु खःसा लकडाउन मदय्धुंकल, जुलुुस याय्ज्यू, नाराबाजी याय् ज्यू, झीगु रथ जात्रा जक छाय् याय् मज्यू ला धकाः तर्क बियाच्वंगु दु ।
लकडाउन मदुसां कोरोना नियन्त्रण जुल धइगु अवस्था धाःसा मखु । नेपालय् कोरोनाया परीक्षण विदेशं वःपिं क्वारेन्टाइनय् च्वंपिं नेपालीत व अस्पतालय् वःपिं ल्वगित मध्ये कोरोनाया शंकास्पद मनूतय्त जक परीक्षण याय्गु याना वयाच्वंगु खः । समुदायदुने कोरोना परीक्षण नेपालय् जूगु मुदुनि । उकिं कोरोना नेपालय् गुकथं समुदायदुने थ्यनाच्वन धइगु प्रष्ट तस्वीर खनेमदु । खय्त ला वंगु छुं न्ह्यः स्वनिगलय् याःगु स्वद्वः प्यद्वः मनू दथुइया कोरोना परीक्षणय् कोरोना पोजिटिभ खनेमदुगुलिं कोरोना समुदायस्तरय् मथ्यंनि धइगु सरकारी स्वास्थ्य निकाय नं धाःगु खनेदु ।
तर थ्व परीक्षणया लिधंसाय् जक कोरोना नियन्त्रण जुल धकाः धाय्मछिं । छुं दिं न्ह्यः जक येँया बज्राचार्य परिवारया छम्ह बुराम्ह पाटन अस्पतालय् वासः याकेत वंबलय् कोरोनाया शंकाय् अस्पतालं बौ व बौयात क्यनेत हःम्ह काय्या कोरोना परीक्षण याना स्वःबलय् ल्वगिम्ह अबुयात कोरोना मदु, तर काय्याके कोरोना खनेदत । उम्ह काय्यात गनं कोरोना पुना वल धकाः सीके तकं फूगु अवस्था मदु । उम्ह काय्म्ह न विदेशं वःम्ह खः, न सुं विदेशं वःम्हनाप हे सम्पर्क जूम्ह खः । तर कोरोना पोजिटिभ खनेदुसां पिनं धाःसा अजाःगु लक्षण छुं हे खनेमदु । नेपालय् गुलिं नं कोरोना पोजिटिभ खनेदुपिं मनूत लुल, उमित सुयाकें हे कोरोनाया लक्षण खनेदुपिं मखु । थ्व झन् हे ग्यानापु । लक्षण मदुपिन्सं कोरोना मेपिन्त पुंकेफइगु संभावना झन् यक्व दइ ।
आः नकतिनि हे वीरगञ्जय् कोरोना समुदायस्तरय् हे थ्यन धइगु कथंया संकेत वःगु दु । आः पिदेशं वःपि म्हो जुयावंगु व क्वारेन्टाइनय् दुपिं मनूत नं सालुया वंगुलिं सरकारया कोरोना परीक्षण दायरा लिकुना वंगुलिं नं न्हियान्हिथं कोरोना संक्रमित ल्याः म्हो खनेदुगु खः । अले कोरोना संक्रमितत अप्वः वैदेशिक रोजगारी वंपिं व उपिं अप्वः धइथें ल्याय्म्हत जूगुलिं कोरोनाया हुनिं नेपालय् सीपिनिगु ल्याः म्हो जक खनेदुगु खः । तर कोरोनां सीपिनिगु ल्याय्म्हतय्गु तुलनात्मक प्रतिशत स्वय्गु खःसा थ्व अनुपात कोरोनां सीपिगु ल्याय्म्हतय्गु ल्याखय् नेपाःया ल्याः म्हो मखु, यक्व हे खः ।
अर्थात कोरोना समुदायस्तरय् मथ्यंनीगु हुनिं मदइपिं नेपाःमितय् ल्याः म्हो जूगु जक खः । तर कोरोना फाट्टफुट्ट समुदायदुने दु धइगु स्वीकार याय् हे माः । यदि थ्व न्यनावनीगु अवस्था पिदन धाःसा नेपालं पनां पने मफइगु अवस्था पिदनी । उकिं समुदाय हे सतर्क जुइगु बाहेक सरकारया भलसाय् च्वनाः जीमखु । थ्व अवस्थाय् झीसं यक्व हुलहुल जुइगुकथं जात्रा न्याय्केगु धइगु नेवाः अधिकारया खँ खः धकाः थ्व इलय् हालेगु झीगु हे मूर्खता जक जुइ । बुंगद्यःया छम्ह पान्जुं कोरोना खनाः ग्याःपिं जात्रा झ्यालं स्वइ, मग्याःपिं सतकय् वयाः द्यः जात्राय् वइ धकाः सार्वजनिक रुपं न्ववागु नं खनेदत ।
कोरियाय् दकलय् न्हापां कोरोना भाइरस छगू चर्चं न्यनावंगु खः, गन सलंसः क्रिश्चियनत भेला जुयाच्वंथाय् कोरोना भाइरस संक्रमित छम्हेसिनं सलंसः मनूतय्त पुंकेगु ज्या जुल । तर कोरियनतसें तुरुन्त हे उगु थासय् लकडाउन यानाः कन्ट्याक्ट ट्रेसिंग यानाः संक्रमित जूपिं म्हसीकाः क्वारेन्टाइनय् तय्फूगुलिं याकनं हे नियन्त्रण याय् फत । उकथं हे भारतय् मुस्मातय् जमातीतय् द्वलंद्वः मनूत मुनाः याःगु धार्मिक ज्याझ्वलं यानाः दिल्ली कोरोना समुदायस्तरय् तक न्यंकेत तिबः जुल ।
जब चीनय् कोरोना न्यनाच्वन, उबलय् यूरोप व अमेरिकां कोरोना जिमिथाय् वइमखु धकाः फुर्तिफार्ति यानाः उकियात पनेगु पलाः तकं मल्ह्वं । विशेष यानाः इटाली, फ्रान्स, बेलायत, स्पेन व जर्मनीलिसेंया यूरोपियन देसय् फुटबल यक्व लोकंह्वाः । कोरोना खनेदुगु इलय् नं यूरोपय् फुटबल कासात मद्यू । अले फुटबल स्वय्त अनया रंगशालय् जाय्क जाय्क मनूत थ्यनी । उलिजक मखु कि अन क्याफे व रेष्टुरेन्टय्, बारय् म्वःम्वः मनूत यूरोपियन देसय् कोरोनाया ल्वगित खनेदुसां नियन्त्रण मयाःगुलिं व हे हुनिं यूरोपियन देसय् कोरोनां गुकथं भ्वय् न्याय्कल धइगु खँ झीसं नं सीकेमाः ।
उकिं समुदायस फाट्टफुट्ट जक दुगु धकाः च्वनागु कोरोना बुंगःद्यःया रथयात्राया हुनिं न्यनावन धाःसा उकिं दकलय् बांमलाक्क प्रभावित जुइपिं नेवाःत हे खः । उकिं थ्व सवालय् थ्व नेवाःतय् संस्कृति न्हंकेत रथजात्रा पँ वःगु खः धकाः म्हुतु वाय्गु धइगु झीगु मूर्खता ब्वय्गु जक जुइ ।
बुंगद्यःया जात्रा मजूसा बुंगद्यः ख्वपय् यंकी धइगु तर्क थौंया अवस्थाय् पाय्छि मखु । न्हापा मल्लकालीन अवस्थाय् चर्चा जुल जुइ, तर थौं वयाः बुंगद्यःया जात्रा मजुल धाःसा थ्व जात्रा ख्वपय् वनी धइगु व्यवहारिकता थौंया अवस्था मदु । थ्व दँय् छक्वः जात्रा मन्याय्कूसां द्यवं ब्व ब्यु वइमखु, तर जात्राया हुनिं हे कोरोना भाइरस समुदायस न्यनावनीगु अवस्था वल धाःसा द्यवं नं झीत माफी बीमखु । भाइरस मदुगुलिं न्यना मवन धाःसा ला म्वाःल धाय्का, तर छुं संकेत हे मदुगु भाइरस दुपिनिगु हुनिं जात्राया हुलं भाइरस न्यनावन धाःसा उकिया मूल्य पुलेमालिपिं अप्वः धइथें नेवाःत हे जुइ ।
जात्रा जुल धाय्वं झी नेवाःतसें अय्लाः, थ्वँ नं त्वनीगु हे जुल । हुलमुलया दथुइ कोरोना न्यनावनाः छेँय् छेँय् थ्यन धाःसा अय्लाः, थ्वँ त्वनीपिं, छेँय् छेँय् बुराबुरी दुपिं, मुटु, मधुमेहलिसेंया ल्वय् दुपिन्त कोरोनां लुत्तुलुया यंकी । उकिं रथ जात्रा याय्गु जोखिम दुसा थुगुसि जात्रा मजूसा आकिवं अझ न्ह्यइपुक्क न्याय्के ।
