गुथि विधेयक व झीगु सरोकार
– श्रीकृष्ण महर्जन
‘गुथि सम्वन्धी कानूनयात एकीकरण व संशोधन याय्त दय्कूगु विधेयक–२०७५’यात कयाः नेवाःतय्सं तसकं विरोध यात । अन्ततः दुई तिहाई बहुमतया ओली सरकारं तकं थुगु विधेयक राष्ट्रियसभां लित काय्त बाध्य जुल । थ्व धइगु ओली सरकारयात आःतकया दुने वःगु दकलय् तःधंगु धक्का खःसा स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्सं याःगु आन्दोलनया छगू तःधंगु उपलब्धि खः ।
नेवाःतय्सं याःगु आन्दोलनया हुनिं राजनीतिक पार्टीतय्त नं छगूकथंया पाठ जुयाब्यूगु दु । तसकं भब्य व सभ्य आन्दोलनपाखें नं उपलब्धि हासिल याय्फु धकाः प्रमाणित यानाब्यूगु दु । गुथि विधेयकयात कयाः नेवाःत सतकय् कुहां वल । गुलिं थुयाः वल, अलय् गुलिं मथूसे वल धकाः धाय्गु नापनापं गुथि विधेयकयात कयाः नं च्यूताः तया वनेमाःगु खःसा भावी लँपु स्पष्ट याय्माःगु थौंया आवश्यकता नं खः । उकिं गुथि विधेयकयात कयाः छाय् विरोध याय्माःगु खः धकाः स्पष्ट याय्गु कुतः यानाच्वना ।
गुथि विधेयक विरुद्धया आन्दोलन
गुथि विधेयकयात कयाः नेपाः बैंक्वेटय् गुथि संस्थानया अध्यक्षयात हे पाहांकथं ब्वनाः अन्तक्र्रिया याय्गु ज्या जुल । उगु इलय् गुथि विधेयकयात कयाः ब्यापक सहलह जुल । अलय् गुथि विधेयक पारित जुल धाःसा नेवाःतय्गु धर्म संस्कृतिनिसें गुथि सभ्यता सम्पदायात तकं तःधंगु लिच्वः लाइगु ठहर यानाः उग्रिमय् हे ल्याय्म्हतय्गु इनापकथं जुलुस पिकयाः विधेयकयात च्याकेगु नापनापं माइतीघर मण्डला, फिब्व ख्यलय् प्रदर्शन याय्गु खँ क्वःछ्यूगु खः । अलय् क्वःछिनाकथं जुलुस जुल, नापं विधेयक तकं च्याकाः आन्दोलन सुरु जूगु खःसा फिब्व ख्यलय् जूगु प्रदर्शन जुल ।
प्रदर्शनया अन्तिम इलय् वयाः प्रहरीं हस्तक्षेप यात । उगु हस्तक्षेपया विरोधय् नेवाःतय्सं आन्दोलनयात व आन्दोलन तसकं न्यनावन । अन्ततः हाकनं फिब्व ख्यलय् हे लखौं मनूत क्वकयाः प्रदर्शन याय्गु घोषणा जुल । उकियात कयाः ब्यापक तयारी जुल । लखांै नेवाःत सतकय् कुहां वइगु जुइवं ओली सरकारयात ब्यापक दबाव जुल । अन्ततः माइतीघर मण्डलाय् प्रदर्शन जुइगु स्वयां छन्हु न्ह्यः सनिलय् हे विधेयक लित काय्गु धकाः सम्वन्धित मन्त्रीं घोषणा यानादिल । उकिं यानाः फिब्व ख्यःया प्रदर्शन व विरोध सभायात खबरदारी सभाया रुपय् हिल । खरबदारी सभाय् नं लखौं नेवाःत सतकय् कुहां वल ।
छगूकथं सभ्य व भब्य प्रदर्शन जुल । उकिं यानाः सरकारयात विधेयक राष्ट्रियसभां लित काय्त बाध्य जुल । अनं लिपा आन्दोलन यानाच्वंगु पक्षं आः खबरदारीयात निरन्तरता जारी याय्गु, गुथ्याःतय्गु सम्मेलन याना वनेगु अलय् मंकाः धारणा हय्गु, विधेयकयात कयाः न्हूकथंया दय्केगु नितिं कानूनी ब्यवसायीतलिसे ब्यापक सहलह ब्याका वनेगु, आन्दोलनयात आदिवासी जनजाति, मधेसीनिसें उत्पीडित समुदायपाखें समर्थन प्वंके बीगुकथंया ऐक्यबद्धता ज्याझ्वःत याना वनेगु लँपु ज्वना न्ह्याः वनाच्वंगु दु ।
गुथि विधेयकय् नेवाःतय्गु आपत्ति जूगु खँ
गुथि विधेयक च्वंनिसें क्वय् तक हे स्वल धाःसा नेवाःतय्गु भावनाया अःखः हयातःगु दु । विधेयक हय् न्ह्यः गुकथं सरोकारवाला पक्षलिसे सहलह ब्याका वनेमाःगु व इमिगु सहमति काय्माःगु खः, अथे काय्गु ज्या मयात । अथे हे गुथि विधेयक धइगु नेवाःतय्गु गुथियात बेवास्ता यानाः नितान्त भूमि नाप जक स्वापू तयाः हःगु खनेदत । उकिंं भूमि व्यवस्था, सहकारी तथा गरिबी निवारण मन्त्रालयपाखें हे विधेयक न्ह्यब्वःगु खने दत । थुगु विधेयकयात कयाः स्वल धाःसा यक्व हे आपत्तिया खँ दु । प्रस्तावनाय् गुथि धइगु संस्कृति अलय् सभ्यता धकाः स्वीकार यानातःगु मदु ।
गुथि धइगु नितान्त भूमिनाप जक स्वाकातःगु दु । धर्म, संस्कृति, संरक्षण सम्वद्र्धन व विकास अथे हे नेवाःतय्गु पहिचानया रुपय् स्थपित जूगु गुथियात संरक्षण याय्गु तकं न्ह्यथनातःगु मदु । अथे हे गुथि विधेयकं कल्पना यानातःगु प्राधिकरणया संचालक समिति पूर्णतः सरकार नियन्त्रित जुइकथंया व्यवस्था यानातःगु दु । द्वलंद्वः गुथि संचालन यानाच्वंपिनिगुपाखें प्रतिनिधित्व याकातःगु मदु । थुकिया अर्थ नीति निर्माणया तगिमय् तकं सरोकारवाला पक्षयात बन्देज यानातःगु खनेदत । उगु हे कथं गुथिया फुक्क चल,अलच सम्पत्ति, जायजेथा, द्यःपिनिगु मूर्तिनिसें फुक्क कथंया गुथ्याःतय्गु हक व दायित्व प्राधिकरणय् वनी धकाः च्वयातःगु दु ।
निजी गुथि तकं आवंलि प्राधिकरणय् वनी धइगुया अर्थ नेवाःतय्सं थःथःगु परिवारपाखें न्ह्याका वयाच्वंगु गुथिया अधिकार तकं प्राधिकरणय् वनीगु अवस्था वःगु खः । अथे हे फुक्ककथंया गुथ्याःतय्गु अधिकार स्वतः समाप्त जुइ धकाः तकं च्वयातःगु दु । न्हापाया समझदारी पत्र, सम्पति पत्र, दानपत्र, लालमोहर, निस्साथें जाःगु फुक्क कथंया लिखित तकं आवंलि अर्थ मदइगु अलय् फुक्क अधिकार प्राधिकरणय् वनी धकाः तकं न्ह्यथनातःगु दु ।
थुकथं निजी गुथिइ तकं गुथ्याःतय्गु छुं हे अधिकार मदइगु अवस्था व गुथिइ तकं प्राधिकरणं हे मनूत नियुक्ति याय्गु खँ न्ह्यथनातःगु दु । थुकथं गुथि विधेयकय् न्ह्यथनातःगुलिं हे नेवाःतय्सं तसकं आपत्ति प्वंकाः विरोध याःगु खः ।
आः छु याय्गु ?
गुथि विधेयकयात कयाः थुलिमछि तःधंगु आन्दोलन नेवाःतय्सं याय्धुंकाः आः थुगु आन्दोलनपाखें वःगु उपलब्धियात लागू याना वनेगु लँपुपाखे वनेमाः । उकिया नितिं निरन्तरकथं सरकारयात खबदारी याना च्वनेगु, न्हूगु गुथि सम्वन्धी विधेयक तयार याकेगु नितिं आन्तरिक गृहकार्य याय्गु, गुथ्याःतय्गु राष्ट्रिय सम्मेलन यानाः गुथ्याःतय्गु धापू सार्वजनिक याय्गु, नेपाःया आदिवासी जनजाति, मधेसीनिसें उत्पीडित समुदायया समर्थन कया वनेगु ज्या याय्माः ।
अथे हे माइतीघर मण्डलाय् लखौं नेवाःत सतकय् कुहां वःगु धइगु गुथि विधेयकया नापनापं नेवाःतय्गु हक, अधिकारया सः थ्वय्केगु नितिं नं खः । उकिं थ्व इलय् नेवाःत छप्पँ छधी याना यंकेगु तःधंगु अवसरया रुपय् कयाः गम्भीर जुयाः नेवाःतय्गु भावनाकथं न्ह्याः वनेमाःगु आःया आवश्यकता खः ।
