२०८० चैत्र १६, शुक्रबार

गुरु पुन्हि

जीतेन्द्र विलास बज्राचार्य
 
दिल्लाथ्व पुन्हि, आषाढ शुक्ल पुन्हि, गुरुपुन्हि । नेवाःतय् थीथी नखःचखः यक्व दु । नखःचखः व पर्व दुने मलाःसां विस्कं हे महत्वं जाःगु दिं खः, “गुरु पुन्हि” । थ्व दिं सिथि नखः व गथामुगः चःह्रेया दथुइ लाःगु दिं खः । थ्व दथुइ छुं नखःचखः दइमखु । सिनाज्याय् हे व्यस्त जुयाच्वनी । व हे हुनिं यानाः जक तःधंगु नखःचखःया रुपं कया मतःसां थ्व दिनसं गुरुयात पुज्याइ । संसार खंका ब्यूम्ह मां अबु । अले थ्व संसारय् सुयोग्य जुयाः म्वाय्त ज्ञानगुणया खँ स्यना बीम्ह गुरु खः ।
 
नेवाःतय्गु संस्कारय् थीथी द्यः, व्यक्ति, पशुपन्छि, वस्तुतकं पुज्याय्गु चलन दु । थीथी दिनसं द्यःयागु पुजा, मां अबुया ख्वाः स्वय्गु, किजापुजा, स्वन्तिबलय् क्वः, खिचा, सा आदिया पुजा, म्हपुजा, म्हपुजा नापनापं तुफि, हासा इत्यादि पुजा याइ । थ्व दिनसं फलफुल, मरिचरी तयाः गुरुया थाय् वनाः गुरुयात श्रद्धा तयाः पुजा याइ । शिक्षा आर्जन यानाच्वंगु इलय् सुनानं शिक्षा बियाच्वन, वहे गुरुयात पुजा याय्गु चलन दु । तर पुलापिं गुरुपिंत लुमंकेगु व पुजा याः वनेगु नं चलन दु ।
 
सुयोग्य गुरुया सुयोग्य चेला जुइगुलिं गुरु ल्यय्बलय् थःगु संस्कार, समाजनाप मिलय् जुइफय्क ज्ञानगुणया खँ स्यनेफूम्ह हे ल्यय्माः । धापु दु, गृहस्थीया गुरु गृहस्थी हे जुइमाः, साधुया गुरु साधु हे जुइमाः । जीवन हनेत चिचीधंगुनिसें कयाः ततःधंगु खँ स्यनाबीम्ह गुरुयागु नं महत्व थाय्, ई स्वयाः उलि हे महत्व दयाच्वनी । लखय् दुनेत्यंबलय् लाल काय्गु स्यंम्ह गुरुयागु महत्व यक्व दइ ।
 
धार्मिककथं गुरुयात तसकं महत्व बियातःगु दु । बौद्ध वज्रयानय् गुरु बुद्ध गुरु धर्म गुरु संघ तथै वचः गुरु वज्र धरस्चैव तस्मै श्रीगुरुभ्य नमो । धयातःगु दुसा वैदिक धर्मय् नं गुरु व्रम्ह गुरु विष्णु गुरुदेव महेश्वर गुरु साक्षात परव्रम्ह तस्मै श्री गुरुदेव नमोः । धयातःगु दु । थ्व वाक्य नं गुरुयागु महत्व यक्व हे दु धयागु खनेदु ।
 
दकलय् न्हापां देव गुरु बृहस्पति खः, अले दैत्य गुरु शुक्राचार्य । शुक्राचार्यं थ शिष्य बलिराजा वामन अवतार कयाः वःम्ह विष्णुं छल यानाः स्वपलाः फ्वंबलय् कमण्डलु लः हाय्काः संकल्प याय् त्यंबलय्् कमण्डलुया अखँुचाय् वनाः लः बन्द यानाबी, धरतिवलय् लः प्वाः दिनाबी । थ्व खँ वामन अवतार जुयावःम्ह विष्णुं सीकाः कुसं प्वाः चाय्कूबलय् शुक्राचार्यया मिखा तज्याइ । जल धारा हाय्काः संकल्प यानाः धरतीइ छपलाः, आकाशय् छपलाः व बलिराजायागु छ्यनय् पलाः तयाः पातालय् धसय् यानाबी ।
 
गुरु शिष्ययात बचय् याय्त मिखा हे तज्याकेमाःगु छगू दसू खः। अथे हे गुरुयागु आज्ञा मकासे ज्ञान काःगुलिं गुरु द्रोणाचार्यं एकलव्यया निपा ल्हाया बुरापतिं गुरु दक्षिणा फ्वनीबलय् गुरुया आज्ञा मानय् यानाः बुरापतिं ध्यना बीगु । अले गुरु द्रोणाचार्यया शिष्यपिं भीमसेन, दुुर्याेधन शिक्षा कयाः लिहां वयाच्वंबलय् दुर्याेधनं झीपिं मध्ये दकलय् बल दुम्ह सु जुइ धकाः न्यनेत हाकनं गुरुया थाय् वनाः न्यँ वनेनु धाःबलय् भीमसेनं मानय् मजूसे मवंगु । दुर्योधननाप मेपिं प्यम्ह हाकनं गुरुया थाय् वनाः न्यँ वंबलय् गुरु द्रोणाचार्यं जिगु शिक्षाय् छिमिसं शंका यात । जिं ला दक्वसित बराबर हे शिक्ष्।ा वियागु खः । छिपिं दक्व हे बराबर खः, तर नं शंका याःगुलिं थन सु मवल, वयागु ल्हातिं छिपिं सी माली धकाः धाल । महाभारतय् भीमसेनया ल्हातं सीमाल । थथे हे काशिं वःम्ह धर्मश्री मित्र ब्राह्मणं नेपालय् वयाः धर्मज्ञानया बाखं कनाच्वन ।
 
छन्हु बाखं कँकं ‘अ आ इ ई उ ऊ’या अर्थ कने मसयाच्वन । व हे ब्राह्मणया छँेय् वास च्वंवःम्ह बुराम्हं ब्राह्मणं ‘अ आ इ ई उ ऊ’ जक छाय् ब्वनाच्वनागु धकाः न्यंबलय् ब्राह्मणं छं सी मखु थ्व खँ धकाः धाइ । अय् नं धया बिज्याहुँ धकाः धाइबलय् ब्राह्मण धाइ, जिं बाखं कँकं ‘अ आ इ ई उ ऊ’ धाःगु अर्थ धाय् मफयाच्वन । थ्व हे कारणं जिं ‘अ आ इ ई उ ऊ’ ब्वनाच्वनागु खः । थ्व खँ न्यनाः बुराम्हेसिनं धाइ ‘अ आ इ ई उ ऊ’ अर्थ खः थ्व स्वर व्यञ्जन खः । थ्वया बः मकासे छुं नं खँग्वः धाय् फइमखु । थ्व खँ न्यनाः धर्मश्री मित्र ब्राह्मण साःप हे लय्तायाः गुरु भाःपिल ।
 
अले ब्राह्मणं धाल जिं गुरु दक्षिणा छु बी धाल । बुरां धाल, ‘जितः म्हजक सिकुसां गाः ।’ कन्हय् कुन्हुसं हाकनं बाखं कंवन । व बुराम्ह ब्राह्मणया न्ह्यःने वन । तर बुरा स्वय् हे मज्यूगुलिं ब्राह्मण नं तुइमखु । बाखं कने सिधय्धुंकाः बुराया थाय् वनाः अहो ! गुरु नकतिनि वया ला, जिं ला छपिंत मखन का । धयाः तुति भ्वःपुइ । मखन धाःगुलिं खनां नं मखं धाःगुलिं  मिखा निगलं बुरायागु पालि कुतुं वइ । आःनं गनं पालि मिखा दत कि मन्जुश्रीया पालि धाइ । शिष्ययात बचय् याय्त स्वःगु, गुरुआज्ञा पालन याःगु, गुरुयागु शिक्षाय् शंका याःगु ,गुरुयात अपमान यानाः मखुगु खँल्हाःगु, व थ्वया फलयागु बाखंत यक्व दु ।
 
 
थ्व गुरु पुन्हियात व्यास बूगु दिं अर्थात व्यास दिवस नं धाइ । थ्व दिन भगवान बुद्धया न्हय्गू संयोग  लाःगु दिन खः । १. गौतमबुद्ध गर्भ प्रवेश, २. गृहत्याग, ३. दकलय् न्हापां धर्मचक्र प्रर्वतन याःगु, ४. न्हापांगु वर्षावास च्वंगु, ५. तीर्थंंकरतय्त ऋद्धिबल क्यंगु, ६. तुसिता भुवनस च्वना बिज्याःम्ह मांयात अभिधर्म कना बिज्याःगु, ७. बुद्ध महापरिनिर्वाण लिपा न्हापांगु संगायन जूगु । थ्व न्हय्गु संयोगया दिं नं खः । नेवाःतय्गु तःधंगु नखः मखुसां तसकं महत्वंजाःगु दिं खः, ‘गुरु पुन्हि’ ।