जनयुद्ध व सरकार
उपेश महर्जन
बामगठबन्धनं स्पष्ट बहुमतकाःगु छुं महिनालिपा देशं ४१म्हम्हप्रधानमन्त्रीकथं नेपाएमालेया नायः खड्गप्रसादशर्मा ओलीयात प्राप्त याःगु दु । नेकपा एमाले व नेकपा माओवादी केन्द्र दथुइ चुनावी तालमेलया नाप नापं पार्टी एकतातक सहमतियाः कथं न्हूगु संविधान जारी जुइधुं काःजूगु न्हापांगु प्रतिनिधिसभाया चुनावय् बाम गठबन्धनं बहुमत प्राप्त याःगु खः ।
प्रतिनिधिसभाया नाप नापं राष्ट्रियसभाय् बहुमत प्राप्त याःगु बामगठबन्धनं प्रदेश नं. २ बाहेक फुक्क प्रदेशसभाय् नं बहुमत प्राप्त याःगु दु । स्थीर सरकार, समृद्ध नेपाल, विकसित समाजलिसेंया नारा बियाः चुनावी ख्यलय् कुहां वःगु गठबन्धनं पार्टी एकता लिपा जक सरकार नीस्वनेगु धइगु पूर्व सहमतियात हाकुंतिना वंगु स्थिति दुसा निगू पार्टी दथुइ एकता जुइ धुंकाः दय्कीगु पार्टीइ निम्ह नायः व निम्हेस्यां पालंपाः सरकारया नेतृत्व याइगु खः ।
जनयुद्ध न्ह्याःगु २३ क्वःगु बार्षिक उत्सवया माहौलय् जनयुद्धया नेतृत्व याःगु पार्टीया हैसियतय् दुगु नेकपा माओवादी केन्द्रया समर्थनय् दय्कूगु ओली सरकारया राजनीतिक आयाम व भविष्य थुकी हे अन्तर निहित जूगु खनेदु । न्हूगु संविधानयात कथित संविधानया नामाकरण यासें जनतायात ध्वं ल्हानाः बृहत शान्ति सम्झौता, जनयुद्धया उद्देश्य, शहीदया म्हगस पूमवंगु धासें जनयुद्धया नेतृत्वयाःगु मेगु हिस्सा लँय् हे लाना च्वंगु परिप्रेक्षय् माओवादी लिसेंया न्यादँया बाम सरकारया लेखा जोखा आः हे याय् था कुइफु ।
२३ दँ न्ह्यः २०५२ साल फागुण १ गते महान जनयुद्धया ऐतिहासिक पहल नेपाल कम्यूनिष्ट पार्टी (माओवादी)या नेतृत्वय् जूगु खः । नेपालय् न्हूगु जनवादी राज्यसत्ताया पलिस्था यानाः समाजवाद जूसें साम्यवादय् वनेगु उद्देश्य् आधारित खः । झिदँत कन्ह्याःगु जनयुद्ध नेपाःया राष्ट्रिय राजनीतिया फुक्क क्षेत्रय् उथल पुथल याःगु व हलिमय् नं थःगु प्रभाव न्यंका वंसें छगू उचाइलय् न्ह्यानाच्वंगु खः ।
पार्टीया मू नेतृत्वपाखें हे गम्भीर कथं ध्वं लाःगु हुनिं थु कथंया जनयुद्धं बिचाः मयाः कथं लिच्वः फय्माःगु धासें सतकय् दुगु माओवादी पार्टीया निष्कर्ष खः । १०दँया जनयुद्धया दथुं ब्वलंगु संविधानसभापाखें पश्चगामी राज्यसत्ता व संसदीय व्यवस्थाया हे पुनःबहाली संविधान दयेकूगु उगु पार्टीया द्वपं खः । थुगुसी स्थानीय, प्रादेशिक व केन्द्रीय तगिंया चुनावी नौटङ्की पूवंकाः संसदवादी संविधान कार्यान्वयनया ‘झ्यालि’थाःगु द्वपं बियातःगु दु ।
मोहन वैद्यया नामय् पिथंगु विज्ञप्तीइ धयातःगु दु, ‘बाम गठबन्धनया नामय् दक्षिणपन्थी संशोधनवादया हैकमतीब्र जुजुं वनाच्वंगु दु । थ्व हे जटिल स्थितिइ जिपिं माक्र्सवाद–लेनिनवाद–माओवादया लँपुइ पार्टीयात बल्लाका यंकूसें नापं सच्चा क्रान्तिकारी कम्यूनिष्ट तयेत छधी छप्पँ याय्गु ज्याय् विशेष बः ब्यूसें न्हूगु जनवादी क्रान्तिया तयारीया दिशाय् न्ह्य याना च्वना ।’
सरकार दय्कूगु नाप नापं बाम गठबन्धनय् न्ह्य ज्याःगु निगू पार्टी दथइ एकता जुइ धुंकाः दइगु नेपाल कम्यूनिष्ट पार्टीया औपचारिक घोषणायात जनयुद्ध न्ह्याकूपिं मोहन वैद्य, नेत्रविक्रम चन्द, हेमन्तप्रकाश ओली, लोकेन्द्र विष्ट मगर जक मखु, मेमेगु पार्टीया नेतृत्वकारी नं मेगु हे कम्यूनिष्ट पार्टी दय्केगु ज्याय् न्ह्यज्याःगु दु । निर्वाचन आयोगय् दर्ता जूगु नेपाल कम्यूनिष्ट पार्टीया नायः ऋषिराम कट्टेलया नं न्हूगु पार्टी दय्केगु ज्याय् ल्हाः दइसा अर्धभूमिगत कथं न्ह्यानाच्वंगु नेकपा (मसाल) नं दुथ्याइगु खँधाःगु दु ।
चुनावयात छ्यलेगु ज्याय् न्ह्यज्याःगु नेकपा (क्रान्तिकारी माओवादी) निसें चुनाव स्यंकेत हिंसात्मक गतिविधिइ न्ह्यज्याना च्वंसां नं औपचारिक कथं जिम्मेवारी मकाःगु नेत्रविक्रम चन्द नेतृत्वया नेपाल कम्यूनिष्ट पार्टी नं उगु एकता प्रकृयाय् दुथ्याइगु जूगु दु । पार्टी एकतायात तार्किक निष्कर्षय् थ्यंकेत थुगु दल दथुइ भूमिगत कथं यक्व हे वार्ता व मुँज्या च्वने धुंकूगु दु । बाम गठबन्धनया एकता लिपा सतकय् दुगु माओवादी तय्गु कम्यूनिष्ट पार्टीं थी थी कथंया संघर्षया ज्याझ्वःन्ह्याकीगु खनेदु ।
ओली सरकारय् दुगु नेकपा माओवादी केन्द्रं न्हूगु जनवादी क्रान्तिया पूमवंगु ज्याखँयात सदन व सरकारया माध्यमं आर्थिक क्रान्तिपाखें समाजवाद व साम्यवादय् थ्यंकेगु लक्ष्य तःगु दु । बल्लाःगु बामपन्थी पार्टीया नेतृत्वय् औपचारिक दकथं बैधानिकताया लिसें जनयुद्धं वःगु फुक्क उपलब्धित यात संस्थागत यासें न्हूगु लँपु चायेकाः अग्रगमनय् वनेगु नीति कथं न्ह्याः वनाच्वंगु दु ।
बामपन्थी तयेगु न्यादँ तक न्ह्याकीगु न्हापांगु सरकार गठनया नाप नापं लोकतान्त्रिक इतिहासय् दकलय् अप्वः सरकार न्ह्याकूगु नेपाली कांग्रेस, संघीयताय् वने धुंकूगु नेपाःया थी थी प्रदेशयात हरेक पक्षय् सन्तुलनय् तय्गु जिम्मेवारी दुगु जक मखु, असन्तुष्ट माओवादी खेमाय् दुगु बैकल्पिक शक्ति कथं वयेफू पिन्त गुकथं सम्बोधन यायेगु धइगु नं राजनीतिक परिदृष्यय् वय्फु । नेतृत्वयाना च्वंपिं अः खः दिशाय् दुगुलिं ‘भाइभाइ फुटे, गवार लुटे’ धइथें जनतां शिक्षा बी धुंकूगु अवस्था खः ।
संवैधानिक संक्रमणकाल अन्त्य जूसें देशं स्थायीत्व प्राप्त याना च्वंगु इलय् छुं नं त्वहः चिनाः जुइगु छुं नं अप्रियज्या खँयात प्राथमिकता बी मज्यू । अथे खः सां ताः ईतक संघर्षया ख्यलय् न्ह्यज्याना च्वंगु माओवादी पार्टीयात ‘असनय् द्वहं त्वः ते थें’ त्वःतेगु नं न्हूगु नेपाःयात ल्वःगु ज्या मखु । न्हूगु संविधानपाखें पलिस्था जुइ त्यंगु ‘संघीय नेपाः’ यात फुक्क जनताया स्वां क्यब, फुक्क सिगु देय् व फुक्क सिगु जुइगु कथं दय्केगु खःसा अवश्य नं सतकय् च्वंगु माओवादीयात मूलधारय् हय्गु दिशाय् सरकार न्ह्य ज्याय्माः ।
न्हूगु संविधान संस्थागत जुयाच्वंगु सन्दर्भय् उकि यात ब्यवहारिक कथं कार्यान्वयन यायेगु पाखे सरकारया ध्यान वनेमाः । व बाहेक चिची धंगु पुचःयात हेपे याय्गु स्वयां उमिगु माग यात फयां फक्व सम्बोधन यानाःवनेगु पाय्छि जुइ । इतिहासया निर्माता जनता जूगुलिं व हे कथं सतकय् दुपिं माओवादीं छुं छुं राजनीतिक मुद्दायात थाँत तयाः क्वमिलु जूसें देश दय्केगु लँपुइ न्ह्य ज्याय्माः ।
सदन व सतकय् दुगु माओवादी पार्टी दथुइ पार्टी एकता जूसा अझ बांलाःगु हे जुल । तर तत्काल अजाःगु सम्भावना खनेमदु । राजनीतिक परिभाषाय् दुगु बामपन्थी पार्टीया केन्द्र व कम्यूनिष्ट पार्टीया केन्द्र कथं नेपालय् याकनं न्ह्यःने वय्त्यंगु निगू केन्द्र्रत हरेक हिसाबं ‘विन विन’ य् लँपुइ वंसा जनयुद्धया सार्थकता व न्हूगु सरकारया उपादेयता झन् बांलाइगु खःकि ?
