डेंगु
– पूर्णिमा शाक्य
थौंकन्हय् झीगु देसय् महामारीकथं न्यनाच्वंगु ल्वय् खः ‘डेंगु’ । थीथी पत्रपत्रिका, रेडियोलिसें न्ह्याथाय् नं बुखँया विषय हे जुयाच्वंगु थ्व डेंगु धयागु छु ले सा ?
खः, थ्व छथी ल्वय् खः, पतिं न्यानाः जुइगु छथी भाइरल संक्रमण खः । साधारण ज्वरोथें जक च्वनीगु थ्व डेंगु ल्वय् खः । पति वा चलः नं धाय्गु याः, गुम्ह एडिस एजिप्ताइ व एडिस एल्बोपिक्टस जातया माजातया पतिं न्यानाः जुइगु भाइरल ज्वरो हे डेंगु खः । व माजातम्ह पतिं न्याःगु प्यन्हुनिसें न्हय्न्हुलिपा डेंगुया लक्षणत खनेदइ । भाइरल ज्वरो जूगुलिं थ्व ल्वय् लनेत निन्हुनिसें न्हय्न्हुतकया ई काय्फूसा गुम्हेंसित धाःसा ल्वय् तच्वयाः डेंगु हेमोरेजिक फिभर जुया हि बाः वनेगु व बांमलाःगु हे लिच्वःतकं लाय्फु ।
डेंगु ज्वरो वय्वं ल्वगि अले छेँजःपिं ग्याय्म्वाः । बांलाःम्ह, खःम्ह डाक्टर वा चिकित्सकया सल्लाहकथं वासः यानाः क्वलाय्के फइ ।
डेंगुया लक्षण
१. तसकं ज्वरो वइगु : डेंगुया दकसिबें मू लक्षण धइगु हे तसकं ज्वरो वइगु खः । डेंगु जुइबलय् १०२निसें १०३ फरेन्हाइटतक ज्वरो वय्गु याः ।
२. छ्यं स्याइ ।
३. म्ह छम्हं तसकं हे लाधी व साःप्वाँय् स्याइ ।
४. वाकवाक वगु, वान्ता जुइगु जुइ ।
५. नय् यइमखु ।
६. छ्यंगुलिं भुल्ल ह्याउँ ह्याउँ धाःगु कै वइ । गबलें चासुसे नं च्वनी ।
७. मिखाग्वः स्याइ ।
८. तसकं त्यानु चाइ ।
थुकथं मौसम हिलीगु ई, अय् धयागु वर्षा चिकुला बाय् चिकुलां वर्षा जुुइत्यंगु इलय् तसकं ज्वरो वल धाःसा डाक्टरया छक्वः सल्लाह काय् हथाय् जुइगु खनेदु ।
डेंगु जुइत्यंगु धकाः क्यनीगु सूचंत (ध्बचलष्लन कष्नलक या मभलनगभ)
डेंगु जुइत्यंगु धकाः क्यनीगु सूचंत (ध्बचलष्लन कष्नलक या मभलनगभ)
१. प्वाः स्याइ ।
२. न्हासं हि बाः वइ ।
३. छ्यंगुली ह्याउँक भुल्ल कै अप्वया वइ ।
४. इक्कुसे च्वनी ।
५. मिखां स्वय्बलय् बुलुस्से च्वनी ।
डेंगुया उपचार
डेंगुया उपचार डेंगुया लक्षण व उकिया तच्वःकथं जुइ ।
डेंगुया जाँच यानाः ल्वडिया तच्वः गुकथं दु सीकेफइ । थुकिया नितिं ल्वगिया हिया जाँच याकेमाःसा हिइ प्लेटिलेट्स गुलि दु धकाः ल्याः खाय्गु याइ । उकिं यानाः हे सी दइ कि ल्वगिया अवस्था गथे दु धकाः ।
हि जाँच यानाः डाक्टरा सल्लाहकथं डेंगुया उपचार छेँय् बाय् अस्पतालय् याय्फइ ।
अप्वः धइथें छेँय् हे बांलाक्क आराम यानाः अप्वः लः त्वनाः अले डाक्टरया सल्लाहकथं वासः नयाः लंकेफु । डेंगु थः हे लनीगु ल्वय् खः । अप्वः यानाः न्हय्न्हुनिसें झिन्हुतकया दुने थ्व ल्वय् क्वलाइगु जुइ ।
बिचाः याय्माःगु खँत
१.ज्वरो क्वलाइगु पीच्याघौलिपा लः आपाः त्वनेगु याय्माः । म्हया हिनुलय् लः म्हो जुइगु जूगुलिं लः त्वनेमाःगु खः ।
२. डाक्टरया सल्लाहकथं वासः इलय् हे नय्गु, त्वनेगु याय्माः ।
ज्वरो क्वकाय्त आइब्रुफेनथें जाःगु वासः नय्मज्यू । छाय्धाःसा उकिं हि बाः वनेत अप्वः ग्वाहालि जूवनी, ग्यानापुस्से च्वनी ।
३. यदि ल्वगिं ६घौ जाय्वं हे च्वफा वनेगु यात धाःसा ल्वगिया म्हय् लः मगाः मजूनी धयागु खँ सी दइ । उकिं च्वःया मात्रा व उं अर्थात रंगय् बिचाः याय्माःगु जुइ ।
४. डेंगु लनी धकाः बजाःया थीथी वासःत लाक्वपाक्व नय्गु याय्मज्यू ।
५. ल्वडियात छिंकथं सुसाकुसा याय्गु् याय्माः । आराम याय्गु, ज्वरो तसकं वःसा ख्वाउँगु लःपत्ति तय्गु याय्माः । कोथा ख्वाउँका तय्माः ।
डेंगुपाखें तापाय्गु उपाय
१. छेँ जःखः सुचुपिचु याना तय्माः ।
२. म्ह छम्हं त्वपुइगु लं, वसः पुना जुइमाः ।
३. लः तय्गु थलबल व ट्याकिं त्वपुया तय्माः ।
४. म्वासां म्वासां लः मुंका मतय्गु ।
५. न्यान्हुतकं छथाय् हे मुंका मतय्गु ।
६. डेंगु न्यनाच्वंगु इलय् झूल तयाः द्यनेगु ।
७. लः मुनाच्वनीगु थाय् दुसा इलय्ब्यलय् चा, फि तयाः ल्हाकाछ्वय्गु बाय् डिजेल, पेट्रोल, मचिकं वा एण्टि लार्भा रसायन अय् धइगु पत्तिया ख्येँय् पिहां वइगु लार्भा नाश याइगु वासः ह्वलेमाः ।
