थः पुर्खाया सम्मान खः 'त्यप आजुया जात्रा'
- बिराजकाजी राजोपाध्याय
झी सकलें मोहनिया लकसय् न्ह्यइपुका च्वनागु दु । मोहनि, झी नेवाःतय्गु निगू मध्ये छगू तःधंगु नखः । मोहनि हनेगु झ्वलय् कूछि भ्वय् नय्गु, स्याक्वत्याक्व, थकालिपिनिपाखें सिन्हः तिनाः सुवाःलिसें नःलास्वां काय्गु नखः न्ह्यइपूगु पक्ष खः । मोहनिया हे इलय् झी नखः हनेगु नापनापं जात्रा नं न्याय्केगु याइ । छगू जात्रा ला पायाः हे जुल । मेगु जात्रा धइगु त्यप आजु अथवा पचली भैरवया जात्रा नं खः । आश्विन शुक्ल पंचमिया दिनय् भैरवयात कुबियाः जात्रा याय्गु परम्परा दु । पचिम¥हः धकाः म्हस्यूगु थुगु जात्रा थुगुसी आश्विन २० गते जुइत्यंगु दु ।
धर्मया ल्याखं खँ ल्हाय्गु खःसा नेवाःत भैरवया उपासक खनेदु । अष्ट भैरवया रुपय् म्हस्यूपिं च्याम्ह भैरवयात नेवाःतय्सं विशेष रुपं हनेगु याः । थः आजु वा पुर्खायात हनेगुकथं भैरवया उपासना याय्गु यानाच्वंगु खनेदु । अथेजुयाः झीसं भैरवयात आजु धकाः सम्वोधन याय्गु यानाच्वनागु दु । वहे कथं भैरवया शक्तियात नं अजिमा धाय्गु यानाच्वंगु दु । शक्तियात हनेगु शाक्त परम्परायात नं भैरवलिसे ब्यागलं तयाः स्वय्फइ मखु । भैरव व शक्ति धयागु हे थवंथवय्या परीपूरक जुयाच्वंगु दु । थ्वहे भैरव व अजिमापिन्सं थःपिनिगु रक्षा यानाच्वंगु विश्वास नेवाःतय्सं यानाच्वंगु दु । वहे कथं थःनेया क्षेत्रपाल कथं भद्रकाली वा लुँमधि अजिमायात काय्गु याइसा क्वःने लागाया रक्षक वा क्षेत्रपाल कथं पचली भैरवयात काइ ।
पचली भैरवया खास नां ला पंचलिङ्गेश्वर भैरव खः, व पंचलिङ्गेश्वर नांया अपभ्रम्स जुयाः पचली नां जूवंगु खः धयागु धापू दु । वहे कथं थुम्ह भैरवयात स्वच्छन्द भैरव नं धाय्गु याः । लिसें मोहनिया पंचमिकुन्हु जात्रा याइम्ह द्यः त्यप जूगुलिं त्यप आजु नं धाय्गु याः । पचली भैरव सु खः, पचली भैरवया इतिहासयात दुवालेगु खःसा ठोस प्रमाण व लिखित रुपं च्वयातःगु ऐतिहासिक ज्वलंत ला मदु । तर पचली भैरवयात फंपिइ नं येँय् वःम्ह जुजुकथं नालेगु यानाच्वंगु दु । फम्पिइ नं येँय् वःम्ह खःसां पचली भैरव धयाम्ह फम्पियाम्ह मखसें चित्लाङयाम्ह खः धकाः विश्वास याय्गु याः । चित्लाङ फम्पिइ वनाः अनं लिपा येँय् वःगु खः धकाः धाय्गु याः । चित्लाङय् नं स्वच्छन्द भैरवया पीठ दुगु व उगु पीठ लिक्क लिक्क हे तलेजु भवानी दुगु स्वय्बलय् स्वच्छन्द भैरव अथवा पंचलिङ्गेश्वर भैरव चित्लाङं वःम्ह खः धइगु खँय् बः ब्यू । छाय्धाःसां उम्ह भैरव छम्ह जुजु खः । अले नेवाःतय्गु बस्तीइ गन नं तलेजु भवानीया देगः दु, व लाय्कू लागाय् वा दरवार लिक्क लिक्क हे दु । चित्लाङय् नं स्वच्छन्द भैरवया पीठ लिक्क हे तलेजु भवानी दुगुलिं भैरवया दरवार अन हे जुइफूगु खँय् तिबः जूवं ।
चित्लाङ वा फंपियाम्ह पंचलिङ्गेश्वर भैरव गुकथं नेपाः गालय् वा येँय् थ्यन धइगु खँय् नं छपु न्ह्यइपूगु किम्बदन्ति समाजय् प्रचलित दु । धयावःकथं न्हापा थन येँया टेकु लागाय् हे पचली भैलःद्यःया छम्ह मतिनामि दुगु जुयाच्वन । न्हियान्हिथं भैलःद्यः थः मतिनामियात नापलाय्त वइगु व चच्छि थः मतिनामि मिसालिसे च्वनेधुंकाः सुथय् द्यः खिउँलं हे लिहां वनाछ्वइगु खः । छन्हु भैरवया मतिनामि मिसां पर्सि हियाः लुखाय्सं पानाब्यूगु जुयाच्वन । भैलःद्यःया लिहांवनेत स्वःबलय् पर्सि तःलं वनेमाःबलय् वनेमछिनाः अन हे च्वनाच्वँच्वं द्यः तुइयावल । निभाःद्यः लुइधुंकाः उम्ह मिसाया दाजुकिजापिन्सं भैलःद्यःयात खंकाः थः म्ह्याय्मचायात अथे ययःथे याःम्ह धकाःः तं पिकयाः सकलें जानाः दाय्फक्व दायाः सित धकाः लिक्कया घाटय् कन्हाय्स्वांया झालय् वांछ्वयाथकल । नापं अन घाटय् तयातःगु पुलु कयाः भैलःद्यःयात त्वपुनाथकल । थथे त्वपूबलय् भैलःद्यःया प्यम्पा छकूचा खनेदयाच्वंगु जुयाच्वन । वहे ल्याखं आः नं पचली भैलःद्यःया पीठय् द्यःया थासय् प्यम्पा बांलूगु ल्वहँ छगः दु । लिसें दँय्दसं पचिम¥हःबलय् त्यप आजु वा पचली भैलःद्यःया जात्रा याइबलय् कन्हाय्स्वां व पुलु मदय्कं मगाःगु नं यानातःगु दु ।
थुगुसी जात्रा याय्गु नितिं पुलांगु त्यप हिलाः न्हूगु दय्काः तःगु दु । न्हूगु त्यप सिजःयागु खःसा उकियात लुं सियातःगु दु । क्वःनेया थकू जुजु जयराम मल्लया कथं थ्व स्वयां न्ह्यः बि.सं. २०५८ सालय् नं त्यप ह्यूगु खः । ५८ सालय् हिलाछ्वःगु त्यप धाःसा ४८ सालय् तःगु जुयाच्वन । लिखित रुपय् खनेदुकथं वा धाय् प्रमाण आधारं आःतक्क त्यप ह्यूगु खनेदुगु धइगु थ्वहे स्वक्वः खः । मेमेबलय् त्यप ह्यूगु छुं लिखित प्रमाण धाःसा मदुगु जयराम मल्लया धापू दु । भैलःद्यःया त्यप सुनां तल धइगु खँ दुवाला स्वय्बलय् जुजु गुणकामदेवया नां वइ । पचली भैलःद्यवं हे जुजु गुणकामदेवयात नेपाःगाःया राज्य लःल्हाःगु विश्वास याना वयाच्वंगु दु । थःत राज्य ब्यूम्ह जूगुलिं हे गुणकामदेवं पचली भैलःद्यःयात थः पुर्खा भाःपियाः थुगु त्यप स्वंगु विश्वास याइ । लिसें क्वःनेया थकू जुजुपिन्सं नं थःत गुणकामदेवया हे वंशज नालाः पचली भैलःद्यःयात नं थः पुर्खा हे नाला वयाच्वंगु दु । गुणकामदेवं चाया त्यप स्वंगुलिइ लिपा जुजु शिवसिंह मल्लं सिजःया त्यप तय्गु याःगु इतिहासय् खनेदु ।
नापं न्हापा न्हापा जूसा प्यचाः व गजू चिनातःगु खिपः ज्वनाः कुबियाः जात्रा याइगु खः । अथे जुइबलय् सकसिनं खिपः ज्वनीबलय् द्यः हे बांलाक खने दइमखु । तर थुगुसीनिसें द्यःयात खतय् तयाः जात्रा याइगु जूगु दु । त्यपया क्वय् प्यचाः व च्वय् गजू तयाः चीधुंकाः द्यःयात खतय् तयाः चाःहिकीबलय् द्यः अथे धइगु त्यपयात हे सुनां ज्वनेम्वाःलीगु अवस्थाय् खः जक कुब्यूसा गाःगु अवस्थाय् सकसितं द्यः दर्शन याय्त नं अःपुइगु खनेदु । तर न्हूगु परम्पराया शुरुवात अःपुइगु हे खः वा मखु धाय् थाकू । छखें ला खतय् तयाः जात्रा याय्गु न्हूगु परम्परा पाय्छि हे जूगु खनेदु । त्यप कुतुंवनीगु, दर्शन याइपिन्त कीगु, द्यः खनेमदइगु आदिकथंया समस्या दइमखु । तर न्हूगु चलनयात समाजं सकारात्मक रुपं हे काइ कि मकाइ धइगु न्ह्यसः नं दनि । आः थुगु न्ह्यसःया लिसः ला पचिम¥हः जात्रा कुन्हु हे पिहांवइ ।
