२०८० चैत्र १६, शुक्रबार

थेरवाद बुद्ध शासनया छगःथां भिक्षु ज्ञानपुर्णिक महास्थविरया लुमन्ति

त्रिरत्न मानन्धर “सद्धम्म कोविद”
 
 
त्रिविध शासनया नितिं वसपोलया योगदान
 
नेपालय् थेरवाद पुनःजागरण लिपाया बुद्धशासनया निगूगु पुस्ताया प्रभावशाली भिक्षु ज्ञानपूर्णिक महास्थविरया देहावसान लिपा नेपालया बौद्ध जगतय् तःधंगू शून्यता उत्पत्र जूगु दु । त्रिविध बुद्धशासनिक क्षेत्र विकासया नितिं वसपोलं यानाबिज्याःगु योगदान बौद्धख्यलं गबलें ल्वःमंके फइगु विषय मखु । आः वसपोलया उकथंया ज्याया निरन्तरता सुनां याइगु खः धकाः न्ह्यसः न्ह्यःने दंवःगु दु ।
 
बुद्ध शासनया निरन्तरताया नितिं त्रिविध शासन वा परियत्ति, प्रतिपत्ति व प्रतिवेध स्वंगुलिं विषयया सन्तुलित विकास आवश्यक जू । वसपोलया बहुआयामिक व्यक्तित्वया हुनिं बुद्धधर्मया थुपिं स्वंगुलिं क्षेत्रय्  वसपोलया समानकथं कुतः जूगु खंकेफु । बुद्धशिक्षाया अध्ययन अध्यापन याय्गुयात परियत्ति धाइ । बुद्ध शिक्षायात आचरण व अभ्यास याय्गुयात प्रतिपत्ति व उकिया अभ्यासपाखें विशेषता हासिल याय्गु वा चित्तयात पूर्ण निर्मल अवस्था प्राप्त याय्गु प्रतिवेध खः । 
 
परियत्ति शासनया नितिं वसपोलं यानाबिज्याःगु खँयात काल धाःसा नेपाल बौद्ध परियत्तिया स्थापनाकालंनिसें थीथीकथं भूमिका म्हिता बिज्यानाः वसपोलं परियत्तियात धिसिलाकेगु नितिं महत्वपूर्ण योगदान याना बिज्यात । बुद्धधर्मया अध्ययन याय्गु क्षेत्र जुयाच्वंगु परियत्तिया नितिं माःगु सफूत लेखन, सम्पादन व अनुवाद याना बिज्यासें परियत्तिया नितिं माःगु पाठ्यसामग्री दय्केगु ज्या शुरुनिसें वसपोल न्ह्यज्याना विज्याःम्ह खः । शिक्षक जुयाः, परिक्षा नियन्त्रकनिसें शिक्षाध्यक्षतक जुया विज्यानाः परियत्तिया प्रारम्भिक कालंनिसें तःधंगु योगदान वसपोलया दु । 
 
 
बुद्धया शिक्षायात अध्ययन अध्यापनय् जक सीमित मयासे धर्मयात व्यवहारय् छ्यला यंकेगुयात ‘प्रतिपत्ति शासन’ धाइ । बुद्धया शिक्षायात बौद्धिक विषय जक दय्काः उकियात पालन मयात धाःसा बुद्धया शिक्षापाखें सुयात नं लाभान्वित मजुइगु खँयात बांलाक्क वाःचाय्केगु नितिं वसपोलं न्ह्याबलें उपासक उपासिकापिन्त सरल, सुमधुरकथं बुद्धया उपदेशयात जीवनय्
छ्यलेगु वा आचरण बांलाकेत उत्साह व प्रेरणापूर्णगु उपदेश बिया विज्याइगु खः । धर्मया रस व वसपोलया नायूगु सःपाखें आपालं उपासक उपासिकापिं मुग्ध हे जुइगु खः ।
 
धर्मयात आचरणय् छ्यलेगु नापं धर्मया मर्मयात थुइकाः मनय् दयाच्वंगु क्लेश सदांया नितिं मदय्काः विशेषता हासिल याय्गु हे ‘प्रतिवेध’ खः । वसपोलं प्रतिवेध शासनया नितिं नं आपालं कुतः यानाबिज्याःगु दु । वसपोल विपश्यना ध्यान गुरुया रुपय् देस विदेसय् आपालं ध्यानशिविरय् ओवाद बिया बिज्याःगु दु । विदेशी शिष्यपिं आपालं दुम्ह नेपाःया थेरवादी भिक्षुया रुपय् वसपोलया म्हसीका जुयाच्वंगु दु ।
 
वसपोलपाखें विपश्यना ध्यानगुरुया रुपय् देसय् जक मखु, विदेसय् तक नं शिविर न्ह्याकेगु व प्रशिद्ध विपश्यना गुरु महाशी सयादो थेंजाःपि धर्मय् विशेषता प्राप्त भिक्षुपिनिगु ओवादयात अंग्रेजी, खस नेपाली व नेपालभाषां अनुवाद यानाः शासन अभिवृद्धिया नितिं ज्वःमदुगु योगदान यानाबिज्याःगु दु । विश्वय् बुद्धधर्म प्रचारया दौरानय् वसपोल महाशी सयादो भन्तेनाप संसारया थीथी देसय् बिज्यानाः म्यान्मार भाषाया उपदेशयात अंग्रजी भाषाय् अनुवाद याय्गु ज्या वसपोलं कुशलतापूर्वक यानाबिज्याःगु खः । वसपोलं
ध्यान भावनानाप सम्बन्धित न्हापांगु अभिधर्म विषयया सफू नेपालभाषां पिथना विज्यासें ध्यान भावनायात सहजकथं थुइकेगु कुतः नं आपालं न्ह्यःनिसें यानाबिज्याःगु खः । 
 
वसपोलया आपालं सफूत पिहाँवयाच्वंगु दु । मौलिक सफू स्वयां वसपोलया अनूदित सफूत आपालं दु । ध्यान भावनायात प्रेरित जुइकथंया आपालं सपूmत अनुवाद याय्गु ज्याय् वसपोल केन्द्रित जुयाबिज्याःगु खंकेफु । विशेष यानाः म्यान्मारया ध्यानगुरुपिनिगु सफूया अनुवाद वसपोलं यानाबिज्याःगु दु । वसपोलया सफूया विशेषता धयागु धर्मया सुक्ष्मतम् विश्लेषण खः । वम्मिक सुत्त, सल्लेख सुत्त अले प्रतित्य समुत्पाद सफुतिइ वसपोलं यानाबिज्याःगु धर्मया विश्लेषण बेजोड जूगु पाठकपिनिगु धापू दु ।
 
बुद्धदेशनाया महत्वपूर्ण उपदेश दुगु धम्मचक्कपवत्तन सुत्त व महासतिपट्ठान सूत्रय् वसपोलपाखें धर्मया गहनतम् खँयात उजागर यानाबिज्यागु च्वछाय्बहःजू । बुद्ध व बुद्धवाद सफू बुद्धया दार्शनिक पक्षया आधुनिक विद्वान्पिनिगु बहसनाप सम्बन्धित बेजोड सफू खः । परित्राणया बारे वसपोलं च्वयाबिज्याःगु ‘परित्राण निश्रय’ सफू आःतक परित्राणया बारे पिहाँवःगु सफू मध्ये बेजोडगु सफू खः ।
 
सफू परित्राण जूसां बुद्धया समग्र शिक्षा अन्तर्निहीत थुगु सफूपाखें बुद्धधर्मया आपालं प्राविधिक खँग्वःया बारे जानकारी काय्त थुगु सफू तःधंगु योगदान जूवनेफु । नेपालभाषाया सफूतिइ वसपोलं नेपालभाषाया आपालं ल्वःमंकेधुंकूगु खँग्वःत छ्यलाः नेपालभाषाया खँग्वः सुरक्षित याय्गु व उकियात विकास याय्गु ज्या यानाबिज्याःगु दु । वसपोल मदय्धुंकूसां वसपोलया अनमोल निधि जुयाच्वंगु थुगु सफूत व मेमेगु आपालं सफूपाखें आपालं ईतकं पाठकपिनिगु नुगलय् वसपोल जीवन्त जुयातुं च्वनितिनि । 
 
वसपोलया प्रेरणादायी व्यक्तित्व 
 
वसपोल नेपाःया थेरवादी भिक्षुपिनिगु पुचलय् दकलय् आकर्षक शारीरिक रुप, परिपूर्ण व्यक्तित्वया धनिकथं उपासक उपासिकापिन्सं काय्गु यानाच्वंगु दु । वसपोलया हिसि दुगु व तेजपूर्ण मुखमण्डलपाखें छक्वः नापलाःपिं मनूत नं प्रभावित जुयामच्वसें च्वनेमफूगु यक्व उदाहरण दु । खतुं थ्यंमथ्यं पीदँ, पीन्यादँया उमेरंनिसें हे थीथी ल्वचं वसपोलयात तय्जू याय्गु शुरु यात । २०४०÷४१ सालंनिसें सुमंगल विहार व मणिमण्डप विहारय् वसपोलनाप प्रत्यक्ष सम्पर्कय् च्वनाः परियत्तिया ज्याखँय् स्वयंसेवक जुयाः ज्या याय्गु ह्वःताः चूलात । परियत्तिइ वसपोल शिक्षाध्यक्ष जुयाच्वंगु इलय् परिषदया दुजः व अनुसन्धान समितिइ च्वनाः आपालं ज्या याय्गु ह्वःताः चूलात । उगु अवस्थांनिसें वसपोलं थःगु शरीरया अस्वस्थतायात कयाः कनाबिज्याइगु खः ।
 
मिखाया समस्या, शरीरय् कोलेस्टोरोल अप्वइगुनिसें लिपांगु इलय् मधुमेह, प्रोस्टेट व किड्नीया समस्यातकया शारीरिक व्याधिपाखें वसपोलयात लित्तुलिना बिल । तर थीथी शारीरिक समस्याया बाबजूद वसपोलया ख्वालय् ल्वगिया भाव सामान्यत खनेमदइगु खः । थीथी ल्वचं कयाच्वंसां ख्वालय् चमक गबलें तंगु खनेमदु, न्ह्याबलें वसपोलया ख्वालय् स्फूर्ति जायाच्वनीगु आपास्यां खंकेफु । वसपोलया थ्व छगू महत्वपूर्ण विशेषता खः ।
 
थीथी भाषाय् वसपोल पोख्त, नेपालभाषा, खस नेपाली, बर्मी, अंग्रेजी, पालि, हिन्दी, संस्कृत आदि भाषाय्  दक्षता दुगु हुनिं बुद्ध धर्मया महत्वपूर्ण सफूत अनुवाद याना बिज्यानाः नेपालभाषा व खस नेपालीभाषां बुद्धधर्मया भण्डार जाय्काबिज्याःगु दु । थीथी भाषामध्ये वसपोलं आपालं सफू थःगु मांभासं हे च्वयाबिज्यात । बुद्धं धर्मदेशना यानाबिज्याःगु पालिभाषाप्रति वसपोलया तःधंगु श्रद्धा दु । पालि भाषाया साहित्य ब्वनेबलय् बुद्ध स्वयमं हे धयाबिज्यानाच्वंगु भान जू धकाः वसपोलं पालिभाषा प्रति तःधंगु श्रद्धा इलय्ब्यलय् प्रकट याना बिज्याइ ।
 
वसपोल म्ह मफूगु खँ यक्व न्ह्यः हे स्यूगु खः । तर सिकिस्त धकाः यलया सुमेरु अस्पतालय् वास जुयाच्वंगु अवस्थाय् बुद्धजयन्ती कुन्हु वसपोलयात स्वः वना । वसपोल तसकं थाकूगु अवस्थाय् लानाच्वंगु खन । प्रोस्टेटया समस्या व किड्नी डायलसिसया हुनिं छ्यं हे ल्ह्वने मफूगु अवस्था खः । सकल उपासक उपासिकपिं वसपोलया निरोगीया कामना यानाः बोज्झंग सूत्र पाठ याय्गु शुरु जुल । शायद बोज्झंग सूत्रया पाठया आनुभावं हे वसपोलया ल्वय् छुं ई क्वलाःथे जूगु बुखँ न्यनेदत । बुलुहुँ नय्गु शूरु यानाबिज्यात धकाः सकसितं मनय् स्वां ह्वय्कल, अल्प ईया नितिं जूसां ।
 
तर अनित्य ला अनित्य हे खः, थुकियात गबलें नित्य याय् फइमखु । अस्पतालया डाक्टरतय्गु कुतः व उपासक उपासिकापिनिगु प्रार्थनां वसपोल निलातक जीवन्त जुयाबिज्यात । तर अनित्य गबलें नित्य जुइमखु । संस्कार फुक्कं अनित्य खः धयागु बुद्ध वचनया सन्देश चरितार्थ जुइकथं ८१ दँया बैंशय् वंगु २०७७ असार १९ गते सुथय् याउँक महाप्रस्थान यानाबिज्यात ।