द्वन्द्वया मेगु पुसा
–नृपेन्द्रलाल श्रेष्ठ
लोक सेवा आयोगं स्थानीय तगिमय् ९द्वः सच्छि व ख्वीछम्ह कर्मचारी भर्नाया नितिं शुक्रवाःनिसें परीक्षा न्ह्याःगु दु । विज्ञापन पिहां वसांनिसें संसदया राज्य व्यवस्था समिति, संसद् व सतकय् थुकिया तसकं विरोध जूसां नं आयोगं परीक्षा कयातुं त्वःतल । तत्कालया नितिं सरकार व आयोगं विरोधया उपेक्षा याःसां नं थुकिं संविधान कार्यान्वयन, समाजया स्वाइगु सवालय् दीर्घकालीन द्वन्द्व ब्वलंकीगु खतरा धाःसा उलि हे दनि ।
६७दँया इतिहासय् आयोगं थुलिमछि ल्याखय् कर्मचारी भर्नाया नितिं विज्ञापन पिथंगु थ्व हे न्हापांखुसी खः । संवैधानिक आयोगया पिदंगु विज्ञापनयात कयाः संसद् व सतकय् विरोध जूगु नं
थ्व न्हापांखुसि हे खः । विरोधयात नजरअन्दाज यानाः आयोगं मेगु द्वन्द्व पीगु ज्या जुयाच्वंगु नं विश्लेषण याःगु दु ।
समावेशीताया न्ह्यसः छुं जाति, समुदायया जक मुद्दा मखु । थ्व ला विश्वव्यापी लोकतन्त्रया विकसित जुयाच्वंगु मान्यता नं खः । वर्तमानय् दुगु जातीय, लैङ्गिक, भाषिक, क्षेत्रीय विभेद न्हंकेगु छगू सकारात्मक उपाय नं खः । थ्व छुं समुदायया भाग लाका काय्त याःगु षडयन्त्र नं मखु, बरु फुक्क समुदाययात समान अवसर व न्याय बीत लागू याइगु छगू बैज्ञानिक सामाजिक नीति खः । नेपाःया संविधानं स्वीकार यानातःगु विषय खः । थीथी त्वहः तयाः लोक सेवा आयोगपाखें गुकथं संविधान हाचां गाय्गु ज्या जुयाच्वन, थुकिं देसय् मेगु विद्रोहया पुसा पीगु ज्या जुयाच्वन । थ्व विज्ञापन ऐतिहासिक जनआन्दोलन, जनयुद्ध, मधेस विद्रोह, थारु, आदिवासी जनजाति, दलित, मुस्लिम, मिसा व खस आर्य फुक्कसिग बलिदानीपूर्ण आन्दोलनपाखें वःगु संविधानया भावना अःखः जूगु दु ।
निजामती सेवा ऐन २०४९य् ५५गू प्रतिशत खुल्ला व ४५गू प्रतिशत आरक्षणपाखें पदपूर्ति याय्गु व्यवस्था दु । ऐनया दफा ७या उपदफा १य् आरक्षित ४५गू प्रतिशतयात १००गू प्रतिशत नालाः मिसापिन्त ३३गू प्रतिशत, आदिवासी जनजातियात २७गू प्रतिशत, मधेसीयात २२गू प्रतिशत, दलितयात ९गू प्रतिशत, शारीरिककथं अशक्तपिन्त ५गू प्रतिशत व ल्यूने लानाच्वंगु क्षेत्रयात ४गू प्रतिशत सीट आरक्षित यानातःगु दु । थजाःगु प्रावधान दय्कदय्कं आयोगया विज्ञापनं समावेशीताया मर्म व भावनायात न्हुइगु ज्या जूगु दु । लोकसेवा आयोगयात लोकया सेवा मयाइगु आयोगकथं हिलेत स्वःगु खनेदु ।
आयोगं प्रत्येक स्थानीय तगिंयात छगू इकाइकथं नालाः व उकी प्वनाच्वंगु प्रत्येक तगिंया पदया नितिं समावेशीताया व हे सूत्र छ्यःगु दु । थुकिं यानाः समावेशी न्यून जूवंगु खः । संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालयं आयोगं छ्वःगु कर्मचारी मागया फारामय् हे ‘झेल’ यानातःगुलिं नं प्रत्येक स्थानीय तगिंयात थीथीकथं थुइकूगु खः । प्रदेश दुनेया गाउँपालिका व नगरपालिकाया प्वनाच्वंगु पदयात सेवा समूहया लिधंसाय् छगू इकाइकथं तयाः स्वःगु जूसा समावेशीया लः थुकथं विकृत मजुइगु खः ।
स्थानीय तगिंयात भित्र भित्र धाय्गु तर अलग्ग प्रदेशं प्रदेशया जातीय जनसंख्याकथं समावेशी कोटा फ्यानाः पिथनेमाःगु विज्ञापन संघं एकमुष्टकथं पिथनेगु थःहे गुलितक तर्कसंगत जू ? प्रत्येक प्रदेशयात छगू इकाइ नालाः समानुपातिक ल्याः मतसे पिथंगु विज्ञापन संविधान व कानून अःखः जुयाच्वंगु दु । केन्द्रीकृत सोच, असमावेशी व राज्ययात नृजातीय चरित्र दय्केगु सोचयात आयोगं आधार दय्कूगु खः । संविधान कार्यान्वयनया चरणय् संविधान अःखः ज्या यानाः संविधान कार्यान्वयनय् हे हाथ्याः ब्वलंगु दु ।
मेगु थुकिं संघीयतायात कमजोर दय्केत स्वःगु दु । संघीयताया नामय् नियन्त्रित व निर्देशित संघीयता कायम याय्त स्वःगु खनेदु । संविधानया धारा २२७य् गाउँपालिका व नगरपालिकाया कमृचारी व कार्यालय सम्बन्धि मेमेगु व्यवस्था प्रदेश कानूनकथं जुइगु न्ह्यथनातःगु दु । अथे हे, धारा २८५ (३)य् प्रदेश परिषद् गाउँपालिका व नगर कार्यपालिकां थःगु प्रशासन न्ह्याकेत
माःकथं कानून बमोजिक थीथी सरकारी सेवा दय्केगु व न्ह्याकेफइगु न्ह्यथनातःगु दु । थजाःगु अवस्थाय् उगु विज्ञापनं संघीयतायात नियन्त्रण याय्त स्वःगु दु ।
संविधानय् न्ह्यथनातःगु दय्कदय्कं प्रदेशया अधिकार लाका कयाः स्थानीय तगिंया नितिं संघपाखें हे विज्ञापनया सूचं पिथनेगु गुलितक पाय्छि जू ? संघं भर्ना याइपिं कर्मचारी संघयात कयाः उत्तरदायी जुइ । परीक्षापाखिें स्थानीय तगिमय् वइपिं कर्मचारी प्रदेशयात कयाः उत्तरदायी दय्केत अनिच्छा क्यंगु खनेदु । प्रदेश लोक सेवा आयोगु नीमस्वंतलय् प्रदेशया ज्या संघीय लोक सेवा आयोगं याइगु इलय् समावेशीताया मर्मयात प्रहार याय् मज्यूगु खः । थुकिं संविधान व संघीयतायात तसकं कमजाृर दय्की । मेखे आरक्षणया विरोध याय्गु वा थुकियात चीकेगु षडयन्त्र
याय्गु नेपाःया संविधान, ऐन, कानून व संघीय लोकतान्त्रिक व्यवस्थाया हे उपहास याय्गु खः । थुकिं अझ द्वन्द्व जक ब्वलंकी ।
