नेतातय्सं न्ह्यलं चाय्केमाःगु खः
डि.आर.खड्गी
नेपाः विशेष यानाः स्वनिगःया धर्म व संस्कृतिपाखें नेपाःया म्हसीका क्यनेत ताःलानाच्वंगु दु । अझ ला धर्म व संस्कृति नेपाःमिया दथुइ मेलमिलाप व ग्वाहालिया भावनाया विकासय् नं तिबः बियाच्वंगु दु । धर्म व संस्कृतिया बांलाःगु पक्ष धइगु जनता व शासकतय् दथुइ सकारात्मक भावना विकास याय्गु खः । शासक व जनता जानाः देशयात विकासया नापनापं सभ्य व सुसंस्कृति याय्त नं ताःलाःगु खः ।
न्हापाया इतिहासं नं क्यनेधुंकल कि लिच्छवी शासनया इलय् जनता व शासक छप्पँ जुयाः देश विकास जक मखु, देय्या सार्वभौम रक्षा, स्वतन्त्रता नं याउँक याय्फु धकाः प्रमाणित यानाबिल । व इलय् नं चीन व भारत नेपालय् हस्तक्षेप यानाः थःगु याय्त कुतः यानाच्वंगु खः । तर शासक व जनतायाके देशभक्ति भावना दयाच्वंगु हुनिं भारत व चीनं हेपे याय्गु आँट नं मयाः, ख्याय्गु नं हिम्मत मयाः ।
शास्त्रय् थथे नं धयातःगु दु, जःलाखःला बांलाःपिं जुलधाःसा उकिया लिच्वः जःलाखःलायात नं बांलाक्क हे लाइ । देशया सवालय् नं अथे हे जुयाच्वनी । झीगु दक्षिणय् च्वंगु भारतया विहार व उत्तर प्रदेशया जःलाखःला लानाच्वंगु हुनिं विहार व उत्तरप्रदेशया नकारात्मक प्रभाव बुलुहुँ बुलुहुँ नेपालय् दुहां वयाच्वंगु दु । विशाल भारतया अप्वः भूभाग अंग्रेजतय्सं कब्जा यानाः शासन यानाच्वंगु इलय् भारतय् धर्म जातिया नामय् ल्वापु याकाः अंग्रेजतयुसं शासन यानाच्वंगु खः ।
जनताया दथुइ धर्म व जातिया नामं कलह जुयाच्वंतले जनताया ध्यन राजनीतिक चेतनापाखे वनीमखु । जनता राजनीतिककथं चेतनशील मजूतलय् शासकतय्सं न्ह्यागुं कुकर्म यानाच्वनी । जनताया ध्यान सामन्तीतय्सं दय्कातःगु धर्म व संस्कृतिइ जक लानाच्वन धाःसा शासकतय्गु ध्यान देशया सम्पत्ति लुटे याय्गुली जक वनीगु स्वभाविक खः ।
झीगु देशया नेतातय्सं चीनया माओया इतिहास, रुसया लेनिनया इतिहास, पुँजीवादी देशया इतिहास जक अध्ययन यानाच्वनी । तर दुर्भाग्य धाय्माः झीगु देय् स्वर्णयुगया अवस्थाय् थ्यंकेत ताःलाःपिं शासकतय्गु इतिहास अध्ययन याय्गुली ध्यान बीमखु । बरु विदेशया बौद्धिक बर्गत नेपाः वयाः थनया लिच्छवीकालया अध्ययन यानाच्वनी ।
राजनीतिइ नं निगू पक्ष दइ । छगू नकारात्मक सोच ज्वनाः राजनीति यानाच्वनीसा मेगु सकारात्मक सोच ज्वनाः यानाच्वनी । नकारात्मक सोचया राजनीतिया अर्थ खः, व्यक्तिवादी व जातिवादी स्वार्थपाखें प्रेरित जुयाः याइगु खःसा सकारात्मकया अर्थ देश व जनताया कल्याणया नितिं राजनीति याइगु खः । ब्यक्तिगत व जातिवादी सोच ज्वनाः राजनीति यानाच्वंपिन्सं जनतायात झंगः लानाः दुःख कष्ट बियाः जक मगानाः देशघातक ज्या यानाः विदेशीभक्ति जुइगुली ध्यान केन्द्रीत जुयाच्वनी ।
सकारात्मक सोच ज्वनाः राजनीति याइपिं नेतातय्सं थःगु लक्ष्य व भिजन ज्वनाः देश व जनताया नितिं कडा परिश्रम यानाच्वनी । थुुलि जक मखु, देशयात आँच वइगु ज्या गबलें नं याइमखु । थौंकन्हय् राजनीति याइपिं नेतात व्यक्तिगत व जातीपाखे स्वार्थ प्रेरित जुयाः जनतायात झंगः लानाच्वंगु दु । अनेककथंया नाटक म्हिताच्वंगु दु । अझ जनतायात दुःख कष्ट बीगुकथं कर अप्वः कयाः सुविधा धाःसा छुं बियाच्वंगु मदु । बजाः भाः तच्वय्काः जनतायात दुःख बियाच्वंगु दु । अथे हे देशया कलकारखाना वा उद्योगत बन्द यानाः बेरोजगारीया समस्या हयाः देशया ल्याय्म्ह शक्तियात विदेशय् ज्या याके छ्वयाः विदेशं वःगु रेमिटान्सय् न्हाय् तःपुइकाच्वंगु दु ।
खयुतला नेपाःया फुक्क धइथें पार्टीया नेतात विदेशभक्ति जुइगु नितिं सक्रिय जुयाच्वंगु दु धइगु इमिगु ज्याखं क्यनाच्वंगु दु । निक्वःगु जनआन्दोलन याय् न्ह्यः दिल्ली दरबारय् नेतातय्सं १२गू बुँदाया सम्झौता यात । तर जनआन्दोलन सफल जुइधुंकाः नेतातय्सं भारती नागरिकतय्त अझ धाय्गु खःसा विहारीतय्त अःपुक्क नागरिकता बीगु नितिं सम्झौता नं यात ।
नेतातय्सं याःगु सम्झौताया विपक्षय् सर्बोच्च अदालतं बंशजया आधारय् जक नागरिकता बीमाः धकाः आदेश बिल । तर दुर्भाग्यया खँ, खिलराज रेग्मीया मन्त्रीमण्डलं जन्मया आधारय्
नागरिकता बीमाः धइगु खँ पास यात, विहारीतय्सं द्वलंद्वः नेपाःया नागरिकता कयाच्वन । नेतातय्सं न्ह्याक्व हे भारतभक्ति क्यंसां नं उपिं गबलें नं लय्ताइ मखु । छाय्धाःसा भारतया मू आज्जु धइगु नेपाःयात सिक्किमीकरण स्वयां नं फिजीकरण याय्गु खः ।
भारत नेपाःया अस्तित्व स्वीकार याय्गु पक्षय् गबलें मदुगु खःसा मेगु नेपाःया विकासप्रति सकारात्मक सोच मदु । भारतं न्हापा नं शान्ति क्षेत्रया प्रस्ताव अस्वीकार याःगु खः । बारम्बार भारत नेपाःयात कयाः नकारात्मक दृष्टिं स्वय्गु यानाच्वंगु यक्व हे दसूत दु, थुकियात कयाः थनया नेतातय्के होस वय्माःगु खः ।
भारतं संविधान संशोधन याय्माल धकाः ओलीयात यक्व हे दबाब बिल । तर ओलीं भारतया खँ मन्यंगुलिं नेपाःयात नाकाबन्दी यानाः जनतायात दुःख बीगु ज्या यात । ओलीं भारतलिसे अडान काःगुलिं हे वंगु चुनावय् जनतां बामगठबन्धनयात बहुमत ब्यूगु खः । जनतापाखें तःधंगु आशा यानाच्वंगु खः । जब चुनाव धुंकाः ओली प्रधानमन्त्री जुल, ओलीं सुष्मा स्वराजया खँ न्यनाः मधेसी नेतातय्त मन्त्रीमण्डलय् दुथ्याकेगु निर्णय यात, जनतात ओली खनाः हाकनं असन्तुष्ट जुइगु शुरु जुल ।
छाय्धाःसा मधेसीतय्गु जक मखु, भारतया उद्देश्य खः, संविधान संशोधन याकाः जनसंख्याया आधारय् प्रतिनिधि ल्यय्माःगु इमिगु माग खः । जब थ्व माग पूवनी, नेपाः फिजीकरणया अवस्था वइ । फिजीजक अनया स्थानीयबासीत स्वयां भारतीय मूलया जनसंख्या अप्वः दु । थ्व हे हुनिं फिजीइ चुनाव जुल कि सत्ताय् न्ह्याबलें भारतीयमूलय्सं कब्जा यानाच्वनीगु खः ।
