नेपाःया साँस्कृतिक सम्पदाया ज्या गबले न्ह्याइ ?
- जुजुमान महर्जन
तःभुखाय् लिपा स्वनिगःलिसें नेपाःया थीथी जिल्लाय् च्वंगु साँस्कृतिक सम्पदात नष्ट जूगु खः । गुकियात कयाः पुनर्निर्माण यायेगु ज्या तत्काल न्ह्याकेग धइगु घोषणा जूसां नं आःतक नं थुकियात कयाः छुं हे ज्या न्ह्याकाच्वंगु खनेमदु । धात्थें धायेगु खःसा थुकियात कयाः सम्बन्धित निकायपाखें छुं नं च्यूताः तयाच्वंगु मदु धकाः धाःसां छुं पाइमखु ।
सम्पदा नष्ट जूगु थ्यंमथ्यं दत्या लिपा स्वनिगलय् दुने येँया लानीपुखू (न्हू पुखू) पुनर्निर्माणया ज्या न्ह्याकूगु खःसा यलया बुंगय् च्वंगु पद्मपाणी लोकेश्वर (बुंगद्यः)या देगः नं पुनःनिर्माण यायेगु ज्या न्ह्याःगु खः । तर सम्पदा दयेकेमाःगु नियम अःख पुनर्निर्माणया ज्या न्ह्याकूगुलिं तःधंगु विवाद पिहांवल । थुकियात कयाः छचाखेरं विरोध जुइवं लानीपुखू दयेकेगु ज्या दित ।
अथेहे येँया लायकुली च्वंगु दशअवतार क्यनेगु देगः, माजु देगःलिसें थीथी देगः दयेकेगु ज्या न्ह्याकूगु खः । सम्पदा थें जाःगु दयेकेत ठेक्काप्रथापाखें याःगुलिं धेबाया चलखेल जुयाः गुगुकथं पुनर्निर्माण यायेमाःगु खः, अथे मजूसे कमसल जुइगु हुनिं उकियात कयाः विरोध जुल । स्थानीय जनतालिसें साँस्कृतिक सम्पदा ह्यमिपिन्सं विशेष भूमिका म्हितूगु खनेदत । थुकियात कयाः संयुक्त राष्ट्र संघपाखें नं विरोध यायेवं ज्या स्थगित जूवन ।
साँस्कृतिक सम्पदा थें जाःगु विशेष यानाः विश्व सम्पदाय् दुथ्यानाच्वंगु थजाःगु सम्पदा दयेकेगु नितिं जुयाच्वंगु लापरवाहीयात कयाः पनेत ताःलाःगु छगू कथं बांलाःगु खँ खः । तर सम्पदा पुनर्निर्माणया ज्या हाकनं न्ह्याकेगु नितिं धाःसा गुगु पहल यायेमाःगु खः, उकी धाःसा आःतक च्यूताः तयाच्वंगु खनेमदु ।
देयया आर्थिक आर्जनया महत्वपूर्ण थां जुयाच्वंगु नेपाःया साँस्कृतिक सम्पदायात कयाः धाःसा सरकार उदासिन हे खनेदु । थुकियात पुनर्निर्माण यानाः गुकथं बाह्य वा आन्तरिक पर्यटकपिन्त आकर्षित यायेमाःगु खः व धाःसा छुं हे जुयाच्वंगु मदु । थजाःगु अवस्थाय् न्ह्यायेधुंकूगु पुनर्निर्माणया ज्या हाकनं द्यूगु दुसा आः थ्व गबले न्ह्याइ धइगु खँय् धाःसा अन्यौल हे जुयाच्वंगु दु । यदि थजाःगु हे अवस्था जुयाच्वनीगु खःसा झीगु जक मखु, विश्वया हे साँस्कृतिक सम्पदा जुयाच्वंगु धरोहरत न्हनावनीगु सम्भावना उलि हे दु ।
गुकथं ठेक्काप्रथाया विरोध यानाः साँस्कृतिक सम्पदात कमसल कथं पुनर्निर्माण जुइ धइगुपाखें सचेत साँस्कृतिक सम्पदाया ह्यमिपिं बचे यायेत न्ह्यच्यूगु खः, अथेहे आः दिनाच्वंगु ज्यायात याकनं न्ह्यज्याकेगु नितिं नं हाकनं सः ल्ह्वनेमाःगु वा घ्वानाच्वनेमाःगु उलि हे आवश्यक दु । मखुसा लानीपुखुली च्वंगु बालगोपालेश्वर देगःया पुनर्निर्माण ज्याय् गुकथं नियम अःखः दयेकल धकाः सः थ्वयेकाः विरोध याःगु खः, व पाखें बचे जुल, तर निर्माणया नं ठप्प हे जुयाच्वंगु दु ।
थथे ठप्प जुयाच्वंगु ज्यायात याकनं शुरु यायेमाल धकाः हाकनं दनेमाःगु अवस्था ब्वलंगु दु । मखुसा झीगु साँस्कृतिक धरोहर अथें हे तुं नष्ट जुजुं वनी । थुकिया नितिं च्यूताः तइपिं धइगु स्थानीय बासिन्दात जक हे मखु, पिनें च्वं वयाच्वंपिं मनूतयत थुकिया च्यूताः दयाच्वनी मखु । उकिं साँस्कृतिक सम्पदा पुनर्निर्माणया ज्याय् जुयाच्वंगु ढिलाइयात कयाः नं सचेत जुइमाःगु खनेदु ।
