नेपालभाषाया पत्रकारिता म्हिग व थौं
नृपेन्द्रलाल श्रेष्ठ
नेवाः पत्रकारीताया खँ ल्हाय्बलय् ल्वःमंके मज्यूगुया नापं दकलय् न्हापां काय्माःगु नां खः धर्मादित्य धर्माचार्य । नेपाःया आदिवासी जनजाति पत्रकारपिं मध्ये थःगु मांभासं पत्रकारिताया यानादीम्ह धर्मादित्य धर्माचार्य खः । थौं नेपाःया न्हापांम्ह आदिवासी जनजाति पत्रकार धकाः स्थापित याय्गु नितिं नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबूपाखें लगातार रुपं कुतः यानाच्वंगु अवस्था दु ।
नेपालय् दुने राणातय्सं भाषिक दमन यानातःगु इलय्, थःगु मांभासं छुं च्वय् हे मदुगु, नेवाः भासं छुं च्वःसा सर्वस्व हरणतक्क हे यानाबीगु इलय् हे धर्मादित्य धर्माचार्यं थः हे प्रकाशक व सम्पादक जुयाः कलकत्तां नेपालभाषाया पत्रिका पिथनादीगु खः ।
जगतमान शाक्य अर्थात धर्मादिय धर्माचार्यया जन्म नेपाल सम्बत् १०२२ बछलाथ्व चतुदर्शी कुन्हु यलया चिकंबहिलिइ जूगु खः । वय्कलं भारतया कलकत्तां पिथनादीगु बुद्धधर्म व नेपालभाषा हे नेपालभासं पिदंगु दकलय् न्हापांगु पत्रिकाकथं कया वयाच्वंगु दु । थुगु पत्रिका नेपाल सम्बत् १०४५ निसें १०५० तकया दुने झिगू ल्याःतक पिकयादिल ।
धर्मादित्य धर्माचार्यनिसें सुरु जूगु नेपालभाषाया पत्रकारिता ख्यः तसकं च्वन्ह्याना वंगु इतिहास दु । मेमेगु जनजातित स्वयांं नं नेवाःत पत्रकारिता ख्यलय् यक्व हे न्ह्यःने दु । नेपाल पत्रकार महासंघ अबले संघया संस्थापक नायः हे सत्यनारायण बहादुर श्रेष्ठ खः । अथे हे यक्व हे पत्रपत्रिका नेपालभाषां पिहां वःगु खनेदु ।
नेपालभाषाया पत्रकारिताया बि.सं. २०१२ सालय् पिहावःगु न्हिपौ नेपालभाषा पत्रिका, विश्वभूमि, न्हूगु विश्वभूमि, सन्ध्या टाइम्स छगू इतिहास जुइधुंकूगु दु ।
नेपाल सरकारया सूचना विभागं दँय्दसं पिथनाच्वंगु धलःयात स्वल धाःसा दकलय् अप्वः खसभाय्या पत्रिका पिदनाच्वंगु दुसा अनं लिपा अंग्रेजी । अले अंग्रेजी भाषाया पत्रिका धुंकाः नेपालभाषाया पत्रिका हे खः ।
२०४६ साया जन आन्दोलनया झ्वलय् नेपालभाषाया न्हिपौ “विश्वभूमि”या योगदान सुना नं ल्वःमंके फइमखु । उगु इलय् स्वनिगलय् आन्दोलनया घटनायात कयाः जक मखु, थौंया थौं हे समाचार स्वय्गु छगू माध्यम धइगु हे विश्वभूमि खः । उकिं नेवाः ख्यलय् जक मखु, गैर नेवाः समाजय् तकं विश्वभूमि न्हिपौ लोकंबह्वाना वनाच्वंगु खः ।
थौंया इलय् नेपालभाषां स्वनिगलं पिहां वयाच्वंगु यक्व हे दु । अथे हे पोखरा, काभ्रे व हेटौंडापाखें हेटौडा वाःपौ आः नं पिथनाच्वंगु दु । थौंकन्हय् नेपालभाषाया निगू न्हिपौ दु । प्यंगू वाःपौ अले निगू बाःछिपौ नापं लय्पौ नं पिहां वयाच्वंगु दु । अथे हे खुगू ला अन लाइन हे ह्यानाच्वंगु दु ।
नेपालभासं जक सञ्चालन जुइगु नेपालमण्डल टेलिभिजन दु, अथे हे नेपालभासं जक संचाल जुइगु नेवाः एफ.एम. नं दु । नेपालमण्डल टेलिभिजन व नेवाः एफ.एम. न्हिच्छि चच्छि हे प्रशारण जुयाच्वंगु दु ।
थीथी पत्रिकाया दथुइ लहना वाःपौ रंगीन पत्रिकाया रुपय् पिदंगु थौं प्यदँ फुना न्यादँय् क्यनेधुंकूगु दु । अथे हे हलिमय् ब्वनेगु नितिं डिजितल पत्रिकाकथं नं लहना न्यूज डट्कम अनलाइन पत्रिका पिहां वयाच्वंगु दु । नेपालभाषाया पत्रकारिता नापं नेवाः पत्रकारतय्त हःपाः बीगु नितिं थीथीकथंया खुगू सिरपाः बिया वयाच्वंगु दु ।
थुगुसी युवा पत्रकारयात व मातृभाषा पत्रकारयात थप सिरपाः बीगु व्यवस्था याःगु दु । पत्रकारिता ख्यलय् योगदान याना वयाच्वंम्हेसित लहना–धर्म–मोति पत्रकारिता सिरपाः, मनोरञ्जन ख्यलय् योगदान याना वयाच्वंम्हेसित लहना–सुर सम्मान, नेवाः ख्यःया अधिकारकःमियात लहना–पञ्चवीर सिरपाः, पहिचानया सवालय् सः तय्गु याना वयाच्वंम्हेसित लहना–मोहिनी सिरपाः व पत्रकारिता ख्यलय् सक्रिय न्हू पुस्ताया पत्रकारयात लहना–न्यू जेनिथ पत्रकारिता सिरपाः व मांभासं पत्रकारिता याना वयाच्वंम्हेसित लहना–केशव–कृष्णवदन मातृभाषा पत्रकारिता सिरपाः बीगु व्यवस्था याःगु दु ।
थौं नेपालभाषा पत्रकारिता सुरु जूगु सच्छिदँ क्यनेत्यंगु दु । आः छुं दिं लिपा हे नेपालभाषा पत्रकारिता सच्छिदँ क्यनी । नेपालभाषा पत्रिका धाःसा पिदनीगु अले दिना वनेगु क्रम न्ह्यानाच्वंगु दु । थौंया इलय् नं निरन्तर रुपं पिदनाच्वंगु नेपालभाषाया पत्रिका धाय्गु खःसा पतिंचाय् ल्याः खाय्फुगु अवस्था दु । सूचना विभागं पिकाःगु धलः स्वल धाःसा नेपालभाषाया पत्रिका थौं पीखुगू थ्यनेधुंकूगु दु । तर पिहां वयाच्वंगु तसकं म्हो जक ल्याखय् दु ।
नेवाःतय्सं न्हापांनिसें पत्रकारिता याःगु जूसां नं थौंया इलय् मूल्यांकन याय्गु खःसा माःकथं विकास याय् फयाच्वंगु मदु धाय्माः । थ्यंमथ्यं सच्छिदँया इतिहास दुगु नेपालभाषा पत्रकारिता ख्यः खःसा ंनं थौं नेपालभाषां राष्ट्रिय न्हिपौ छगू तकं पिहां वयाच्वंगु मदु ।
राज्यं नं स्थानीय मातृभाषाया पत्रकारिताया बः बीगु धयाच्वंगु जूसां नं व्यवहारय् धाःसा माःकथं ग्वाहालि यानाच्वंगु खनेमदु । स्थानीय निकायपाखें नं माःकथंया ग्वाहालि जुयाच्वंगु मदु । उकिं थ्व इलय् धात्थें धाय्गु खःसा नेपालभासं छपाः तपाःगु न्हिपौ (ब्रोडसिट डेली) पिकाय्गु नितिं नेवाःत थःपिं हे न्ह्याः वनेमाःगु अवस्था दु ।
