नेपालमण्डल वा नेपाल छु खः?
उपेश महर्जन
थौंकन्हय् दकलय् अप्वः चर्चा जुयाच्वंगु प्रदेश खः, ३ नम्बर प्रदेश । थ्व अथें चर्चा जूगु धाःसा पक्का हे मखु । छगू ला थ्व केन्द्रीय राजधानी दुगु प्रदेश खः । मेगु थ्व थनया रैथाने जाति न्ह्याकलें सत्ताव सरकारया विरुद्धय् लानाच्वनीगुलिं नं छगू नं छगू त्वहःया विषय जुयाच्वनीगु खः ।
संघीय राजधानी दुगु प्रदेश नं. ३ थः हे चर्चा जुयाच्वनीगु कारण थ्व नं खः कि थ्यंमथ्यं निसःगू देय् दुगु हलिमय् छगू हे राजधानीइ न्हय्गू विश्व सम्पदाया धलखय् दुथ्यानच्वंगु दु । व थनिं स्वसःदँ स्वयां न्हयः विश्वय् दुगु शहरीकरणया सभ्यताय् मेसोपोटामिया, पर्सिया, ग्रीस, इजिप्ट, माया, गंगा, चिनियाँतय्गु तुलनाय् येँ स्वनिगः व थुकिया जःखःया सभ्यता अर्थात नेपालमण्डलपाखें म्हसियाच्वंगु दु । पूर्वी देसय् थुकियात नेपार सभ्यता नं धाइगु खः । वास्तवय् थ्व नेपालमण्डलय् दुगु नेवाः जाति व नेवाः जातिलिसें मिले जुयाः च्वनाच्वंगु जाति भोटे, तामाङया आदि थाय् नं खः ।
थुकिया जःखः च्वनाः थौंकन्हय् प्रदेश नं. ३या नां छु् तःसा पाय्छि जुइ, जातीय पहिचानयात आधार मानय् याय्गु कि, सामथ्र्यया हे आधारय् नेपालय् संघीयता पलिस्था जुइधुंकूगुलिं जातीय पहिचान मखु, सामथ्र्यया आधारय् नां छुइगु खः कि धइगु बहस जुयाच्वंगु दु । प्रदेश नं ३ य् जातीय ल्याखं नेवाः –नेपालभाषा न्ववाइपिं) १७गू प्रतिशत व तामाङ भाषा न्ववाइपिं २२गू प्रतिशत दुगु व मेमेगु भाषा न्ववाइपिं अप्वः मदुगुलिं नेवाः ताम्सालिङ तय्माः धइगु सः पुलांपिं माओवादी व संघीय समाजवादी पार्टीया आदिवासी व गैर आदिवासीतसें सः थ्वय्का वयाच्वंगु दुसा मेखे नेवाः सभासदतय्गु छगू पुचलं नेपालमण्डल ऐतिहासिक कालखण्डय् लिच्छवी व मल्ल जुजुपिन्सं सत्ता न्ह्याकेधुंकूगुलिं व नां पाय्छि जुइगु तर्क न्ह्यब्वयाच्वंगु दु । थ्व निगुलिं तर्क नेपाल कम्यूनिष्ट पार्टीया सांसदतसें तया वयाच्वंगु दुसा विशुद्ध क्षत्रीय पहिचानय् नं थुगु पार्टीया सांसदतसें लविङ याय्गु ज्या न्ह्याकेधुंकूगु दु ।
नेपाल देशया राजधानी दुगु प्रदेशया नां नेपालमण्डल तय् मज्यू । थुकिं अन्यौलता ब्वलंकी, संघीयताया मर्मकथं जुइमखु । लिपा वनाः नेपालमण्डल जक नेपाल जुइ व मेमेगु क्षेत्र (खुगुलिं प्रदेश)यात भारतलिसेंया जःलाखःला देसं कुचा थला विलय यानाबी धइगु दृष्टिकोण सार्वजनिक जूगु दु । नेपालमण्डलया पक्षय् दुगु पुचलं इतिहासया फुक्क तर्क व ऐतिहासिक दस्तावेजया ल्वाभःकथं न्ह्यब्वय्धुंकूगु अवस्थाय् उखेपाखें दिमाग चाःहिकाच्वनेगु उलि पाय्छि जुइमखु । नेपालय् नेपालमण्डल वा नेवाः ताम्सालिङ न्ह्याग्गु अवस्थाय् नं पाय्छि जू । निगुलिं नं थनया आदिवासी जनजातियात छगू हे सूत्रय् हनाः छाय्पीगु ज्या याय्फु । नेपालमण्डल छुं नं मामिलाय् बांमलाःगु व खतराया चिं धाःसा मखु ।
नेपालमण्डलयात कयाः फरक कोणपाखें भूमिका च्वयाच्वनागु इलय् विश्वयु प्रचलनय् दुगु छुं छुं देसया नांयात झीसं सामान्य ज्ञान ब्वनेबलय्, लोकसेवाया तयारी याय्बलय् थजाःगु व थुकिलिसे ज्वःलाःगु यक्व हे नां कण्ठ याय्गु याना । हलिंया उदाहरण बी न्ह्यः नेपाःलिसे लिक्क लाःगु नां गथेकि नेपालटार, नेपालथोक, नेपालगञ्ज आदि नेपाललिसे हे स्वानाच्वंगु नां खः । थुगु नामं देशया नांयात अवमूल्यन याःगु मदु । झन् नेपाःयात अझ क्वात्तुकेगु ज्या जूगु दु । थजाःगु परिप्रेक्षय् न्हापा थुगु हे प्रदेश दुने लाःगु फुक्क जिल्ला दुथ्याःगु नेपालमण्डल हे पाय्छि खनेदु ।
जातीय पहिचानयात थुकिं प्रतिनिधित्व मयाःसां नं ऐतिहासिक, साँस्कृतिक व सभ्यतालिसे स्वाय्गु ज्या धाःसा पक्कां हे याःगु दु । थ्यंमथ्यं स्वंगू प्यंगू दर्जन देसय् देशया नां व राजधानीया नां अथे अथे हे दु । देस व राजधानीया नां जक मखु, निगू फरक फरक देसय् नं छगू हे कथंया नां दुगु यक्व हे दसूत दु ।
हलिमय् छुं छुं थजाःगु देस दु, गुकिया उच्चारण व हिज्जे ज्वःमलाय्वं छु देसयात धाय्त स्वःगु खः सी दइमखु । पहिचानया खँ ल्हाय्बलय् जनसांख्यिक, ऐतिहासिकता, भाषिक, जातिगत व क्षेत्रगतया आधार मानय् याय्गु खःसा झीगु जःलाखःला देस भारत व पाकिस्तानय् यक्व हे ज्वःलाःगु क्षेत्र व प्रदेश दु । गथे कि भारतय् जम्मु कास्मिर दुसा पाकिस्तानय् नं कास्मिरय् दु । भारतय् पञ्जाव प्रानत् दुथें पाकिस्तानय् नं पञ्जाव प्रान्त दु ।
दक्षिण एशियायात त्वःताः मेमेगु देसया इतिहासयात स्वय्गु खःसा थजाःगु यक्व हे दसु लुइकेफइ । गथे कि विकसित देस सिंगापुरया राजधानीयात नं सिंगापुर हे धाइ । जिबुटी देसया राजधानी जिबुटी हे, सान मारिनोया राजधानी सान मारिनो हे । अथे हे लक्जम्बर्गया लक्जमबर्ग व मोनाको देसया राजधानी मोनाको हे । हलिमय् दकलय् चिधंगु व भुपरिवेष्ठित देस भ्याटिकन सिटीया राजधानी भ्याटिकन सिटी हे । ग्वाटेमालया राजधानी नं ग्वाटेमाला सिटी, अथे हे गित्री विसाउया राजधानीया नां बिसाउ खः ।
अथे हे यूरोपेली देस अष्ट्रिया व दकलय् चिधंगु महादेस अष्ट्रेलियात हे स्वय् । अफ्रिकी देस नाइजर व नाइजेरियायात म्हसीके । अफ्रिकी देस माली व माल्दिभ्सया राजधानी माले थ्यंमथ्यं अथे अथे हे ज्वःलाः । मेक्सिकोया राजधानी मेक्सिको सिटी, कुबेतया राजधानी कुबेत सिटी, अण्डोरा देसया राजधानी अण्डोरा ला भिल्ला व पानामाया राजधानी पानामा सिटी खः । अथे
हे अल्जेरियाया अल्जियर्स, ब्राजिलया ब्रासिलिया, ट्यूनिसियाया ट्यूनिस खः ।
संयुक्त राज्य अमेरिकाया छगू प्रदेश व यूरोपेली देसया नां नं छुं छुं ज्वःलाः । गथे कि जर्जिया । अमेरिकाया छगू प्रान्तया नां जर्जिया खःसा थ्व हे नां दुगु देस यूरोपयु दु । च्वय् न्ह्यथनेधुनागु स्वतन्त्र यूरोपेली देस लक्जम्बर्गया राजधानी लक्जम्बर्ग हे खःसा उकिया जःलाखःला देय् बेल्जियमया दक्षिण क्षेत्रया छगू प्रान्तया नां नं लक्जम्बर्ग दु । अलय् स्वतन्त्र देय् लक्जम्बर्ग स्वयां नं बेल्जियमया लम्जम्बर्ग डेढ गुना तःधं । थुगु देसय् देसय् ज्वःलाःगु नां दुगु प्रदेश, राज्य, राजधानी व देस स्वीकार्य जुइगु, नेपालय् छाय् मजुइगु ?
च्वय् न्ह्यथनागु दसु स्वयां नं नेपाःया थौंकन्हय्या परिप्रेक्षय् पहिचानय् आधारित बोस्निया हर्जगोभिनियाय् क्षेत्रगतकथं निगू प्रदेश दु । छगू फेडरेशन अफ बोस्निया हर्जगोभिना (गुगु संघीयताय् आधारित दु ।) व मेगु रिपब्लिका स्पाक्र्स् (एकात्मक राज्य) । बोस्निया हर्जगोभिनिया धाल धाःसा पूवंक देसयात हे काइगु खःसा फेडरेशन अफ बोस्निया हर्जगोभिनिया धाल धाःसा व उगु देसया छगू प्रदेशकथं थुइकी । हलिमय् खनेदुगु थ्व व थजाःगु राजनीतिक प्रशासनिक नांयात दुवाला स्वय्बलय् छु नेपालय् ‘नेपालमण्डल’ नां सम्भव मजुइला ? अवश्य नं सम्भव दु ।
