न्यादँय् छकः न्यायेकीगु सम्यक महादान पर्व थुगुसी
– बिराजकाजी राजोपाध्याय
यलया लिसें स्वनिगःया थीथी वौद्ध विहारतमध्ये हिरण्यवर्ण महाविहार नांजाःगु विहार खः । गोल्डन टेम्पल नामं नं म्हस्यूगु थुगु विहार विश्व सम्पदा सुचीइ तकं दुथ्याः । थुगु विहारया विभिन्न दैनिक, मासिक व वार्षिक गतिविधिलिसें सम्यक महादान अतिकं महत्वं जाः । वौद्ध धर्मावलम्बितय् नितिं तःधंगु नखः हे धाःसां ज्यू इतिल्हने सम्यक महादान पर्व । यलय् न्यादँय् छकः न्यायेकीगु सम्यक महादान थुगुसी जुइत्यंगु दु । थुगुसी फाल्गुनया १४ व १५ गते यलया नागबहालय् ४७२औं इतिल्हने सम्यक महादान पर्व जुइत्यंगु दु । उकिया झ्वलय् वंगु फाल्गुन ८ गते
यलया नागबहालय् यःसिँ थंगुलिसें थुगुसीया सम्यक महादान पर्वया विधिवत शुरुवात नं जुइधुंकूगु दु ।
न्यादँय् छकः न्यायेकीगु सम्यक महादान पर्वया झ्वलय् वंगु फागुन ८ गते बिहिबारया दिनय् येँया नागबहालय् यःसिँ थंगु खः । थुगु यःसिँ थनाः हलिंपताः ब्वयेकल कि पर्वया विधिवत् शुरुवात जूगु कथं काइ । व हे कथं थुगु पर्वया पूर्व विधिकथं वासुकी व चम्पक नाग पूजा नं ६ गते मंगलबार जूगु खः । पर्वया झ्वलय् जुइगु दानय् छुं नं कथंया हिनामिना मजुइमा धकाः दान ब्युगु ज्वलं मुंकातइगु थासय् सुरक्षा बियाच्वनीपिं नाग धकाः पूजा याइगु खः । १४ गते द्यः जात्रा यानाः हइसा १५ गते महादान पर्व जुइ ।
वइगु चिल्लाथ्व तृतीया अथे धायेबलय् फाल्गुनया १४ गते कुन्हु यललिसें येँ, ख्वप, किपू, चोभार आदि थासं विभिन्न विहार, महाविहारपाखें द्यःपिं छथाय् मुंकेहइ । दिपंकर बुद्ध, अवलोकितेश्वर, वसुन्धरा देवी, आर्यतारा लगायतया द्यःपिन्त यल दरवार क्षेत्रय् मुंकी । वयां लिपा बाजंया तालय् प्याखं हुइकाः द्यःपिं जात्रा यानाः नागबहालय् तयेहइ । १५ गते सुथंनिसें यलया नागबहालय् आजुपिनिपाखें द्यःपिं पूजा यानाः सम्यक महादान पर्व न्ह्याइ ।
सम्यक महादानलिसे स्वानाच्वंगु किम्वदन्ति :
वंशावलिकथं इतिल्हने सम्यकया ईतिहास जुजु भाष्करदेवया सन्तान भलिभारोलिसे स्वानाच्वंगु दु । भाष्करदेवया सन्तानय् छम्ह भलिभारो धयाम्ह थकूजुया इलय् वयाः तसकं गरीव जुल । अथेसां वं बुद्धया श्रद्धा, भक्तिभाव मत्वःतू । जीवन निर्वाह यायेत वं छुं हे व्यापार व्यवसाय यायेमफुत । वं न्हिंन्हिं सप्पा मुनाः छकू क्वथाय् मुनाः तालं ग्वयाः ताःचाः सुचुकातइगु जुयाच्वन ।
छन्हु थकुजुया बागमतीइ म्वःल्हू वंबलय् ताःचाः सुचुकावने ल्वःमन । ताःचाः खनाः कलाःम्हेसिया मनय् थीथी न्ह्यसःत दन । मेगु सकतां खँ कनी, थ्व क्वथाया खँ छाय् जितः सुचुकातल धकाः क्वथाय् ताः चायेकाः स्वःवन । अन वं सप्पा फुक्कं लुँ जुयाच्वंगु खन । अथे खनेवं काचाकाचां खापा तिनाः तालं ग्वयाः ताःचा गन तयातःगु खः, अन हे तयाः सुम्क च्वंवल ।
भाःतम्ह लिहांवयेवं उलिमछि लुँ सुचुकाः छाय् गरीवया जीवन निर्वाह यानाच्वनेमाःगु धकाः थम्हं क्वथा चायेकास्वयागु सकतां खँ धाल । कलाःम्हेसिया खँ न्यनाः अजू चायाः भलिभारों काचाकाचां क्वथाय् चायेका स्वःबलय् थम्हं तयातइगु गोबरया सप्पा दक्वं लुँ जुयाच्वंगु खन ।
थ्व खनाः भलिभारों कलाःम्हेसित थम्हं छुं नं कथं सम्पत्ति सुचुकातइगु मखसें सप्पा जक तयातइगु, गोबर मुंकातल धाइ धकाः ग्यानाः जक तालं ग्वयातयागु धकाः धाल । उबले भलिभारों धाल, ‘जि न्ह्याक्व हे गरीव जूसां तःधंगु श्रद्धा तयाः शाक्यमुनि बुद्धया भावभक्ति यानाच्वनागु खः, व हे पुण्य संस्कारया फलं झीपिं गरीव जूगुलिं झीत उपकार यायेत सप्पा फुक्कं लुँ जूगु जुइमाः । आः झीसं थ्व सुवर्ण सम्पत्ति भिंगु ज्याय् छ्यलेमाः ।’
थथे निम्हतिपुया सहलह यानाः हिरण्यवर्ण महाविहारया दशपारमिता आजु व बीस स्थविर आजुपिंके नं सल्लाह यानाः, जुजुयाके उजं कयाः सम्पूर्ण विहारया दिपंकर बुद्ध, वसुन्धरा देवी, आर्यतारा, वोधिसत्व, विहारया स्थवीर आजुपिं सहित सर्वसंघपिं ब्वनाः बज्राचार्य, शाक्य, ब्रम्हचार्य भिक्षु, अचेलक भिक्षुपिं मुंकाः इतिल्हने नागबहालय् लसकुस यानाः तःजिक सम्यक महादान यात ।
थुगु सम्यक दानयात निरन्तर न्ह्याकातयेत भलिभारों गुथि तयाः उगु हे सुवर्ण धनं जग्गा न्यानाः आयस्ता तयाथकल । अले दँय्दसं इतिल्हने सम्यकया नामं थः हे जय्मां च्वनाः थुगु सम्यक महादान न्ह्याकेगु यात । व हे परम्परायात लिनाः लिपा थकुजुया सन्तानपिन्सं थौंतक्क नं नागबहाःया हितिफुसय् च्वंगु सिंहासनय् च्वनाः हिरण्यवर्ण महाविहारया आजुपिन्त सम्यकय् लिखि चायेकाः नमस्कार यानाः आदरभाव क्यनेगु यानावयाच्वंगु दु । भलिभारों न्यायेकावंगु जूगुलिं आःतक्क सम्यक महादानया पूजा संकल्प याइबलय् ‘भरीभारो हामुल संस्कारित हिरण्यवर्ण महाविहार’ धकाः वाक्य कायेगु यानाच्वंगु दनि ।
सम्यक पर्वया वर्तमान अवस्था :
सम्यक महादान पर्व न्यादँय् छकः न्यायेकी । न्हापा न्हापा थुगु महादान दँय्दसं न्यायेकीगु खः । वंशावलि कथं न्हय्सः दँया ईतिहास दुगु थुगु महादान वि.सं १८६१ तक्क दँय्दसं न्यायेकूगु खनेदु । लिपा थुगु महादानया नितिं तयातःगु गुथिया गुलिखय् जग्गा सरकारं दुकया बी धुंकाः गुथिया आयस्ता म्ह्वः जुल । अज्याःगु अवस्थाय् दँय्दसं पर्व न्यायेकेत समस्या जूबलय् न्यादँय् छकः न्यायेकेगु जुयावन ।
बजाः भाः झन झन थहांवनाच्वंगु अवस्थाय् न्यादँतक्क आयस्ता मुंकाः उकियात हे छ्यलाः पर्व न्यायेकेत नं आः समस्या दु । अःपुक न्यायेके फइगु अवस्था मदुनि । देशय् स्थानीय सरकार बल्लायेधुंकूगु अवस्थाय् स्थानीय सरकारपाखें थुकियात ग्वाहालि जुइमाःगु खः । स्थानीय धर्म, परम्पराया संरक्षण स्थानीय सरकारया दायित्वय् नं लाः, कार्यक्षेत्रय् नं लाः । तर यलया स्थानीय सरकारपाखें नं माक्व ग्वाहालि मदुगु जक मखु, च्यूताः हे मक्यंगु ग्वसाः खलःया धापू दु ।
थुगु महादानया तयारीया विषयस जानकारी बीत वंगु फाल्गुन ७ गते हिरण्यवर्ण महाविहारय् पत्रकार सम्मेलन याःगु खः । उगु पत्रकार सम्मेलनय् इतिल्हने सम्यक महादान आयोजक समितिया कजि विकासरत्न धाख्वालं थुगु महादान छकः न्यायेकेत करीव ४० लख तका माःगु धयादिल । थुलिमछि धेबा माःगुलिइ यल महानगरपालिकायात ग्वाहालि फ्वनाबलय् च्यूताः हे मक्यंगु वय्कलं धयादिल । यल महानगरपालिका १६ वडापाखें वःगु २ लख ५०द्वः तकाया ग्वाहालियात सुभाय् देछासें धाख्वालं थुकियात हे मुक्कं महानगरपालिकाया ग्वाहालि भाःपीमाःगु अवस्था दुगु धयादिल ।
नेपाःया म्हसिका धयागु हे थनया स्थानीय धर्म, सँस्कृति, परम्परा खः । यदि थनया थुकथंया तजिलजि दिनावन, तनावन धाःसा नेपाःगाःया हे म्हसिका तनावनेगु खः । थनया स्थानीय तजिलजिया संरक्षणया नितिं दीर्घकालीन सोच तयाः सरोकारवालात न्ह्याःवनेमाः । छगू विज्ञ टोलि हे गठन यानाः अध्ययन, अनुसन्धान यानाः माःकथंया अभिलेखीकरण यानावनेगु, आर्थिक व्यवस्थापनया नितिं दीर्घकालीन योजनाय् न्ह्याःवनेत स्थानीय सरकारं अग्रसरता कायेमाः ।
