न्हूगु गां नगरया विकास
सानुराजा शाक्य
हूगु संविधानं स्थानीय तहयात अधिकार सम्पन्न जक मखुकि भौगोलिक पुनःसंरचना यानाः स्वंगू प्यंगू पुलांगु गाउँ विकास समितियात छथाय् ल्वाकछ्यानाः गाउँ कार्यपालिका व नगर कार्यपालिका नं दय्कल । थःगु गाउँपालिका व न्हूगु नगरकार्यपालिकातय्सं थःगु नगरयात योजनाबद्ध ढंगं विकास याय्गु थ्व छगू ह्वःताः नं खः । अर्बान डेभलोपमेन्ट सम्बन्धी कम्युटर गेम म्हिताः नं नगर गुकथं दय्केमाः धइगु आइडिया काय्ज्यू ।
गेमय् छम्ह मेयरयात छगू खालीगु जग्गा बी । अन दकलय् न्हापां लँ, मत व लःया व्यवस्था यानाः मनूतय्त थःगु नगरय् च्वं वय्त आकर्षित याइ । थुलि सुविधा बीवं विस्तारं अन मनूत च्वं वइ । मनूत च्वंवल कि इमित ज्या बीमाल । अले छगू थासय् उद्योग व्यापार व्यवसायया नितिं जग्गा फ्यानाः लगानीकर्तातय्त आकर्षित याइ । विस्तारं अन उद्योग धन्दात नं अप्वया वं लिसे उगु नगरया आम्दानी नं अप्वइ । नगरया आम्दानी मेयर, कर्मचारीया तलव सुविधा अप्वय्केगु कि उगु करं वःगु आम्दानीयात उगु थाय्या मनूतय्गु नितिं सुविधा अप्वय्का वनेगु । सुविधा गुलि अप्वय्कल, अन उलि हे मनूत च्वं वइ ।
मनूत च्वं वलकि अनया उद्योग, व्यापार व्यवसाय अप्वइ । नगरया कर झन् अप्वइ । नगरपालिकाया उगु आम्दानी दमकलया व्यवस्था, अस्पताल, त्वनेगु लःया थप व्यवस्था, मतया व्यवस्था अले थौंकन्हय् मज्जिमगाःगु इन्टरनेट आदि सुविधा अप्वय्का वन धाःसा उगु नगरय् थप मनूत च्वं वय्त आकर्षित जुइ । थप मनूत वइबलय् च्वनेगु नितिं व्यवस्थित गुरुयोजना दय्काः आवास क्षेत्र, औद्योगिक क्षेत्र, कृषि क्षेत्रत नं योजना दय्का वनेगु कर्तव्य मेयरया व जनप्रतिनिधितय्सं याना वन धाःसा उगु नगरया समृद्धियात पनां पनेफइमखु, अले उगु नगरया उम्ह मेयर लायक, सक्षमकथं खनेदइ ।
तर विना योजना बस्ति अप्वय्का वनीबलय् जनतायात सुविधा बीफइमखु, नगरया आम्दानी नं जनतायात सुविधा बीगु दमकल, एम्बुलेन्स, अस्पताललिसेंया विकास निर्माणय् मछ्यसे जनप्रतिनिधितय् नितिं थिकेगु गाडी सुविधालिसें मेमेगु सुविधा, कर्मचारीयात यक्व सुविधा बियाः बजेट फुकल धाःसा उगु नगरया विकास बांलाक जुइमखु । अले अन तःधंगु आगलागी जुयाः शहर ध्वस्त जुइ, उद्योगत मि नयाः अनं विस्थापित जुयावनी, लःया बांलाःगु व्यवस्था मदय्वं मि च्याइबलय् मि स्याय्त लः नं दइ मखु ।
अन्ततः उगु शहर ध्वस्त जुयाः अन च्वंपिं मनूत नं मेगु शहरपाखें च्वं वनी, उद्योग व्यापार व्यवसाय याइपिं उद्योगीत नं मेगु शहरय् उद्योग तः वनी । थुकथं अनया मेयर व जनप्रतिनिधित असफल जुया उगु गेमय् उपिं बुइ ।
थ्व गेम थौंकन्हय्या स्थानीय तहया निर्वाचित मेयर उपमेयरतय्त म्हितकाः गुकथं थःगु नगरया विकास याय्गु धकाः अःपुक स्यनेफइगु माध्यम जुइफु । तर थनया जनप्रतिनिधितय्के थःगु नगरया विकासया नितिं माःगु बजेट कर अप्वय्केगु धइगु जक बिचाः खनेदत । गथेकि दक्षिणकाली नगरपालिकाया पहाड पहाडय् यक्व लामा बौद्ध गुम्बात दय्कः वयाच्वंगु दु । उगु थाय् लामा बौद्धतय् आकर्षण जूगु अन महायान बौद्धतय् आस्थानाप स्वापू दुगु बज्रयोगिनीया देगः दुगुलिं नं खः ।
उगु नगरपालिकाय् बौद्ध गुम्बात वयाः गुलि थासय् नगरपालिकां लगानी हे याय् हे म्वाय्क लँत दय्कल । अन गामय् व्यापार व्यवसाय चंचं धायावल । यातायात सुविधा अप्वयाः अनया जनतायात सुविधा जुल । तर थौंकन्हय् न्यनेदु,आः निर्वाचित अनया नगरपालिकां अजाःगु बौद्ध गुम्बातय्त तिसिना काय् जिक्व कर काय्गु नितिं कर दस्तुरत अप्वय्कल । गुम्बा धइगु अन झी नेवाःतय्गु थें विहारत मखु ।
अन सच्छि निसलं मल्याक आनी व लामात च्वनाः बौद्ध शिक्षा काय्गु स्यनेगु नं ज्या जुइ । अजाःगु गुम्बा आधुनिक शिक्षा बीगुकथं शैक्षिक ज्याखँत नं जुइ । तर आः नगरपालिकां बौद्ध गुम्बा दय्केत, बौद्ध शिक्षा बीगु विद्यायलया मान्यता काय्त नगरपालिकां काय्माःगु सिफारिश दस्तुर तसकं हे अप्वय्कल । गुकिं यानाः अन दयेकः वःपिं गुम्बातय्त मछिनाच्वंगु दुसा न्हूगु बौद्ध गुम्बा वय्त अनाकर्षित जुयाच्वंगु दु । नगरपालिकाया पदाधिकारीतय् गुम्बा धइगु पश्चिमं ध्यबा ग्वाःग्वाः वइगु मुहान खः । उमिके न्ह्याक्व काःसां ज्यू धइकथंया मानसिकता खनेदत ।
दक्षिणकाली नगरपालिकाला छगू दसू जक खः । थुकथंया मानसिकता दुगु नगरपालिकात यक्व दु । थुकथंया मानसिकता ज्वनाः झीसं नगरया विकास व समृद्धि संभव मदु । भारतय् छगू इलय् पश्चिम बंगालय् टाटा गाडीया तःधंगु कारखाना दय्केगु नितिं कुतः जुल । उगु इलय् अन माक्र्सवादीया सरकार दुगु खः । तर अनया सरकारं उगु कारखाना दय्केत हःपाः बीगु स्वयां कर यक्व काय्गु छुं सुविधा मबीगु कथंया भूमिका म्हितल । गुकिं यानाः उगु अरबौं तकाया कारखाना पश्चिम बंगालय् मदय्कूसे गुजरातय् दयकः वन । गुजरातय् उगु इलय् भारतया आःया प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी मुख्यमन्त्री जुयाच्वंगु खः ।
वं टाटाया कारखाना जिमिथाय् दय्कः वा, झिदँतक कर नं पुलेम्वाः, माक्व जग्गाया नं व्यवस्था याना बी, माःगु पूर्वाधारय् सरकारं हे लगानी याय् धकाः सःतल । अले व टाटाया मोटर दय्कीगु कारखाना पश्चिम बंगालय् मदय्कूसे गुजरातय् वन । पश्चिम बंगाल, विहार, उत्तरप्रदेशय् वइगु यक्व हे कारखानात गुजरातय् वनेवं गुजरात भारतया दकलय् अप्वः विकास जूगु प्रदेशया रुपय् न्ह्याः वन । अनया जनताया आर्थिक अवस्था नं मेमेगु प्रदेशया स्वयां बांलात । तःभुखाय् व प्लेगया महामारीं दुःख ब्यूसां गुजरातया विकास जुयावन ।
यदि जि दक्षिणकालीया मेयर जूसा बौद्ध गुम्बातय्त कर अप्वय्काः निरुत्साहित मखु, गुम्बाया गुम्बा दइगु नगरया रुपय् विकास याय्गु गुरुयोजना दय्का वने । दक्षिणकाली नगरय् बौद्ध गुम्बात दय्केत गुगु आकर्षण दु व फुक्क नगरपालिकाय् दइमखु । थ्व धइगु दक्षिणकाली नगरपालिकाया लगानी याय्म्वाःगु सम्पत्ति खः । थ्व विशेषताया हे लिधंसाय् दक्षिणकाली नगरपालिकायात स्वनिगःया समृद्धि आकर्षक नगर दय्केगु योजना न्ह्याके फइ । छगू निगू मखु, सच्छिगू गुम्बात वःसां दय्के फइकथं नगरया योजना दय्काः गुम्बा दय्केगु पकेट क्षेत्रया योजनाया विकास याय्गु ।
थुकथं सच्छिगू गुम्बा दुगु नगर टाउन अफ हण्ड्रेड बुद्धिष्ट मोनाष्ट्रिया रुपय् विश्वन्यंक लोकप्रिय नगरया रुपय् विकास याय्गु योजना दय्के । गन गुम्बात दय्काः च्वं वय्त शून्य करया योजना न्ह्यःने यंके । थुकथं सच्छिगु गुम्बात दक्षिणकाली नगर वइबलय् अनया पर्यटन व्यवसाय अथें हे ‘बुम’ जुयाः नगरपालिकायात मेमेगु स्रोतं हे यक्व आम्दानी याय्फइ । बल्खु दक्षिणकालीया लँ तःब्याः याय्गु ज्यायात याकनं सिधय्काः येँ नं दक्षिणकाली तक वय् वनेत सहज याकेगु जुइ ।
दक्षिणकालीया नेवाः गां फम्पि बजाः दुने फुक्क छेँया सतक स्वाःगु मोहडायात नेवाः पहः वय्क दय्केमाःगु नियम दय्काः उकथं छेँ दय्केत ख्वाः हिलेत नगरपालिकां अनुदान बियाः बजाःयात पुलांगु नेवाः पहः वय्काः आकर्षक दय्केगु । गन गाडी दुहाँ वने मदइगु व्यवस्था यानाः फम्पी बजाः दुने अप्पां सियातःगु लँ, अप्पा खनेदय्कः नेवाः पहःया छेँ, अले फुक्क अजाःगु छेँत गुलिं होम स्टे, गुलिं नेवाः रेष्टूरेन्टत दय्केगु, फम्पि बजाःया लाछिइ टेबुल, मेच तयाः आनन्दं च्वनाः नेवाः नसाज्वलं ननं सच्छि गुम्बात स्वय्दइबलय् व दक्षिणकाली नगर गुलि बांलाइ । येँ नं बाघौ नं फम्पि थ्यंकाः दक्षिणकाली द्यःया दर्शन यानाः गुम्बात स्वस्वं दक्षिणकाली चाःहिलेबलय् नगरया विकास गन थ्यनी । थुकथंया सोच दय्का वनेमाःथाय् थनला गुम्बात यक्व दय्क
वल, थुमिके यक्व कर काय्माः धइगु मानसिकतां झीसं गबलं विकास यायफइ ? थ्व दक्षिणकालीया नितिं जक मखुकि फुक्क धइथें नगरपालिकाया नितिं न्हूगु भिजन ज्वनाः वनेगु ह्वःताःयात छ्यलेगु बुद्धि दय्माः धकाः नं खः ।
