पुरातात्विक ज्वलंया उचित संरक्षण याय्माः
जुजुमान महर्जन
नेपालय् विनाशकारी भुखाय् ब्वःगु थ्यंमथ्यं निदँ फुइधुंकाः नं अष्टब्यस्त जुयाच्वंगु मनूतय्गु जीवनयात थाहां वय्फूगु अवस्था मदुनि । नेपाःमिपिनिगु अवस्था स्वय्गु खःसा अझ नं सरकारया उपस्थिति दुगु खः वा मदु धकाः आभास जुइफूगु अवस्था मदुुनिसा भुखाचं पीडिततय्गु नितिं वःगु सुविधा अझ नं पीडिततय्सं काय्फूगु मदुनि ।
उकियात कयाः पीडिततय् थाय् तक सहजकथं थ्यंकेगु नितिं छुं नं पहल जुयाच्वंगु मदुनि । अझ नं गुलि मनूत ल्वचं कय्काः पालय् हे जीवन हनाच्वनेमाःगु अवस्था दनि । थुकियात सम्बन्धित पक्ष औपचारिकता पूवंकेगु बाहेक समस्या समाधान हे याय्गुपाखे न्ह्यज्याःगु खनेमदु ।
थुलि जक मखु, वंगु भुखाचं नेपाःया महत्वपूर्ण सम्पदाय् नं यक्व हे लिच्वः लाकूगु खः । विश्व सम्पदाया धलखय् लाःगु ऐतिहासिक नापं सांस्कृतिककथं महत्वपूर्ण सम्पदात ध्वस्त जुल । तर उगु इलय् तत्कालया नितिं शहर यचुपिचु याय्गु नितिं फुक्क येँया तिंख्यलय् वाय्गु ज्या जूगु खः । हरेक थासय् च्वंगु दुनावःगु हलंज्वलंत तिंख्यलय् वाय्गु अल्पकालिन ईया नितिं पाय्छि हे खःसां नं तर अन दुगु ऐतिहासिक नापं सांस्कृतिककथं गुलिखय् महत्वपूर्ण हलंज्वलंयात गुकथं संरक्षण याय्गु धइगु खँय् धाःसा आःतक नं च्यूताः कयाच्वंगु मदु ।
थुकियात कयाः सम्बन्धित पक्षं गुलितक च्यूताः क्यनाच्वंगु मदु धइगु खँय् अन लानाच्वंगु सांस्कृतिककथं महत्वपूर्ण हलंज्वलंयात बेवास्ता यासें फोहर वाय् थें वांछ्वय् यंकेगु ज्या जुइत्यंगु खः । थुकियात कयाः सम्बन्धित पक्ष छु यचुपिचु जक याय्गु ज्या खः वा तःभुखाचय् लानाः अन अल्पकालिनया नितिं तःगु थजाःगु वस्तुयात कयाः संरक्षण यानाः सम्बन्धित थासय् थ्यंकेगु नं ज्या खः, न्ह्यसः चिं ब्वलंगु दु ।
खः, स्वनिगःया सभ्यताया इतिहासयात कयाः सकस्यां च्वछाइगु खः, थनया ऐतिहासिक नापं सांस्कृतिक महत्वंजाःगु सम्पदात खनाः पिनेवइपिं मनूत मोहित जुइगु खः । तर आः वयाः थजाःगु हलंज्वलंयात बेवास्ता यानाः महत्वपूर्ण सम्पदात नष्ट हे यानाछ्वय्गु नियतं ज्या न्ह्याकूगुयात झीसं गजाःगु कथं काय्गु खः, बिचाः याय् हथाय् चाय्काब्यूगु दु ।
तिंख्यलय् तयातःगु गुलिखय् हलंज्वलंत अझ नं पुनःनिर्माण झ्वलय् छ्यलेफइगु अवस्था दनि । थजाःगु महत्वपूर्ण हलंज्वलंत बुलुहुं तनावनाच्वंगु दु धइगु खँ न्यनेदु । खय्तला थजाःगु हलंज्वलंया उचित संरक्षण मजुल धाःसा उकिया दुरुपयोग जुइगु वा व्यक्तिगत सम्पतिकथं छ्यलेगु नितिं यंकीगु अस्वाभाविक नं मखु, तर थुकियात महत्वयात थुइकाः संरक्षण याय्गु व पुनःनिर्माणया झ्वलय् हाकनं उपयोग याय्गु ज्या धइगु सम्बन्धित ।
पक्ष अर्थात महानगरपालिका, पुरातत्व विभाग आदि संस्थाया ज्या खः, तर झीगु सम्पदायात ल्यंका तय्माः धकाः ततःधंगु सम्पदाय् जक मिखा ब्वय्गु तर थजाःगु महत्वपूर्ण ज्वलंयात चीधंगु धकाः बेवास्ता याय्गु खःसा छखे झीगु सम्पदा झन्झन् नष्ट जुया वनीगु ला दु हे दु, झीगु सभ्यताया इतिहासयात नं लिच्वः लाकीगु सम्भावना उलि हे दु । थजाःगु खँय् सचेत जुयाः झी सकलें न्ह्यज्याना सम्बन्धित पक्षयात खबरदारी याय्माःगु थौंया आवश्यकता नं खः ।
