प्रेम सुवालया शिक्षाप्रतिया दृष्टिकोण
हसना लवजु
नेपालय् राजनीतिक दलया नेतातय्सं औपचारिक शिक्षा हासिल यानातःगु मदु धइगु अप्वः मनूतय्सं थुइकाच्वंगु दु । झीसं दक्व नेतातय्तं छगू हे कथं स्वय्गु पाय्छि जुइमखु, छाय्धाःसा नेपालय् अजाःपिं नेतात नं दु, गुपिन्सं यक्व आखः ब्वनातःगु दु, नापनापं देय्या शैक्षिक स्तर थकाय्त महत्वपूर्ण योगदान नं बियातःगु दु । अजाःम्ह हे छम्ह नेता खः पुलांम्ह सांसद, नेपाल मजदुर किसान पार्टीया केन्द्रीय सचिव नापं अन्तराष्ट्रिय विभाग प्रमुख प्रेम सुवाल ।
ख्वपया शारदा उच्च माध्यामिक विद्यालयपाखें २०३७ सालय् प्रवेशिका परीक्षा सिधय्का सुवालं प्रमाणपत्र तगिमय्, येँया थापाथलि क्याम्पस, इन्स्टिच्युट अफ इन्जिनियरिङ्गय् मेकानिकल इन्जिनियरिङ्ग ब्वनादिल । वय्कः छम्ह बांलाःम्ह ब्वनामि जूगुलिं थुगु तगिमय् वय्कःयात छात्रवृति नं ब्यूगु खः । आखःयात छखे तयाः न्ह्याइपुगु खँ धाय्माःसा वय्कः, थुगु तह (आःया कथं कक्षा १२) ब्वनाच्वंगु इलय् हे वडाध्यक्षय् निर्वाचित जुयादीगु खः ।
वय्कः २०३९ सालया नगरपञ्चायतया चुनावय् ख्वपय् वडा ६ या अध्यक्षय् त्यानादीगु खः । “प्यंगू सेमेस्टर दुगु, निदँया कोर्ष जिं ब्वनागु जुल, तर उगु कोर्ष सिधइगु खुला न्ह्यः, कोर्षया लिपांगु सेमेस्टरय् जि वडाध्यक्षय् त्यात ।” सुवालं न्हिला कनादिल, “अथेजूसां जिं उगु इन्जिनियरिङ्ग कोर्ष पूवंक ब्वना ।” वय्कःया सफल राजनीतिक यात्राया न्हापांगु पलाः थ्व हे जुल । “उगु कार्यकालय् हे प्यदँ वन, मेगु कार्यकालया नितिं नं वडा अध्यक्षय् जि हे त्यात ।” वय्कलं धयादिल । २०४३ सालया स्थानीय तहया चुनावय् नं वय्कः वडाध्यक्षय् निर्वाचित जुयादीगु खः ।
कक्षा १२ धुंकाः वय्कः विज्ञान संकायपाखें व्यवस्थापन संकायय् वनादीगु खः । वय्कलं येँया नेपाल कमर्श क्याम्पसय् स्नातक, ब्याचलर अफ कमर्श (बि.कम.) ब्वनादीगु खः । वय्कःया बि.कम. २०४७ सालय् सिधःगु खः । “बि.कम.या जाँच ब्यू वनागु जितः आःतक नं लुमं । अबलय् भक्तपुर काण्ड जूगु खःसा जि नापनापं पार्टीया अप्वः धइथें पासापिं भूमिगत जुयाच्वनागु खः ।
अबलय्या सरकारं जिनापं पार्टीया ख्वीच्याम्ह नेता कार्यकर्ताताय्त मनू स्यात धकाः मखुगु मुद्दा तःगु जुयाः जिपिं भूमिगत जुयाच्वनागु खः ।” सुवालं कनादिल, “अबलय् जि बालाजुइ च्वनाच्वनागु खःसा, जिगु जाँचया सेन्टर येँया ताहाचलया महेन्द्र रत्न क्याम्पसय् लाःगु खः । अले जि विष्णुमती खुसि जुजुं ताहाचलय् जाँच ब्यू वनागु खः ।” वयाँलिइपा वय्कलं स्नातकोत्तर मास्टर्स अफ कमर्श (एम कम) येँया शंकर देव बहुमुखी क्याम्सं २०४९ सालय् सिधयेकादीगु खः ।
सुवालं धयादीगु कथं वय्कलं क्याम्पस ब्वंगु इलय् सरकारी क्याम्पसत जक दुगु खः अले दक्वसिन ब्वनीगु नं सरकारी क्याम्पसय् हे खः । अबले सरकारी क्याम्पसय् बाँलाःपिं शिक्षकपिं नं दु अले ब्वंकीगु नं बाँलाःगु वय्कलं धयादिल । “निजी क्याम्पसत चायेका हयेधुंका सरकारी क्याम्पसया गुणस्तर म्ह्वो जुया वन, आःला सरकारी क्याम्पसया नाँ जक ल्यँदनी धाःसा जिउ,” वय्कलं धयादिल, “आःला स्ववियु चुनावया नितिं जक सरकारी क्याम्पस भर्ना जुइगु जुयावःगु दु ।” सरकारी शैक्षिक संस्थाया छगू इलय् गू प्रतिस्था दुगु खः, उकियात वँ कायम याना तयेफयेमाःगु खँय् सुवालं बः बियादीगु खः ।
कलेज जीवनया इलय् दय्कूगु आधारय् पलाः तयाः हे विद्यार्थीतय्सं थःगु ल्यंदनीगु जीवनय् बांलाःगु दिशाय् न्ह्याकेफइ धकाः सुवालं धयादिल । “थुगु आधार बल्लात धाःसा जक थःगु जीवन लिपातकं बांलाना वनी धइगु थुइकाः न्हूगु पुस्ता न्ह्यज्याय्माः ।” वय्कलं धयादिल ।
छु विषय कयाः ब्वनागु खः लिपातकं हे उगु विषय हे ब्वनाः उकी हे विशिष्टता हासिल याय्माःगु सुझाव वय्कलं विद्यार्थीतय्त बियादीगु दु । “छुं विषय ल्यय्धुंका, उकी हे उच्च शिक्षा हासिल याय्माः व उकिया विशेषज्ञ जुइमाः । थुकिं समाजय् थुगु विषययाम्ह विशेषज्ञ धकाः परिचय दय्की ।” वय्कलं धयादिल, “दक्व विषयस सामान्य ज्ञान ला दय्के हे माः, अथेजूसां छगू विषयस विशेषज्ञता हासिल याय्माः, उकिं हे मूनतय्त समाजय् म्हसीकीगु खः ।”
शिक्षा ख्यः धइगु आन्दोलन, बन्द, हड्तालपाखें मुक्त जुइमाःगु खँय् सुवालं बः बियादी । थःत जस्गु अनुभवया आधारय् नं वय्कलं अथे धयादीगु खः । “जिं कलेजय् ब्वनाबलय् देशय् संक्रमणकाल व राजनीतिक अस्थिरता जुयाच्वंगु खः । पञ्चायतपाखें देय् बहुदलय् वनांच्वंगु खः ।” सुवालं धयादिल, “बहुदल वय् न्ह्यः नं न्ह्याबलें बन्द, हड्ताल, आन्दोलन जुयाः कक्षा बांलाक्क सञ्चालन मजुल, अले बहुदल वय्धुंकाः नं छुं दँ देशय् राजनीतिक अस्थिरता हे जुल, थुकिं देय्या शैक्षिक ख्यलय् नं यक्व लिच्वः लात ।”
सुवालं धयादीकथं न्यादँ तक कलेजय् बांलाक्क पढाइ मजुल, अथेजुयाः विद्यार्थीतय्त नापं देय्या शैक्षिक ख्यलय् यक्व हे लिच्वः लाःगु खः । अबलय् सरकारय् तःधंगु पदय् दुपिं मनूतय्सं थः मस्तय्त भारतय् आखः ब्वंकेछ्वःगु अले थन हे आखः ब्वँपिंं आम जनताया मस्ततय्सं धाःसा देय्या अस्थिर राजनीतिया कारणं गुणस्तरीय शिक्षा हासिल याय् मफूगु वय्कलं कनादिल । शिक्षा ख्यः बन्द, हड्ताल मुक्त क्षत्र याय्माः, मखुसा उगु पुस्तां देय्यात भविष्यय् छुं नं योगदान बी मफइगु वय्कःया धापू दु ।
सुवाल २०५४ सालया स्थानीय निर्वाचनय् ख्वप नगरपालिकाया प्रमुखय् त्यानादीगु खः । वय्कःया कार्यकालय् हे ख्वप नगरपालिकापाखें ख्वप उच्च माध्यामिक विद्यालय पलिस्था याःगु खः । वयां लिपा नगरपालिकापाखें ख्वप कलेज, ख्वप इन्जिनियरिङ्ग कलेज, ख्वप कलेज अफ इन्जिनियरिङ्ग, ख्वप पोलिटेक्निक इन्ष्टिच्यूत नं चाय्कूगु खः ।
म्हो धेबाय् गुणस्तरीय शिक्षा ब्यूसें, ख्वपय् च्वंपिं मनूतय्गु शैक्षिक स्तर थकाय्गु नितिं थुगु शैक्षिक संस्थातपाखें च्वछाय्बहःगु योगदान जुल । शिक्षित समाज दय्केत, ख्वपय् छेँखापतिकं स्नातक ब्वनेसिधःम्ह छम्ह मनू दय्केगु ख्वप नगरपालिका अवधारणा पूवंकेत थुगु शैक्षिक संस्थात महत्वपूर्ण साबित जुल । मेयर जुयादीगु उगु इलंनिसें हे सुवालं, थुपिं दक्व शैक्षिक संस्थाया व्यवस्थापन कमिटीया नायः जुयाः ज्या यानादीगु खः । २०७४ सालय् स्थानीय तगिंया चुनाव जुइधुंकाः थुगु जिम्मेवारी नगरपालिकाया न्हूम्ह मेयरयात वंगु खः ।
नागरिकतय्गु शैक्षिक स्तर थाहां वंसा जक देय्या विकास जुइ धयादिसें देशय् स्नातक तहतक शिक्षायात अनिवार्य याय्माःगु खँय् सुवालं बः बियादी । शिक्षा अनिवार्य मजूगुलिं ब्वने हे माः धइगु धारणा सकसिके मदुगु वय्कलं धयादिल । अले आर्थिककथं ल्यूने लाःपिन्सं थःगु आखःयात स्वयां नं ज्याय् हे ध्यान बीगु अले आखः ब्वनेगु त्वतीगु वय्कःया धापू दु ।
शिक्षा अनिवार्य मजूगुलिं हे अप्वसिनं उच्च शिक्षा हासिल मयासें दथुइ हे ब्वनेगु त्वतीगु वय्कलं धयादिल । शिक्षायात अनिवार्य याय्माःगु अले उकिया नितिं राज्यं स्नातक तहतक जनतायात सितिकं ब्वंकेमाःगु खँय् सुवालं बः बियादीगु खः ।
