बर्बादया लँपुइ वनाच्वंपिं नेतात
– डि.आर. खड्गी
लिच्छवी शासकया ई व जुजु पृथ्वीनारायण शाहया इलय् दय् स्वतन्त्र, सुरक्षित व मजबूत जुयाच्वंगु खनेदु । परराष्ट्र ख्यलय् सन्तुलित दृष्टिकोण नालेफूगुलिं हे थथे जूगु खः । अझ लिच्छवी शासकतसें देय्यात स्वर्ण युगया अवस्थाय् थ्यंकेत ताःलात । स्वर्ण युगया ई धइगु देशयात उच्च बिकास यानाः शक्तिशालीया नापनापं जनतायात सुखी व आनन्द बीफूगु अवस्था खः ।
जुजु पृथ्वीनारायण शाहया नं छगू बांलाःगु ज्या देय् शक्तिशाली याय्गु नितिं बाइसे चौबिसै राज्ययात एकीकरण यानाः विशाल नेपाः दय्कल । अझ पूर्वया टिष्टा अर्थात सिक्किम व पश्चिमया गढवाल अर्थात उत्तराञ्चलतक वनाः विशाल नेपाः खडा याःगु खः ।
जुजु लिच्छवी शासक व पृथ्वीनारायण शाहया इलय् चीन व भारत नोपःयात थःगु पकडय् काय्गु मस्वःगु नं मखु, तर व इलय्या जुजुपिं नं सक्षम, देशभक्त, दूरदृष्टि व विवेकी जूगुलिं चीन व भारतं नेपाःयात प्रभावय् लाकेमफुत । जब लिच्छवी शासकनं अन्त जुल, नेपाःया शक्ति नं कमजोर जुल । अथे हे पृथ्वीनारायण शाहया नं अन्त जुल, व इलय् नं देश कमजोर जुजुं वन । पृथ्वीनारायण शाह लिपा देशया आन्तरिक राजनीतिइ तःधंगु कचवं पिहां वयाः नेपाःया शक्ति कमजोर जुयावंगुया फाइदा जःलाखःला देय् भारतं काय्गु यात । भारत नेपाः अःपुक्क वय्फूगुया कारण नेपाःया पूर्व, पश्चिम व दक्षिण स्वखेरं भारतया सीमा घेरे यानातःगुलिं खः । स्वंगू दिशा खुल्ला जूगु कारणं यानाः भारतं नियोजितकथं भारतया नागरिक नेपाः छ्वयाः राजनीति याकाः देशया उच्च पदय् छ्वय्गु नितिं नं भारतं अप्रत्यक्षकथं तसकं कुतः यानाच्वंगु खनेदु ।
भारत नेपालय् राजनीतिइ जक प्रभाव तयाच्वंगु मखु, नेपाःया धर्म व संस्कृति नष्ट यायां वनाच्वंगु दु । थौंकन्हय् ला नेपाःमितसें थःगु धर्म व संस्कृति म्हसीके मफयाः विदेशया धर्म व संस्कृतिइ मस्त जुया वनाच्वंगुलिं थःगु अस्तित्व खतराय् लाकाच्वंगु दु । भारतनाप धर्म, संस्कृति, भाषा व संस्कारय् समानता दुगुलिं नेपाः भारतलिसे हे सत्तिक च्वनेमाःगु आवश्यकता दु धकाः राजनीतिक पण्डिततसें बरोबर धाय्गु नं याः । वास्तवय् नेपाः व भारतया धर्म व संस्कृति आकाश व जमीनया फरक दु धयागु खँ खस बर्मू नेतातसें मस्यू । भारतं छगू निगू गल्ति याःसां नेपाःया जनतां सह यानाच्वनेमाः धकाः धयाच्वनीपिं खसत यक्व दु । थजाःगु च्यः मानसिकतां यानाः स्वतन्त्र सार्वभौम नेपाःया थःगु हे महत्व दु धइगु खँ ल्वःमंकाच्वंपिं खस बर्मू नेतात यक्व दु ।
चीन व भारत नेपाःया जःलाखःला देय् खःसां नेपाःया झुकाव धाःसा भारतनाप अप्वः व चीननाप म्हो हे जक दु । भारतनाप अप्वः जूवंगुया कारण भौगोलिक बनोटं यानाः खः धकाः राजनीतिक नेतातसें धयाच्वंसा नं बास्तवय् भारतया तन्त्रमन्त्रय् लानाच्वंगु कारणं यानाः खः । भारतं नेपाःयात नेतातय्त तन्त्रमन्त्र यानाच्वंगु कारण मध्ये छगू थ्व नं खः कि नेपालं चीनलिसेया स्वापू क्वातुक्का वनी ला धकाः भारत न्ह्याबलें सशंकित जुयाच्वनी । भारतया मू तातुना धइगु चीनलिसे नेपाःया स्वापू फयांफच्छि ख्वाउँकाः थःम्हं नेपाःपाखें थःगु राष्ट्रिय स्वार्थ पूवंकाच्वनेगु खः । नेपाःया राजनीतिक नेतातसें विशेष यानाः तराइ लागायु चीन विरोधी भावना विकास याय्गु भूमिका नं म्हिताच्वंगु नं खनेदु । तराई लागाय् थुकथं प्रचार यानाच्वंगु दु ।
१. तिब्बत व नेपाःया दथुइ न्हापांनिसें धर्म व साँस्कृतिक स्वापू मजबूत जुयाच्वंगु खः ।
२. छगू इलय् तिब्बतय् नेपाःया मुद्र चले जुइगु जक मखु, स्वतन्त्र ब्यापार याकाः नेपाःया आर्थिक अवस्था सुधार जुयाच्वंगु खः ।
३. जब चीनं तिब्बत कब्जा यात, नेपाःया आर्थिक अवस्था कमजोर जुया वनाच्वंगु नं प्रचार जुयाच्वंगु खः ।
अझ थ्व जक नं मखु, हङ्गकङ्ग व मकाउ थःगु कब्जाय् कासांनिसें थ्व निगू प्रान्तय् स्वतन्त्रता व मानवाधिकारयात बन्देज यानाबिल । तराइलय् खुल्लारुपं तिब्बतय् स्वतन्त्र व मानवाधिकारया नितिं संघर्ष यानाच्वंपिन्त समथं व सहयोग याय्माः धकाः दुनेदुने प्रचार यानाच्वंगु खनेदु । अझ ला पहाडया भूभाग नं अप्रत्यक्षकथं तिब्बतया योद्धातसें सहयोग व समर्थन याय्माः धकाः अन्तर्राष्ट्रिय गैरसरकारी संस्थाया धेबा नायः प्रचार यानाच्वंगु नं दु । अझ नीयात घृणा याकाः भारतनाप झुकाव अप्वय्केगु ल्याखं थथे नं प्रचार जुयाच्वंगु दु ।
१. चीनं नेपाःया जनतातय्त लजगाः बीगु गबलें नं मस्वः । भारत नेपाःमितय्त लजगाःया अवसर बियाच्वंगु दु ।
२. चीनं नेपालय् उत्पादित बस्तु नं चीनया बजारय् कारोबार यानाच्वंगु् खनेमदु । गथे भारत यंकाच्वंगु दु ।
३. चीनया उद्देश्य दक्षिण एशियाय् ब्यापार बृद्धि याय्गु नितिं नेपाःया भूमि छ्यलाः नेपाःयात तनाब बीगु ज्या याइ ।
थुलिजक मखु, नेपाःया सार्वभौमिकता, अखण्डता रक्षाया नामय् चीनं नेपाःया भूमी थःगु सेनां कवाज म्हितेगु कुतः नं यानाच्वंगु दु । थजाःगुकथं जोडतोडं फय्गं खँत सुंसुं नेता व गैरसरकारी संस्थातय्सं तकसं प्रचार यानाच्वंगु दु ।
थौंकन्हय् विशेष यानाः तराइ व पहाडी भूभागय् अन्तर्राष्ट्रिय गैर सरकारी संस्था व इमिगु धेबा नयाच्वंपिं नेतात व कार्यकर्तात नं चीन विरोधय् जुयाच्वंगु दु । भारतया स्वार्थ नं देशभक्त नेतात व सच्चा कम्यूनिष्टतय्त माइनस याय्फत धाःसा चीनया गतिविधि नं कमजोर जुइ, अलय् थःगु प्रभावय् नेपाःयात तयाः नेपाःया प्राकृतिक श्रोतसाधनय् कब्जा याय्गु दुनेया तातुना खः ।
अन्तर्राष्ट्रिय ख्यलय् नेपाःया भूमिका शून्य यानाः भारतया परराष्ट्र नीतिकथं नेपाःयात नं न्ह्याकेगु खः । गथे भुटानया परराष्ट्र नीतिया छुं नं भूमिका मदु, अथे धयागु भारतया परराष्ट्र नीतिकथं न्ह्यानाच्वंगु देश खः । थुकिया अर्थ छु धाःसा नेपाःयात नं भारतया प्रान्त याय्गु रणनीति खः ।
वास्तवय् देशया शासन देशभक्त विवेकशील नेतातय्गु ल्हाती लाय्माःगु खः । जब विवेकशील नेतातय्गु ल्हाती देशया सत्ता चलय् याय्गु अवसर वइ, व नेतातसें जक न भारतया पक्षय् न चीनया पक्षय् वकालत यानाच्वनी । उमिसं न्ह्याबलें देश विकास याय्गु ध्यानय् जक वनाच्वनी । तर देशय दुर्भाग्य देशया शासनसत्ता विवेकहीन, स्वार्थी, लोभीतय्गु ल्हाती लानाच्वंगु हुनिं देश विकास मखु, वर्वाद याय्गुली जक न्ह्याः वनाच्वंगु दु ।
