बालाचःह्रे व लुति अजिमा जात्रा
बिराजकाजी राजोपाध्याय
जुजु गुणकामदेवं कलिगत सम्वत् ३८२५य् येँ देय् दय्कूबलय् देय्या रक्षाया नितिं धकाः येँया च्याकू कुनय् तान्त्रिक विधिकथं खड्गाकारय् च्याम्ह अजिमापिं स्थापना यानाः दय्कूगु खः । जुजुं च्याम्ह अजिमापिं स्थापना याय्गु झ्वलय् येँया धःक्व लिक्क लुँतिइ लुँति अजिमा स्थापना याःगु खः । लुँति अजिमायात इन्द्रायणी माजु धकाः नं म्हसीका वयाच्वंगु दु । दच्छियंकं थीथी नखःचखः वा जात्रापर्व हनाच्वनीपिं नेवाःतय् बालाचःह्रेया इलय् याइगु लुँति अजिमाया जात्रा व अनया सर्पाहुति होम नं छगू रोचक नेवाः तजिलजि खः ।
कछलागा चतुर्दशि अथवा मार्गशीर्ष कृष्ण चतुर्दशिया दिनयात नेपालय् बालाचतुर्दशि धकाः हनेगु चलन दु । नेवाःतसें थुगु दिंयात बालाचःह्रे धया वयाच्वन । थुगु दिनय् दच्छिया दुने मदयावंपिं छेँजः अथवा थःथितिया आत्माया चीरशान्तिया कामना यासें पशुपतिया श्लेषमान्तक वनय् अथवा देय्या थीथी शिवालयस सतबीज ह्वः वनेगु चलन दु । बालाचःह्रे कुन्हु मृगस्थली वा श्लेष्मान्तक वनय् थथे शतबीज ह्वलेगुयात मदुपिनिगु नितिं नसाज्वलं पीगुकथं काइ । उगु हे शतबीजं सयावःगु अत्र हे मदुपिन्त दच्छियंकं नय्त दइगु खः धकाः समाजय् विश्वास दया वयाच्वंगु दु । बालाचःह्रेबलय् छगः पु ह्वःसां नं छकुचा लुँति पूण्य दइ धकाः धाय्गु याः ।
थथे पु छकू ह्वःसा छकुचा लुँति पूण्य दइगु दिंकथं कयातःगु बालाचःह्रे कुन्हु हे येँय् लुँति अजिमाया जात्रा जुइ । थ्व ल्याखं येँय् लुँति अजिमाया स्वापू नं थ्व हे लुँति पूण्यलिसे दुगु खःला, व हे ल्याखं लुँति अजिमा धाःगु खःला धाय्थाय् खनेदत ।
खय्त ला लुँति अजिमायात छाय् ‘लुँति अजिमा’ धाल धइगु खँय् छपु किम्वदन्ति झीगु समाजय् प्रचलित दु । धयावःकथं लुँति अजिमायात छन्हु बछला माईं भ्वय् सःतल । यक्व मस्त दुम्ह व
सम्पत्तिया ल्याखं चीमिम्ह लुँति अजिमा थः मस्त दक्वसित ब्वनाः भ्वजय् थ्यंबलय् भ्वय् सिधय्धुंकूगु जुयाच्वन । यक्व मस्तलिसें हुलिहुलि वःगु लं फिनाः वःम्ह लुँति अजिमायात बछला माईं दुसिमरि तयाः नकल ।
अपमान चाःम्ह लुँति अजिमां उगु दुसिमरि अन हे बँय् च्वंगु आँय्पा प्वलाः उकिं हे ल्हाकाः तयाबिल व अपमानित जूगुलिं नुगः मछिंकाः ख्वख्वं लिहांवल । थथे ख्वख्वं लिहां वयाच्वंगु इलय् छम्ह ज्यापुं खंकाः छु जुल धकाः न्यंबलय् लुँति अजिमां ज्यापुयात सकतां खँ कन । दक्वं खँ न्यनेधुंकाः ज्यापुं लुँति अजिमायात फसि छगः बियाछ्वत । थथे फसि ब्यूगु थाय् धइगु थौंकन्हय्या फसिक्यबय् खः ।
ज्यापुयाके फसि कयाः छेँय् वनाः मस्तय्त नकेत धकाः दय्काच्वंबलय् उगु फसि लुँइ हिलावन । वयां लिपा व हे लुं यानाः लुँति अजिमा नं तःमि जुल । व धुंकाः सकल तःकेहेँपिन्सं नं लुँति अजिमायात हनाबना तय्गु यात । गनं गनं धाःसा लुँति अजिमां फसि दय्काः लुँ जूगु मखसें नय्पित्याःपिं मस्तयत थ्व हे सां नके धकाः लँय् सिनाच्वंम्ह ताहाः (सर्प) छम्ह यंकूगु अलय् व हे सर्पयात तानाः दय्काच्वंबलय् लुँ जूगु धइगु नं धयातःगु लुइकेफइ । बालाचःह्रेबलय् लुँति अजिमाया जात्रा जुइगु इलय् सर्पाहुति होम याइगुलिं नं लुँति अजिमां हःम्ह सीम्ह सर्प लुँ जूगु खँयात बः बियाच्वंगु दु ।
लुँति अजिमाया जात्राया झ्वलय् बालाचःह्रे छन्हु न्ह्यः त्रयोदशिया बाचाय् थन मेमेगु थीथी हलंज्वलं, पशुपंक्षीलिसें ताहाः नं होम याय्गु याइ । उगु इलय् होम याइगु व यज्ञकुण्डय् मेबलय् गबलें हे मि च्याकेमत्यः । बालाचःह्रेया चान्हय् जक हे होम याइ । मेबलय् उगु यज्ञकुण्ड त्वपुनाः हे तयातइ । बालाचतुर्दशि छन्हु न्ह्यः त्रयोदशिया बाचाय् बिष्णुमति खुसि सिथय् च्वंगु लुँति अजिमाया देगः न्ह्यःने दुगु यज्ञकुण्डय् बीबः स्वीनितालिसें बुइँचा छज्वः, न्या छज्वः, बखुं छज्वः, मेय्या छ्यं छगःलिसें सर्प नं होम याय्गु याइ ।
थथे होम याइबलय् मेय्या छ्यं छगः बाहेक मेगु दक्वं म्वाःम्वाकं हे मी दुइगु याइ । बुइँचा छज्वलय् छम्ह आकाशय् ब्वय्का छ्वइसा छम्ह मी होम याइ । अथे हे न्या, बखुं नं छम्ह छम्ह आकाशय्् ब्वय्काः छम्ह होम याय्गु याइ । अजिमा धयाकथं हे शाक्त परम्परा हे खत । गथे शाक्त परम्पराय् पुरुष स्वयां नं स्त्रीशक्तिया हे अप्वः थाय् दयाच्वनी, व हे कथं झीगु नेवाः समाजय् नं द्यः वा साँस्कृतिक परम्पराय् मिसा
द्यः वा स्त्रीशक्तिया हे महत्व आपाः दयाच्वनी । दकलय् क्वय् शक्ति पृथ्वी तत्वया रुपं व दकलय् च्वय् पुरुष वा शिव आकाश तत्वया रुपं च्वनाः उकिया दथुइ जल, वायु व अग्नि दयाच्वंगु थासय् जुयाच्वनीगु सृष्टि हे तन्त्र खः । बालाचःह्रेया सर्पाहुति होमय् नं थुकथं हे पञ्चतत्वया दथुइ सृष्टिया प्रक्रियायात हे निरन्तरता बियाच्वंगु खनेदु ।
थुगु होमय् स्वीनिता बीबःलिसें प्यम्ह जीवया होम याइ । होम धयाकथं मि च्यानाच्वनीगु धकाः ला धाय्माःगु हे मखुत । होमया अग्नि तत्वय् आकाशय् ब्वया जुइम्ह बखुं, झीगु जःखः बुँइ,
क्यबय् ब्वया जुइम्ह, झीसं सासः ल्हाय्गु फसय् ब्वया जुइम्ह बुँइचा, लखय् च्वनीम्ह न्या नं होम याइ । लिसें च्यानाः नौ अलय् चा जुयावनीम्ह मेय्या छ्यं होम याइ । ताहाःयात स्वल धाःसा थ्व ब्वय् नं फु, लखय् नं च्वनेफु, बँय् नं च्वनेफु अलय् च्यानाः नौ नं जुयावनी । थुकथं पञ्चतत्वया हे प्रतीकया रुपय् बालाचःह्रेया इलय् याइगु सर्पाहुतिइ होम याय्गु यानाच्वंगु दु । थुगु होमं
नं पृथ्वीतत्व व आकाशतत्व दथुइ जुयाच्वनीगु सृष्टि व संहारयात हे प्रतिविम्बित यानाच्वंगु दु ।
जीवनयात समाजय् सहज अलय् व्यवस्थित ढङ्गं न्ह्यःने यंकेत हे मनुखं वा समाजं संस्कृतिया विकास याइगु खः । अथेजूगुलिं समाजय् न्ह्यानाच्वंगु छुं नं संस्कृति अर्थहीन जुइमखु, उकी दुग्यंगु सामाजिक, दार्शनिक शिक्षा दया हे च्वनी । उकियात दुग्यंक स्वय्माः, नापं उकियात थुइका काय् नं फय्केमाः ।
