छगू आख्यान कथं छकः बुंगय् हयग्रीव भैरःद्यःया गोरखाय् चाःह्यू वंगु जुयाच्वन । उगु इलय् भैरःद्यवं मनकामना देवीयात खंकाः यय्कल खनी । मनकामना देवीं नं भैरःद्यःयात यय्कल हं । थथे निम्हेसियां यय्कूगुलिं मतिना जुयाः इहिपाः यानाः च्वन हं । हयग्रीव भैरःद्य नं मनकामनाया थःछेँय् तुं च्वनाच्वन हं । छुं दिं लिपा छन्हु मनकामना तं म्वय्काः छेँ त्वःताःवन खनी । मनकामना देवी थथे तं म्वय्काः वंबलय् आःयागु गोरखाया मनकामना देगः दुगु थासय् थ्यंकाः बासं च्वन खनी । मनकामनायात मामां वंम्ह हयग्रीव भैरःद्यवं खंकाः सम्झे बुझे यानाः थः नापं ब्वनाहइ ।

 

छन्हु हयग्रीव भैरःद्यवं मनकामना देवी निम्ह तिपु बुंगय् करुणामयया जात्रा स्वय्त वइ । हयग्रीव भैरःद्यवं थथे बुंगद्यःया जात्रा स्वकेत मनकामनायात हःबलय् निम्ह तिपुं ज्यापु व ज्यापुनीया भेष कयाः वःगु जुयाच्वन । जात्राया हुलमुलय् च्वनाः उमिसं जात्रा स्वयाच्वंबलय् सुनां नं म्हसीकेमफुत । तर बुंगया छम्ह तान्त्रिकं धाःसा उमित खंका शंका यानाः स्वयाच्वंगु जुयाच्वन । अन हयग्रीव भैरःद्य व मनकामना देव भासं खँ ल्हानाच्वंगु व तान्त्रिकं ताय्कल । थुपिं साधारण मनू ला ख हे मखु, पक्का नं थुपि द्यः हे जुइमाः धइथें तान्त्रिकं ताय्कल । अले तान्त्रिकं थःगु तन्त्र विद्या छ्यलाः मनकामना व हयग्रीव भैरःद्यःयात थःगु वशय् काल । तान्त्रिकया वशय् लाय्धुंकाः मनकामना देवीं थःगु म्हसीका बिया खँ ल्हात । अले ला छु मालं, तान्त्रिक झन उत्तेजित जुयाः त्वःतेगु खँ हे मल्हात । ‘मनकामना देवी हे झीगु गामय् थ्यंकः वय्धुंकूगु दु, आः गनं वंकेबीगु ? जिमिसं थन हे देगः दय्काः छःपिन्त पलिस्था यानातय्’ तान्त्रिकं धाल ।

 

मनकामना देवीं लिसः बिल,Þ “हे तान्त्रिक, जि छंगु भक्तिभावं प्रसन्न जुया, तर गोरखाया देगः त्वःताः जि सदां थन च्वने फइमखु ।’ तर तान्त्रिक ला माने हे जूगु मखु । अन्त्यय हार नयाः मनकामनां धाइ – “छं थथे कर याःगुलिं जि थन दँय्दसं मोहनिया इलय् स्वन्हु तक वयाः च्वने ।’ उगु इलंनिसें दँय्दसं मोहनिया इलय् नवमी, दशमी व एकादशी स्वन्हुतक मनकामना देवी थः भाःत हयग्रीव भैरःद्यःनाप बुंगय् बिज्याइ धयागु जनविश्वास दु ।

 

मनकामना देवी बासं च्वंगु थाय् मनकामनाय् देवीया म्हया क्वय्यागु ब्व अन पलिस्था यानाः देगः दय्काः अले बुंगय् मनकामना देवीया म्हया च्वय्यागु ब्व पलिस्था यानातःगु खः  धकाः विश्वास यानातःगु दु । हयग्रीव भैरःद्यवं नं ह्यय्काः हःम्ह मनकामना देवी दँय्

स्वन्हु जक बुंगमतिइ च्वनी । मेगु इलय् गोरखाया देगलय् हे च्वनाबिज्याइ । बुंगय् जुइगु जात्राया इलय् नवमी, दशमी व एकादशी स्वन्हु गोरखाया मनकामनाया देगः बन्द यांना तःगु दइ । थ्व इलय् मनकामना देवीया दर्शन याय्त भक्तजनत बुंगय् हे वय्गु याइ । नेवाःतय्सं मनकामना देवीयात अजिमा व हयग्रीव व भैरःद्यःयात आजु धाय्गु याइ । 

 

मोहनिया इलय् नवमीकुन्हुनिसें एकादशीतक स्वन्हु मनकामना अजिमा व भैरः आजुया जात्रा हनेगु झ्वलय् मनकामना व भैरःद्यः विराजमान यानाः निगू खः कुबियाः जात्रा न्ह्याकी । थ्व खःया न्ह्यःन्ह्यः ब्वः सलया म्हय् सिंहसार्थबाहु सवार याकाः देय् परिक्रमा याकी अले मनकामना व हयग्रीव भैरःद्यःया खः पूजा फयाः जुइ । हयग्रीव भैरःद्यःया मूर्ति छगू तःधंगु आकारया भैरःद्यःया ख्वाःपाः जक दुगुलिं व तःधंगु ख्वा.पाःया पलेसा चीधंगु दय्काः न्ह्यनीगु ख्वाःपाः तःगुं दइ ।

 

मनकामना व हयग्रीव भैरःद्यःया खः जात्राया खः जात्रा याय् न्ह्यः हनुमानया जात्रा याइ । जब तक हनुमानया सवारी जुइमखु उबलेतक खः जात्रा न्ह्याकीमखु । हयग्रीव भैरःद्यःया देगः क्वय् छगः पं धंका तइ । अन जात्रा स्वःवःपिं मध्ये सुं छम्हेसिया म्हय् हनुमान द्यः वल धाःसा वं उगु पं ज्वनी । थ्व पंयात धुसाः पं धाइ । धुसाः पं ज्वनीम्ह हे हनुमान जुइ । थथे हनुमान वय्धुंकाः पूजारी पानेजुपिन्सं हयग्रीव व मनकामनायात आगमय् पूजा याइ, म्येय्या बलि बी । चच्छि न्हिच्छि मनकामना व हयग्रीव भैरःद्यःयात आगमय् पूजा फय्कातइ । भक्तजनतय्सं अन वनाः पूजा याइ, थःगु स्वेच्छां बलि नं बीगु याइ तर अन खा व ख्येँय् धाःसा छाय् मज्यू धयागु मान्यता दु । 

 

बुंगया थ्व जात्राय् हनुमानया नं जात्रा छाय् याय्माःगु धयागु खँय् छगू बाखं दु । हयग्रीव भैरःद्यः व भिंद्यः त्वाय् जुयाच्वन । उगु इलय् हयग्रीव भैरःद्यवं बुंगद्यःया जात्राय् म्येय् बलि बीगु इलय् थःम्ह त्वाय् भिंद्यःयात भ्वय नय्त ब्वंगु जुयाच्वन । तर भिद्यः वःबालय् लिबात खनी । म्येय् छम्ह बलि बीधुंकूगु जुयाच्वन । मेम्ह म्येय् स्याय्त्यंबलय् भिंद्यः थ्यंकःलल खनी । हयग्रीवयात छु याय् छु याय् जुल । मू म्येय् पाहांयात बीमज्यूगुलिं भिंद्यःयात पलख पीका ल्यूने वनाः थःम्हेस्यां म्येय्या बलि काल । थ्व खँ सीकाः तंम्वय्काः जितः हेला याःगु बदला छंगु जात्राय् जिं काय्गु जुइ धकाः भिंद्यः लिहांवन ।

 

मेगु दँय् मोहनिया जात्रा न्ह्याकेत्यंबलय् भिंद्यः वयाः खः हइबलय् हाचां गायाः बेइज्जत याय् धकाः मू लुखा च्वय् च्वनाच्वन । थ्व खँ हयग्रीवं सीकाः थःगु इज्जत मवनेमा धकाः हनुमानया ग्वहालि काःगु जुयाच्वन । अले हनुमानं भिंद्यःयात पंचाय तुयाः यक्व तापाक वांछ्वायब्यूगु जुयाच्वन । भिंद्यःयात वांछ्वय् धुंकाः जक द्यःतय् खःत पिने पिकाःगुलिं दँयदसं हनुमानया नं जात्रा याय्गु चलन दुगु खः । जात्रा शुरु जुइ न्ह्यः हनुमान पंया च्वकाय् तक वनाः प्यखें मेगु पंगः छुं दुलाकि धकाः स्वय्गु याइ । हनुमान पं गयाः च्वकाय् थ्यंकीगु व अनं कुहांवइगु नं न्ह्यइपुसेच्वंक सकसिनं स्वयाच्वनी । हनुमान दुबीगुलिं जक थथे व मनुखं उलि अःपुक पं गय्फुगु व कुहां वय् फुगु खः धाइ ।

 

पुजारीपिंस मूल पूजा सिधय्काः द्यःपिन्त क्वय् हइ । हयग्रीव व मनकामनायात खतय् तयाः हनुमानयात स्वकः चाहुलाः जक खः जात्रा न्ह्याकी । बुंगया थीथी त्वाः देउल, लाछि, वाःछेँ, नाय्त्वाः, देय्पुखू, बहिली, तँच्वाक्व, च्वहेननि, ध्वलाहिति, चौफ, ग्वानख्यः, पाउली, साःच्व, ताःफ, क्वय् ताःफ्वः लाखिचा, खल्टु आदि थासय् मनकामना व हयग्रीव भैरःद्यःया खः परिक्रमा याकी अले उगु थासय् भक्तजनतय्सं द्यःया दर्शन व पूजा नं याइ । बुंगया स्थानीय मनूतय्सं उल्लेखनीय रुपं सहभागीता जुयाः थ्व जात्रायात न्ह्यइपुसे च्वंक हनाच्वंगु दु ।