मदुपिनिगु लुमन्तिइ सा अथवा साया प्रतिमा चाःहिकुसें सापारु हनीगु खः
गुंलागा पारु ११३९ (अगष्ट १६ २०१९)
दँय्दसं नेवाःतय्सं हनीगु महत्वपूर्ण तजिलजि मध्ये छगू सापारु खः । थुगुसी सापारु वइगु शुक्रबाः लाः । मदुपिनिगु लुमन्तिइ सा अथवा साया प्रतिमा दय्काःथीथी थासय् चाःहिकुसें सापारु हनीगु खः । नेवाः बस्ति दक्वथाय् हे सापारु हनीगु जूसां नेवाःतय्गु थीथी लागाय् ब्यागलं ब्यागलंकथं सापारु हनीगु चलन दु । अलय् स्वनिगःया पुलांगु नेवाः वस्ति ख्वपया खँ ल्हाय्गु खःसा ख्वपय् सीपिनिगु नामय् सा दय्काः यंकीगु नापं घिंताकिसि प्याखं क्यनीगु व थीथीकथंया प्याखं न्ह्यब्वइगु चलन दु । अथेजुयाः ख्वपया सापारु स्वनिगःया मेगु लागाया मनूतय्त नं मू आकर्षणया विषय जुयाच्वंगु दु । ख्वपया सापारुयात कयाः लहनाया रिपोर्टर हसना लवजुं संस्कृतिविद्ओम धौबडेल नापं यानादीगु खँल्हाबँल्हा न्ह्यब्वयाच्वना ।
सापारु हनेगु परम्परा गबलेनिसें न्ह्याःगु खः ?
लिच्छविकालनिसें मदुपिनिगु नामय् सा ज्वनाः याः अथवा यात्रा वनाः सापारु हनेगु शुरु जूगु धकाः गोपाल राजवंशावलिइ न्ह्यथनातःगु दु । न्हापा सायाः जक वनीगु खःसा लिपा १६गूगु शताब्दीइउबलय्या मल्ल जुजुपिन्सं सापारु कुन्हु सायाःलिसें हे थीथीकथंया प्याखं, ख्यालि क्यनेगु परम्परा न्ह्याकाः सापारुया आःया विकसित रुपय् थ्यंकूगु खः ।
स्वनिगःया मेगु लागाय् स्वयां नं ख्वपय् जुइगु सापारु नेवाःतसें तसकं हे ब्यागलं धकाः ताय्काच्वंगु दु । ख्वपया सापारुया विशेषता छु खः ?
ख्वपय् याः यंकेत सा दय्कीगु तरीका अलय् थन क्यनीगु घिन्ताकिसि व मेमेगु प्याखनं यानाः ख्वपया सापारु विशेष जुयाच्वंगु दु । न्हापा ख्वप देय् स्वनिगःया हे राजधानी खः । जुजु च्वनीगु थाय् जूगु जुयाः जुजुयात क्यनेगु नितिं धकाः थन विशेषकथंया सापारु याइगु परम्परा दुगु खः ।
ख्वपय् मदुपिनिगु लुमन्तिइ छगूकथंया उत्सव व छगूकथंया याःकथं सापारु हनीगु खः । ख्वपय् प्यंगू पंयात स्वानाः उकीछज्वः न्यकू व साया ख्वाःपाः तयाः सा दय्कीगु खः । दच्छिया दुने मिजंम्ह सीगु जूसा उकी तुयुगु कापतं अलय् मिसाम्ह सीगु जूसा रंगीबिरंगी कापतं भुनाहइगु खः । अथेहे, मस्त सीगु जूसा, डोकाय् च्वय् सा दय्काहइगु खः व उकी मदुपिनिगु किपा नं तयाहइगु खः । मदुपिनिगु लुमन्तिइ दय्कीगु थजाःगु सायात ख्वपय् ताहामचा धाइगु खः । थुगु सायात प्यम्हेसिनं कुबिया अलय् निम्हेसिनं न्ह्यःने व ल्यूने ताहाकःगु खिपतं ज्वनाः ख्वपया
थीथी लागा चाःहिकीगु खः ।
ख्वपया सापारु मेथाय् स्वयां ब्यागलं जूगु मेगु कारण धइगु थन न्ह्यब्वइगु घिन्ताकिसि प्याखं खः । साया ल्यूने ल्यूने कथि ल्वाका घिन्ताकिसि प्याखं हुलाः वइगु खः । अलय् सापारुया दिंनिसें गुन्हुतक देवी प्याखं, भैलः प्याखं, लाखेप्याखं, किसि प्याखं, हँय्प्याखं, मयुर प्याखं, सल प्याखं, भालु प्याखं, ख्याक प्याखं, कवंचा प्याखं, खिचा प्याखं, कपाय् फ्यनेगु प्याखं, सिलु वनेगु प्याखं, कचिमचा वांछ्वय् यंकेगु प्याखं, किजापूजा प्याखंलिसें थीथी मेमेगु प्याखं क्यना वइगु जुयाः नं ख्वपया सापारु नेपाःमिपिं नापं विदेशीपिनिगु नितिं आकर्षणया विषय जुयाच्वंगु दु ।
थुगु थीथी प्याखनय् प्याखंया नांकथं हे प्याखंम्वःपिन्सं भाय् याना क्यनीगु खः ला ?
खः, प्याखंया नांथें हे इमिसं प्याखं हुलाः नापं भाय् याना क्यनीगु खः । गथेकि, खिचा प्याखनय् निगू इलाकायापिं खिचात छथाय् नापलाइबलय् जुइगु ल्वापु हे मनूतयसं प्याखं हुलाः न्ह्यब्वइगु खः । ल्वाइबलय् निम्ह हे खिचात कमजोर जुइगु, तर इपिं हे लिपा मिलेजुयाः वनीबलय् इमिगु शक्ति अप्वइगु प्याखनय् क्यनीगु खः । थुकथं खिचां प्याखं नापं मेमेगु दक्व प्याखनं महत्वपूर्ण सन्देश नं बियाच्वंगु दइ ।
ख्वपय् सापारु कुन्हु सा चाःहिकीगु निश्चित लँपु दु । उकिया बारे धयादी ला ?
ख्वप नगरया दक्व थाय्यात थियाच्वंगु छगू रुट अथवा लँपु दय्कातःगु दु । ख्वपया मूमू बस्ति, चुक, गल्लि, बजाःजुयाः वनीगु थुगु लँपुयात प्रदक्षिण मार्ग धाइगु खः । साया नं थुगु लँपुइ हे यंकीगु खः ।
थौंकन्हय् सापारु नेवाःतय्सं तजिलजिकथं हनेगु स्वयां नं छगू मनोरञ्जनकथं नं कयाच्वंगुलिइ छिगु छु बिचाः दु ?
सापारु वास्तवय् छेँजःपिं मदुपिनिगु नितिं ला तसकं हे दुःखद दिं खः । तर मेपिन्सं धाःसा थीथीकथंया सा स्वयाः अले घिन्ताकिसि व थीथी प्याखं स्वयाःमनोरञ्जनकथं कयाच्वंगु दइ । थुगु इलय् मनूतसें म्ये हालाः, प्याखं हुलाः, अभिनय् यानाः न्ह्याइपुकेगु नापं थःके दुगु प्रतिभा न्ह्यब्वय्गु छगू ह्वःताः व मेपिन्त नं मनोरञ्जन बीगु ह्वःताःकथं कयाच्वंगु धइगु नं सापारुया छगू बांलाःगु पक्षकथं झीसं काय्माः ।
