सुर्वण शाक्य

म्हपूजा धइगु ‘आत्मा’ पूजा मखु, ‘आत्म’ पूजा खः । ‘आत्म’ धइगु थः खः, अले थः धाय्बलय् ‘म्ह’ खः । म्हयात सञ्चालन याइगु बस्तु ‘आत्मा’ धाय् बाय् ‘हंस’ धा, व ब्यापक खः । ‘आत्मा’ बाय् ‘हंस’ धइगु म्हयात सञ्चालन याकीगु तत्व जूगुलिं म्ह घानाच्वंपिं पशु, पंक्षि, कीत, पतंग, मनू न्ह्याम्हसिकें दइगु जूगुलिं थ्व व्यापक खः । मनुखं बाहेक मेपिन्सं ‘म्हपूजा’ मयाइगुलिं थ्व ‘आत्मा’या पूजा मखु । म्ह मन्त कि थ्व ‘आत्मा’ बाय् ‘हंस’ धइगुया नं छुं मू दुकथं ख्यलय् मदु । उकिं नेवाःतसें ‘म्हपूजा’ धाःगु खः ।

म्हपूजाया उत्पत्ति व विकासया इतिहास न्ह्याक्व च्वय्या युगय् वनाः माःवंसां वास्तविक ‘म्हपूजा’ नेवाःया उत्पत्तिलिसे हे जक स्वापू दुगु सिबाय् शास्त्र व धर्मलिसे वनाः थुकियात पुलां पहः बीगु पाय्छि मजू । ‘म्हपूजा याःगुया पौराणिक आधकार दुगु खइ, तर नेवालं न्ह्याग्गु आधार नालाकाःसां इमिसं थःगुपनय् छ्यलेधुंकल कि व मौलिक जुयाः नेवाःयागु जुयावनीगु । थुगु परिप्रेक्षय् नेवाःया ‘म्हपूजा’ छगू थःगु हे पनययागु पूजा व नखः खः ।म्हपूजा कछलाथ्व पारु अर्थात कार्तिक शुक्ल प्रतिपदा कुन्हु हनीगु खः ।

थ्वकुन्हु हे भिंगु दिं ताय्काः साख्वाल जातया छम्ह नेवालं थः च्वनागु राज्यया दुनेया दक्वसिया त्यासा पुलाः सकसितं ऋण याःगुया लसताय् सम्बत् छ्यलाब्यूगु खः । ‘म्हपूजा’ व ‘नेपाल सम्बत्’ हिलीगु दिं नं छन्हुं हे लाःगुलिं गुम्ह गुम्हेसिनं ‘नेपाल सम्बत्’ हिलीगु दिं कुन्हु म्हपूजा याय्गु धयाच्वन । धाथेंगु खँ खः कि ‘नेपाल सम्बत्’ वय्धुंकाः ‘म्हपूजा’ उकुन्हु हे याइगु खः । अथे धकाm म्हपूजा नेपाल सम्बत् छ्यलेधुंकाः जक यानावःगु मखु कि म्हपूजा लाकाः नेपाल सम्बत् ह्यूगु खः ।

सम्बत् हिलाब्यूम्ह नेवाःया पक्षधर साख्वाः शंखधर धन्य खः । गुबलें तिथि, मिति, घडि, पला क्यंकाः म्हपूजा याय्गु दिं हे त्वःफिकाबीगुकथं पात्रोया जानिफकार धाःपिन्सं नेवाःया मूल्य मान्यतायात हे वास्ता मयासे म्हपूजा याय्गु ईब्यः छखेलाक्क होहल्ला यानाबीगु । पात्रोयागु लिधंसाय् च्वनाः पुरोहित व जोशीयागु जकभरय् च्वनेगु बानी जुइधुंकूपिं नेवाःतय्त इतःमितः कंकाबीगु । म्हपूजायात आत्मापूजा, आत्मपूजा, स्वपूजा, देहपूजा आदि खँनाप स्वापू तयावःगु मत्स्यपुराण, पद्मपुराण, स्कन्दपुराण, भविष्यपुराण व निर्णयसिन्धु आदिया खँ कयाः म्हपूजायात परिभाषित यानाः ईब्यः क्वःछीगु यानातःसां नेवाःया नितिं न्हिछिं पाय्छि ।

स्वन्ति नखः सावमानकथं नं चलय् जूगु खः । सावमानय् घौ पलाः धइगु मदु । सूद्र्यः लुइगु व बीगुलिइ न्हि माने याय्गु नेवाःतय् थःगु हे पन दुगुलिं सुथंनिसें सुचिनीचि फुक्कं याय्धुंकाः इलं लाकाः सनिलय् म्हपूजा याना वयाच्वंगु खः । म्हपूजा नेवाःतय् स्वतन्त्रगु राष्ट्रिय नखः खः ।नेपालय् न्हापा विशालनगरय् लाय्कू दय्काः च्वंम्ह लिच्छवि जुजु महीदेवया पालंनिसें म्हपूजा यानावःगु खँ नं वाःचाय्कूगु दु । म्हपूजा छगू प्रकारं धलं दनेगु नं खः । उकिं अष्टमंगल बाय् अष्ट पलेहः च्वयाः म्हपूजायात माःगु विधि पूवंकेगु जुयाच्वन ।

म्हपूजां नेवाःतय् दुने शैब व बौद्धमार्गी धकाः धर्म हना च्वंपिनिगु दथुइ सहिष्णुता ब्वलंका बियाच्वंगु दु । मनूया जीवनय् न्ह्याक्व हे प्रकृति बाय् मेमेगु हुनिं आपतविपद् वःसां थःगु मनयात त्याकाः शरीर बल्लाकाः थःत थःम्हं न्ह्यचिले फय्केगु शक्ति अप्वय्काः सुख, सौभाग्य व आरोग्यपूर्ण जुइमा धकाः म्हपूजा याइगु खः । म्हपूजा याय् न्ह्यः आगंद्यः, इष्टदेवता व लक्ष्मीद्यःपिन्त पुज्यानाः बहनि छेँ छखां मत च्याकीगु खःसां थुगु म्हपूजा धार्मिककथं स्वयां प्राकृतिक, भौतिक व मनोबैज्ञानिककथं अप्वः महत्वपूर्ण जुयाच्वंगु दु ।

शुद्ध चित्त, वाक्य व कर्मयागु भावना ब्वलंकाः थःगु थः जःपिनिगु व छेँया सुख, शान्ति व समृद्धिया कामना याय्गुकथं नं थ्व “म्हपूजा” खः । थथे सत्यता, यथार्थता व वास्तविकताया संस्कार ज्वनाच्वंगु थ्व म्हपूजां नेवाः जातियात संसारया छगू सभ्य जाति खः धकाः माने याकातःगु दु । नेवाः जातिया दुने थीथी जातकथं च्वना वयाच्वंगुलिं म्हपूजा विधिइ छुं छुं सामान्य फरक खनेदुसां म्हपूजाया अन्तरविधि छगू हे खः, मूल उद्देश्य व आशय नं छगू हे खः । नेपालय् धर्म हनावःकथं शैब व बौद्ध दुसां छुं भचा विधि पाःसां नेवाः भावना छगू हे खः । स्वनिगलं पिने बाय् विकट जिल्लाय् च्वनाच्वंपिन्सं नं मेगु छुं याय्मफूसां मन्दः छगू च्वयाः तःसि, सिसाबुसा ब्वयाः, स्वां ब्वयाः पुजाभः छपाःजक तयाः जूसां सगं काय्गु यानाः “म्हपूजा” हनाच्वंगु दु ।