२०८० चैत्र १६, शुक्रबार

येँयाःपुन्हि व गैर नेवाःत

– सानुराजाशाक्य
 
चीनया सांस्कृतिक क्रान्तिया प्रभावं नेपालय् नं जात्रापर्व उ बलय् राजा महाराजातय् शासन सुरक्षित यायेत जनताया ध्यान शासन सत्ताय् मथ्यनेमा धकाः न्याय ्कीगु कथं थुइकेगु याइगु खः । कम्युनिष्ट स्कूलिङ्गय् थुकथं जात्रा पर्वयात सामन्ती शासनया विशेषता जात्रा पर्व मन्याकेगु कथं स्कूलिङ्ग जुल । नेपाःया जात्रापर्व न्यायेकत लिच्छवीकाल व मल्लकालय् जुजुपिन्सं जक मखुकि नेवाःतसें नं थःगु बुँत गुथिइ तयाःजात्रापर्व न्ह्याकेत तिबः बियाच्वंगु खः ।
 
 
पञ्चायतकालय् गुथिया जग्गात फुक्क सरकारं दुकयाः जात्रायात माःगु आर्थिक भार क्वबीगु धाःसां ईब्यः कथं जात्रा पर्वयात माःगु आयस्ताया बन्दोबस्त सरकारं याना मबीवं गुलि जात्रा पर्वत न्हनावने धुंकल । तर नेपालय् गणतन्त्र वःसांनिसें जात्रा पर्वनाप सामन्त राजाया सम्बन्ध त्वाः दला ःनिर्वाचित राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्रीनाप स्वाः वंगु दु । छगू इलय् थुकथं वःगु ह्यूपाः जात्रा पर्व हनेमाः पिन्त पचे नं मजुल ।
 
 
जुजुया थासय् गन साधारण मनू, गन ब्रम्हू, गन मिसाम्ह धकाः नेवाःतय् दथुइ अस्वीकार याय्गु कथं ज्याखँ जूगु खः । येँयाः पुन्हिया इलय् क्वःनेयाः खुन्हु राजकीय सम्मान सहित जुइगु कुमारी याः खुन्हु जुजु वय्माः थाय् नेपाः गणतन्त्रय् हिले धुंकूगुलिं न्हापांम्ह राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवया विरुद्ध प्रदर्शन यानाः विरोध याय्गु कुतः नं जूगु खः । थुकथंया विरोध आम नेवाः तयेपाखें स्वयां राजनीतिदलया निर्देशनय् नेवाः सेन्टिमेन्ट कायेफइला धइगु कथं जक छ्यलेगु ज्या जूगु खनेदत ।
 
 
दँ निदँ थुकथंया विरोध जूगु खःसां लिपा वनाः तराई मूलया नेपाली नागरिक राष्ट्रपति खःसा कुमारी याःयात राज्यं बियाच्वंगु राजकीय सम्मानया रुपय् स्वीकार जूवन । उकिं जुजु हे माः धाइपिं नेवाःत धइगु अवधारणा खण्डन जुल । नेपालं जुजु मदया गणतन्त्र घोषणा जूगु दच्छि निदँ तक पूर्व राजा नं कुमारी याः खुन्हु कुमारी छेँय् वयाः कुमारी दर्शन याः वयाः अझ नं थः राजकीय सत्ताय् लिहाँ वय् फइतिनि धकाः मनोवैज्ञानिक प्रभावबीत स्वःगु खः ।
 
 
तर थ्व नं अथें हे सुना वन । थौंकन्हय् ला थुकथं पूर्व जुजु कुमारी छेँय् वयाः दर्शन याः वय्गु चलन नं सालुइ धुंकल । गणतन्त्रया घोषणा लिपा छगू इलय् प्रधानमन्त्री बाबुरामया पालय् जात्रा पर्वयात बियाच्वंगु सीमित बजेट नं क्वपाला ब्यूबलय् मेगु हे अवस्था ब्वलंगु खः । थुकथं जात्रा पर्वय् बजेट क्वपाला ब्यूगु कारणं छगू कथं राज्यय् हे असमान्य अवस्था ब्वलने वं मू मूजात्रा पर्वय् राज्यपाखें बियाच्वंगु आर्थिक ग्वाहालि तुलनात्मक रुपय् अप्वल ।
 
 
उलिजक मखु कि स्थानीय तगिमं नं थःगु बजेटया छुं ब्वः थुकथंया जात्रा पर्वयात ग्वाहालि यायेगुली वृद्धि जुयावंगुया कारणं लिपांगु इलय् वयाः नेवाःतयेत तःधंगु जात्रात व्यवस्थित, आकर्षक भव्य जुया वयाच्वंगु दु । थुगसिया येँयाः पुन्हिया क्वःनेयाःखुन्हु न्हापालिपा स्वयां बाजं खलःत यक्व खनेदु । 
 
 
थुकथंया बाजं खलःधइगु धिमे बाजं जकखः । थुकथं धिमे थानाः जात्रा पर्वय् ब्वतिकाइपिं न्हापा ज्यापू समुदाय त्वाः गुथियागुथ्याः तजक जुइगु खः । तर लिपांगु इलय् वयाः थुकथंया गुथ्याःत स्वयां न्हूगु हे ल्याय्म्हतय् पुचःत गुगु थी थी सामाजिक सांस्कृतिक खलः पुचःया दुजःत नं ब्वःतिकाय्गु परम्परा न्ह्याःगु दु । थी थी व्यापारिक संस्थाया प्रयोजनय् छगू हे कथंया लँ फिना वय्गु चलन नं अप्वया वःगु खनेदत ।
 
 
स्थानीयतहपाखें नं थुकथंया जात्रा पर्वय् स्थानीय तयेत ग्वाहालि यायेगु मात्रा अप्वःगु दु । जात्रापर्वया बुँ दुकाम्ह गुथि संस्थानं बुँ दक्व सरकारीकरण यानाः नयाः बिल । खास जिम्मेवारी कायेमाःगु गुथि संस्था नखः, तर गुथि संस्थान स्वयां नं थौंकन्हय् स्थानीयतहया ग्वाहालि हे क्वातूगु खनेदत । 
 
 
छगू इलय् थुकथंया जात्रा पर्वत थःथःगु जाति विशेष कथं न्यायेका च्वंगु थासय् आः वयाः थुकी नं ह्यूपाः वःगु दु । गथे धिमे नेवाः बाजंया स्वीकार जुया वंथें छगू इलय् ज्यापु वसःया रुपय् कयातःगु तःपाःलँ व हाकू पतासि समग्र नेवाःतय् पहिचान ब्वय्गु माध्यमया रुपय् नं स्वीकार जुयावंगु दु । थ्व बामलाःगु पक्षमखु । थौंकन्हय्या जात्रापर्वय् बाजं मदुपिं नेवाःजाति समुदाय नं नं धिमे स्यनाःधिमे थाइपिनिगु पुचः दयेकाः सु मिजं सु मिसा फुक्क समावेशी कथं जात्रा पर्वय् ब्वःति कायेगु चलन अप्वःया वःग ुलिं नं थौंकन्हय्या जात्रापर्वय् नेवाःतय् सहभागी अप्वःया वःगु खत ।
 
 
उकिं आः धिमे बाजं हाकु पतासि सिनाः वइपिं ज्यापु जातिया नेवाः जुइमाः धइगु मन्त । थुकथंया जात्रापर्वय् नेवाः समुदायया फुक्क थरया नेवाःत बिना भेदभाव ब्वःति काये दइगु वातावरण अथें हे सिर्जना जूगु मखु । थुकी राजनीतिक ह्यूपाः चेतना नं सुला च्वंगु दु । थुकथंया नेवाःतय् जक नखः कथं कया च्वंगु जात्रापर्वय् गैर नेवाःत दुथ्याकेगु बारे चर्चा शुरु जूगु दु ।
 
 
गथे खसतयेगु तीजलिसेंया नखःचखःयात उमिसं थःपिनिगु जक मखुसे गैर ब्रम्हू क्षेत्रीयात नं दुथ्याका यंकू थें नेवाःतय् नखःचखः गैर नेवाःतसें नं हनेगु कथं काय्गु बारे बहस आवश्यक जुइफु । झीगु नखः हे मखु, तर तीजय् नेवाःमिस्त नं ह्याउँगु पर्सि सिनाः प्याखं ल्हू जुल धकाः आलोचना यायेगु कि झीगु नखः नं गैर नेवाःतसें नं हंगुयात बांलाःगु पक्षया रुपय् यंकेगु । गथे तीजयात उमिसं “नेपालीहरुका महान चाड” धकाः धया वंथें येँयाः पुन्हियात “नेपालीहरुको महान जात्रा इन्द्रजात्रा” धकाः धाय्केगु बांलाइ बिचाः यायेमाःगु व बहस याये माःगु ई वःगु दु । 
 
 
 
 
कान्तिपुर दैनिकया सम्पादक नारायण वाग्लेंला  वकाइदा इन्द्रजात्रा थेंजाःगु मूर्त अमूर्त नेवाःतय्  नखः चखः बलय् गैर नेवाःत लँय् च्वनाः स्वयेगु जक भूमिकां थाहाँ वनाः उमिसं नं नेवाः नखःयात हनेगु कथं रुपान्तरणया आवश्यकतायात कयाः सम्पादकीय हे च्वःगु दु । थौंकन्हय् क्रिसमस क्रिश्चियनतय् जक नखः मजुइ धुंकल, गैर क्रिश्चियनतसें नं क्रिशमस त्रिब्वयाः क्रिशमस नखः न्यायेकीपिं नेपाःया शहर बजारय् खना हे च्वनागु खः ।