रंगीन पर्दाय् होलिया रंग
– विजयरत्न असंबरे
“होलिया मेला मय्जुं मस्यू ला” – थ्व झीगु तजिलजिं जाःगु होलि म्ये खः । न्हापांगु नेवाः संकिपा “सिलु”या थ्व म्ये आःतक नं दँय्दसं होलिया इलय् थ्वइगु म्ये खः । नेपाःया संकिपा ख्यलय् दकलय् न्हापांखुसी होलि म्ये छ्यःगु नं थ्व हे खः । “होलिया मेला मय्जुं मस्यू ला” धइगु नेवाः लोक लसय् हनातःगु म्ये खः । होलिया बखान यानातःगु थ्व म्ये दुने ल्यासेल्याय्म्ह नुगःया भावयात हिसि दय्क न्ह्यब्वयातःगु दु, अले ल्यासेल्याय्म्ह दथुइ जुइगु ख्याःखँयात नं धिसिलाक्क न्ह्यब्वयातःगु दु । वयां लिपा ‘तिलहरी’, ‘बसन्ती’, ‘ईज्जत’, ‘उनको सम्झनामा’ थेंजाःगु छुं छुं नेपाली संकिपाय् जक होलि म्ये स्वय्दतसा आः वया छुं छुं न्हूगु संकिपाय् नं होलिया म्ये व लू तयाहःगु दु ।
‘तिलहरी’ संकिपाय् दुथ्याकातःगु होलि म्ये धइगु नेपाःया तराई लागापाखे चलनचल्ती दयाच्वंगु “जोगिरा सरर”या लसय् हनातःगु म्ये खः । थौंकन्हय् तराईपाखेया होलि म्ये थ्व ‘जोगिरा सरर’या तनावनाच्वंगुलिं अन थ्व लय् ल्यंका तय्माल धकाः च्यूताः ब्वलना वयाच्वंगु दु । दँय्दसं होलिया इलय् थ्वया वयाच्वनिगु थ्व निपु म्ये बाहेक नेपाली संकिपा ख्यलय् मेगु होलि धइगु “सीता”या मैथिली म्ये नं ख ।
विशेष यानाः जनकपुरय् मैथिली भाषां हालीगु होलि म्ये “सीता” संकिपाय् क्यनातःगु दु । अनया होलि म्ये द्विअर्थी जुयाच्वनी । दसूया नितिं “सीता”या होलि म्ये दुने “चोली के पिछे एसन मेवा नखाए वो पछताए, जो खाए वो भी पछताए” धकाः धयातःगु बोल नं निताजि अर्थ छ्याय्ज्यूगु बोल खः । “बसन्ती” संकिपाया म्येया बोल थुकथं दु, “रातोरातो पहेंलो” । थ्व छपु बांलाःगु होलि म्ये खः । तर थ्व म्येयात “सौतन” नांयागु छगू हिन्दी संकिपाया होलि म्येलिसे ज्वःलाः धकाः धाइपिं दु ।
हिन्दी संकिपाय् होलि व होलि म्ये छगू मज्जिमगाःगु लूकथं छ्यला वयाच्वंगु दु । होलिया म्ये धाय्वं “शोले”या “होलि के दिन रङ्ग खिल जाते है” लुमंकीपिं यक्व दु । “शोले” संकिपाय्
होलियात छगू लसताया पर्वया रुपय् जक मखुसे उत्पीडनया मुक्तिया चिंकथं नं छ्यलातःगु दु । अथे जूगुलिं थ्व संकिपाया होलि म्येयात ज्वः मदुगु दसूकथं कयातःगु दु । थ्व प्यदँन्यादँया दुने अभिषेक बच्चन व लारा दत्ताया “मुम्बई से आया मेरा दोस्त” अले अक्षय कुमार व प्रियङ्का चोपडाया “वक्त – ए रेस अगेन्स्ट टाईम”, रणवीर कपूर व दीपिका पादुकोणेया “ये जवानी है दिवानी” अले “गोलियोंका रासलीला रामलीला” संकिपाय् नं छपु छपु होलि म्ये दुथ्याकातःगु दु ।
थुलि त्वःताः मेमेगु न्हून्हूगु हिन्दी संकिपाय् होलि माले थाकुइधुंकल । “...रामलीला” संकिपाया चर्चा याय्बलय् थुकी होलिया इलय् शत्रुया लागाय् सुनां मसीक होलि हनेत वंम्ह हिरो व व लागाया हिरोइन निम्ह दथुइ होलि म्हितीगु झ्वलय् ख्याःखँ जुइगुजक मखुसे अनंनिसें इमि दथुइ यःत्यः जुइगु खः ।
हिन्दी संकिपाय् होलि म्येया इतिहास पुइकाः स्वय्बलय् दकलय् न्हापांखुसी सन् १९३७य् “जीवन प्रभात” नांयागु संकिपाय् होलि म्ये दुथ्याकातःगु खनेदु । अनंनिसें आपालं आपाः हिन्दी संकिपाय् होलि म्ये दुथ्याय्धुंकूगु दु । ‘अंगुलिमाल’ (१९६०), ‘मदर इन्डिया’ (१९५७), ‘जोगन’ (१९५९), ‘मुगल–ए–आजम’ (१९६०)निसें कयाः ‘शोले’ (१९७५), अले ‘बागवान’ (२००२), ‘...रामलीला’ (२०१३)तकया दुने आपालं हिन्दी संकिपाय् होलि म्ये दुथ्याकातःसां गुलिखे संकिपाय् होलियात छगू प्रतीककथं क्यनातःगु दु ।
सुनिल दत्तया “जख्मी” संकिपाय् छम्ह पीडित मनूया नुगलय् ब्वलना वःगु बदलाया भावनायात “जख्मी दिलोंका बदला चुकाने आए हे दिवाने” धकाः होलिया अवसरय् रङ्ग छ्वाकाः म्ये
हाली । हेमामालिनी व राकेश रोशनया “पराया धन”य् होलिया लसताय् दक्वं मनूत दुबिनाच्वंबलय् मभिंपात्रं गुकथं थुकिया लबः कयाः गामय् मनू स्यात धकाः क्यंसे उत्सवय् दुनेगु इलय् नं होश तंके मज्यूगु हसना ह्वलातःगु दु । विधुवाया रंगप्रति मोह व विद्रोहयात राजेश खत्रा व आशा पारेखया “कति पतंग”, दिब्या भारती व शाहरुख खानया “दिवाना”, अले “शोले” संकिपाया जया भाडुरीपाखें धिसिलाक्क न्ह्यब्वयातःगु दु ।
बलिउडया नांदंम्ह संकिपाकःमि यश चोपडा नं होलियात संकिपाय् तसकं स्याच्चुसे च्वंक न्ह्यब्वय्फूम्ह खः । वय्कः भाजुया “सिलसिला” व “डर”यात थुकिया ज्वः मदुगु दसूकथं काय्माः । यश चोपडाया दाजु बी.आर चोपडां नं “बागवान” संकिपाय् छेँजःपिनिगु लसताया चिंकथं होलिया म्ये “होलि खेले सिया अवध मे” छ्यलातःगु दुसा थ्व धुंकाः उगु परिवारय् बाय्भू वःगु क्यनातःगु दु । थुकथं उगु परिवारया दकलय् लिपांगु लसताकथं होलि म्येयात तयातःगु दु ।
हिन्दी होलिया म्ये जक मखु, संकिपाया नां तकं ‘होलि’लिसे स्वापू दइकथं तकं छुनातःगु दसू नं मदुगु मखु । “होलि” धकाः हे नां छुनातःगु संकिपाय् निर्देशक केतन मेहतां विद्यार्थी जीवनय् जुइगु राजनैतिक घुसपैठया मिच्याःयात होलिया रुपय् संकेत याय्गु कुतः जुयाच्वंगु दु । अनुराग कश्यपया “गुलाल” नं छगू अजाःगु हे संकिपा खः । अथे हे तुं ‘फागुन’, ‘होली आई रे’ नं छुं छुं अजाःगु हे संकिपात खः । थ्व ‘होलि आई रे’ संकिपाय् प्रकाश थापा हिरो जुयाः म्हितूगु खःसा माला सिन्हा हिरोइन खः ।
नेपाली संकिपाया चर्चा याय्गु झ्वलय् थन नं “फागु” नांयागु छगू संकिपा निदँति न्ह्यः पिदंगु खःसा थुकी हिरोइन् जुयाः म्हिताच्वंम्ह शिल्पा पोखरेलं ‘फागु’ नांयाम्ह पात्र जुयाः म्हितातःगु दु ।
अले थ्व संकिपाय् होलि कुन्हु जुइगु छगू घटनायात मू चूकथं क्यनातःगु दु । अथे हे तुं “होस्टेल” व “गाजलु” नांयागु निगू संकिपाय् नं होलिया लू व म्ये क्यनातःगु दु । थ्व निगुलिं संकिपाया हिरो अनमोल के.सी. खः ।
“होस्टेल” संकिपाय् होस्टेलय् च्वनाच्वंपिं स्टुडेण्टतय् पिनेया रंगीन लकसय् भ्यलय् पुने मास्ति वःगुया चिंकथं होलियात छ्यलातःगु दुसा “गाजलु” संकिपाय् छम्ह कुमारी द्यः जुइधुंकूम्ह मिसां हनाच्वंगु निषेधित जीवनया पःखाः पिनेया ल्यासेल्याय्म्हतसें हनाच्वंगु रंगीन जीवनय् दुहां वंगुया चिंकथं होलियात न्ह्यब्वयातःगु दु ।
