व्यस्ततां जिगु संगीत यात्रायात मपं
थिंलाथ्व त्रयोदशी ११३७ (डिसेम्बर १२ २०१६)
शिवराज जोशी । तोखायाम्ह जोशी थौंकन्हय् अमेरीकाय् च्वंच्वनादीगु दु । अन वयकलं थःगु लजगाःया लिसें अमेरीकाय् हे जुइगु थीथी नेवाः ज्याझ्वलय् म्ये हालेगु नं यानाच्वनादीगु दु । थुगुसी वयकलं म्येत रेकर्डिङ हे यानाः थःगु याकः म्येचाः ‘मतिनाया थीथी सवाः’ पिथनादीगु दु । छुं दिं न्ह्यः नेपाः थ्यंगु इलय् वयकलं तोखाय् हे छगू ज्याझ्वःया ग्वसाः ग्वसें उगु म्येचाः सार्वजनिक यानादिल । वयकःलिसे व हे म्येचाः मतिना थीथी सवाः’ व समग्र नेवाः संगीत ख्यःयात कयाः लहनान्यूजलिसे जूगु खँल्हाबल्हा न्ह्यब्वयाच्वना । (सं.)
‘मतिनाया थीथी सवाः’ म्येचाः दुने गजाःगु म्येत न्यनेफइ ?
‘मतिनाया थीथी सवाः’ म्येचाः दुने दुगु थीथी हे सवाःया म्येत दु । मिसा व मिजंया ज्वःम्ये, रोमान्टिक म्ये, विरहया म्ये, प्याखं हुले ज्यूगु डान्सिङ नम्बर आदि कथंया म्येत दु थुकी ।
‘मयजुया ख्वा:’, ‘लिक्क च्वनाः’ निपु ज्वःम्ये दु । ‘लिक्क च्वना’ म्येय् जितः थौंकन्हय् अतिकं लोकं ह्वाःम्ह म्येहालामि रत्न शोभा महर्जनं व ‘मयजुया ख्वाः’ म्येय् मेम्ह लोकं ह्वाःम्ह म्येहालामि पासा स्वस्ति महर्जनलिसे हालागु दु । ‘छन्त खनेवं’ रोमान्टिक म्ये खः ।
भाजु बासव राज्जोपाधायायजुं च्वयादीगु स्वन्ति नखःया म्ये अले किजापूजाया म्ये नं थुकी द, गुकी मोहनि धुंकाः वइगु स्वन्ति नखःबलय् झीसं हनेगु क्वःपूजा, खिचापूजा, लक्ष्मीपूजा अले म्हपूजा व नेपाल संवत निसें किजापूजा तकंया म्ये दु । नापं किजापूजाय् थः तता लुमंकाः परदेसय् च्वंम्ह किजां हालीगु म्ये नं थुकी दु । अन्तिमय् ‘जि ख्वयेवं छन्त’ धइगु म्ये मिजनं थः यजुया नितिं हालीगु सेन्टिमेन्टल म्ये खः ।
संगीत ख्यलय् पलाः न्ह्याका दियागु गुलि दत ?
थनिं १३दँ न्ह्यः संगीत ख्यलय् पलाः न्ह्याकागु खः । बि.सं. २०६० सालनिसें जिं म्ये च्वयाः लय् नं चिनाः संगीतय् ज्या न्ह्याकागु खः । थुगु ई धइगु जिगु नितिं सयेकेगु, सीकेगु ई जुल ।
संगीत ख्यलय् गुकथं लाःवंगु ? वा थुकी गुकथं मन क्वसाःवन ?
न्हापा मचावलय् जि च्वनेगु छेँया न्ह्यःने भजन खलकं न्ह्याबलें सन्चरवाः सन्चरवाःपतिं द्यःया भजन हालीगु, अले व हे भजन खलः दुगु द्यःछेँय् वनाः जिं नं भजन हालेगु ।
जि ६ तगिमय् ब्वनाच्वनागु इलय् स्कुलय् जूगु म्ये कासाय् जि नं ब्वति कयाः । उकी जि ल्यू लात व लिपा लिपा तोखाय् दुगु श्री भगवती क्लबया बार्षिक उत्सब ज्याझ्वलय् दबुलिइ म्ये हालेगु यायां अथें हे संगीत ख्यलय् मचायकं हे मन क्वसाः वन ।
आः थौकन्हय् तोखाय् फ्रेन्डशिप ग्रुप अफ तोखाया नां तयाः न्ह्यज्यानाच्वंपिं पासापिनिगु ग्वाहालिं थम्हं च्वयागु अले लय चिनागु म्ये रेकर्ड नं याना । थुलि यायां थःगु याकः म्येचाः नं पिकायेत ताःलात ।
अमेरीकाया व्यस्त जीवन दथुइ सांगितिक पलाः न्ह्याके थाकु मजूला ?
अमेरिकाया जीबन ला तसकं हे ब्यस्त जीबन खः । अथेजूसां जिं आःतकं थःगु सांगितिक सिर्जनाया ज्यायात गुबले नं पनागु मदु । बरु ज्या हे त्वःतां जीला जिं थःगु सिर्जनाया पलाःत न्ह्याका च्वनागु दु ।
संगीतया माध्यमं भाय् वा समुदायया उत्थानय् गुलितक्क व गुकथं तिबः जुइफइ ?
जिगु बिचारं यदि झीसं नेपालभाषायात ल्यायम्ह पुस्ताया दथुइ थ्यंकेगु खःसा, नेवाः भाय् तनावंथाय् हाकनं भाय् म्वाकेगु खःसा संगीतं व ज्या याकनं याकनं जुइफइ । नेपालं दुने वा पिने, नेवाः भाय् मसःम्ह नेवाः वा गैर नेवाः नेपाल भाषा ल्हाये मन दुपिन्त संगीतया माध्यमं याकनं सयेकेत ग्वाहालि यायेफइ । दसुया नितिं झी यक्वसिनं स्यूगु हे खँ खः कि हिन्दी संकिपा अले म्ये न्यना हे झीसं हिन्दी भाय् ल्हाये सःगु खः । झीगु नेपाल भाषा ला झन झीगु मां भाय् खः । भाय् मसःपिन्सं सयेकेगु खःसा संगीतं झन याकनं सयावनी । थुकथं संगीतया माध्यमं भायया लिसेलिसें झीगु समुदायया उत्थान अवश्य नं जुइ ।
संगीतया बजाः झनझन स्यना वनाच्वन धाइ नि ?
व खःगु हे खँ खः । अझ नेपाल भाषाया म्ये हालाः दां खाये फइ धकाः बिचाः तयेगु ला जि हे मज्यू । सुनां नं नेपाल भाषाया म्ये हालेगु खःसा थन योगदान यायेगु नितिं जक न्ह्यःने वये फयेकेमाः ।
नेवाः संगीत व थुकिया बजार विस्तार यायेत नेवाःतय्सं थौंकन्हय्या विकसित प्रविधि वा सुविधायात सदुपयोग याये मसःगु, उकिं लवः कायेफयाच्वंगु दुला ?
नेवाः म्येया बजाः तसकं तसकं हे चीधं । लिसें झी नेवातयसं हे नेवाः म्ये मन्यनीगु, अले महालीगु जक मखु, बरु गुलिं दुपिं म्ये हाले सःपिं लोकं ह्वाःपिं कलाकार दःसां छुं छुं बाहेक यक्को हे कलाकार तनावना च्वंगु छगू बांलाःगु रेकर्ड झीसं खनाच्वनागु दु ।
थ्व हे मुख्य कारण खः कि झीसं थौंकन्हयया विकसित प्रविधि वा सुविधायात सदुपयोग याये मसःगु, उकिं लवः कायेफैगु ला सम्भव हे मजुल नि ।
मेमेगु भाय्या संगीत ख्यः थें नेवाः भाय्या संगीत ख्यःया विकास जुइ मफयाच्वन, अथवा धाये व्यावसायिक जुइ मफयाच्वन, छाय् थें च्वं ?
कारण ला यक्को हे दु, अथेसां जितः ताःगु स्वता खँ तये :
१. छगू ला झी नेवाः भाय् सःपिं गुलि गुलि कलाकारत दु, गुम्हेसिनं खस भाय् या म्ये हालेगु ज्या यात, वय्कःपिंसं थःगु माँ भाय्या म्ये हाला मब्यूगु मुख्य कारण खः ।
२. संचार माध्यमय् झीगु नेपाल भाषाया नितिं गाक्क माःगु कार्यक्रम मदुगु अवस्था अले ततःधंगु न्हिं न्हिं पिहांवइगु पत्र पत्रिकाय् नं गुलि माःगु उलि झी नेवाःत कलाकारिता धा वा साहित्यपाखे अज्याःगु ज्याझ्वः कार्यक्रमया बुखँ छापे मयाइगु ।
३.थौकन्हय्या ई यक्को हे हिलेधुंकल, नापनापं झी नेवाः म्ये दयेकीपिन्सं नं ई लिसेलिसें म्येया रुप थौंकन्हयया ल्यासे ल्यायम्हतयसं न्यने ययेकीगु कथंया म्ये हालेगु, च्वयेगु अले संगीत नं थःगु नेवाः पहः हे वयक सिर्जना यायेगु खत धाःसा झीगु संगीत तनीगु मखु बरु बोलना वनी ।
थौंकन्हय् संगीतया ट्रेन्ड हिला वनाच्वंगु दु ? नेवाः संगीत ख्यलं थुगु हिला वनाच्वंगु ट्रेन्डयात फलो याःगु खनेदुला ?
मदु धाये पायछि मजुइला ? अझ ला जिं खंगु ला यक्को हे मगाः थें ताः । थ्व खँ पुलांपि कलाकारं नं थुइका कायेमाःगु दु । अले न्हूपिं म्ये हाले न्ह्याःपिं, सःपिं, म्ये च्वये सःपिं, म्ये लय चिनेसःपिं कलाकारत दुहां वयेगु खत धाःसा थ्व हिलावनाच्वंगु ट्रेन्डयात क्याच याये फइ । गुगु ज्या जिं थगु मतिनाया थी थी सवाः म्येचाःया म्येय् यक्व हे महत्व बियागु दु ।
दक्कले लिपा लहनान्यूजया ब्वँमिपिन्त छु हसना बियादी ?
लहनान्यूजं थःगु नेपालभाषा मतंकेगु नितिं न्ह्याकाच्वंगु पलाः सुथां लानावनेमा, भिना वने फयेमा । नेपाः देशय् जक मखु, तापाक मेगु देशय् नं गन गन नेवाःत दु, छन्हु फुक्क थासय् च्वंपिं नेवाःतयसं थ्व लहनान्युज ब्वने खनेमा ।
मतिनाया थी थी सवाः म्येचाःया बारे खँ तयेत लोकं यक्व हे ययेकाच्वंगु नेपाल भाषाया अनलाइन पत्रिका लहनान्यूजं थाय् बियादीगुलिं लहनाया सकल दुजःलिसें बिराजजी, सुरेन्द्रजी व नृपेन्द्रजीयात यक्को यक्को सुभाय् । जय मां भाय् ।
