शहर विस्तार अभिसाप कि अवसर
सानुराजा शाक्य
सतक विस्तार पिडित तय्गु आन्दोलन याद थुइ खोकनां शुरु जुइगु फाष्ट ट्र्याय्क पिडितनाप रक्षामन्त्रालय नं अन्तकृया याःगु खनेदत । थुकिं यानाः सतकविस्तारं पिडिततय् आन्दोलनं खोकनावासीत विभाजित जुइगु जकं मखुला धइगु शंका दु ।
सतकविस्तार पिडिततय् आन्दोलनं अझ नं सरकारयात दवाव बिइगु अवस्थाय् धाःसा खने मदुनि । बरु सतकविस्तारं पिडित तय्गु खँ न्यनेत न्यायलया थी थी अन्तरिम आदेशं सतकविस्तारया ज्या थाय् थासय् प्रभावित ज्या दिनाच्वंगु सकसिनं खनाच्वंगू हे दु । सतकविस्तार ज्यां पुवने मफया स्वनिगःया लँ तगुलि थासय् अस्त व्यस्त जुयाः च्वंगु खँय् सरोकारवालानिकायत समस्या समाधानया नितिं पहल याःगु गनं खनेमदु ।
राज्य संयन्त्र छ्यला सतकविस्तारया ज्यायात निरन्तरता बियेगु अभियानय् सरकारी निकायत दु । गुलिथासय् स्थानीयतहया निर्वाचित पदाधिकारीत नं सतकविस्तारयात याकनं क्वचायेकेगु वा निरन्तरता बियेमाल धकाः लगे जुयाच्वंगु दु । सतकविस्ता पिडिततय् आन्दोलन नेवाःतय् आन्दोलन कथं परिभाषित जूगु कारणं थ्व आन्दोलन प्रति सरकारी पक्ष व गैर नेवाः तमदु धइगु सन्देश वनाः नं थ्व आन्दोलनयात नोक्सान जुयाच्वंगु खँ नं थुइकेमाःगु खनेदत । सतकविस्तारया ज्या स्वनिगलय् जक मखुकि देय्या यक्व थासय् जुयाच्वंगु दु ।
तर स्वनिगःदुनेया सतकविस्तार पिडिततय् समस्या समाधान सतकविस्तार यात हे विरोध खः कि सतकविस्तारं पिडितत य्त क्षतिपूर्तिया मार्पm तन्याय धइगु खँय् अलमल दु । निरपेक्षरुपं विरोध नेवाःआन्दोलनया ब्वदयेकेगु कुतः नं मेखे दु । सतकविस्तारया ज्यायात राजनीतिक दलतसें विरोध मखु यायेमाःगु ज्याया रुपय् कयातःगु दु । उकिं सत्ताय् थ्यंपिं कांगे्रस, एमाले व माओवादी केन्द्र जक मखुकि संघीय समाजवादीदलतसें नापं स्वनिगलय् जकमखुकि प्रदेशया सतकविस्तारया ज्यायातदिकेगु मखु निरन्तरताय् हे थःगु वाध्यता खनाच्वंगु दु ।
थ्वया हे दथुइ निगूगु चक्रपथया डिपिआर स्वीकृत जूगु समाचार वःगु दु । चोभारनिसें सतुंगःतकया खण्ड निगूगु चक्रपथया ज्या शुरु जुइगुखँ दु । तर थ्व ज्या गुबले शुरु जुइ सी मदुनि डिपिआर स्वीकृत जूगु जकखः । निगूगु चक्रपथया कारणं थनया स्थानीय नेवाःत विस्थापित जुइगु जुल धकाः छथ्व नेवाःतय् दथुइ विरोध दु । तर थ्व विरोध गुलि डेप्थय् तक दु खःमसिउ । स्वनिगलय् पिनं थनच्वंवेगु आकर्षणं जुयाच्वंगु शहरी विस्तार नेवाःतयनितिं अभिषाप कि अवसर खः?
देय्या केन्द्रीय राजधानी जूसेंलि थनया शहर विस्तार पने फइगु अवस्थाय् मदु । तर झीगु सरोकार योजनावद्ध शहरीरकणया पक्षय् जुइमाःनिरपेक्ष विरोधं जक स्वनिगःयापुलांपिं वासिन्दाया समर्थन काये फइगु खनेमदु । शहरीकरण व विस्तारया कारणं यक्व नेवाःतय्त अवसर प्राप्तजुयाच्वंगु खँयातहुइफइगु अवस्थामदु ।
निगूगु चक्रपथया विस्तार योजनाआःया मखु झण्डै छगू दशक दइ न । शुरुइ नेवाः संघ संस्थां विरोध यानाः विशेष याना माओवादी नेवाःतय् शक्ति दुबले ज्या दिके बिउगु नं खः । उगु कारणं निगूगु चक्रपथया न्हापांगु खण्ड चोभार व सतुंगः खण्डया ज्या दिउसां उगु खण्डय् बाहिरी चक्रपथ –निगूगु चक्रपथ) वइगु हल्लां जग्गाया भाः यक्व थहाँ वना कालबिल जुल । यक्व स्थानीयतसें अनया जग्गा मिल नं जुइ ।
तर योजना कार्यान्वयनया चरणय् छगू दशक लिउने लाःसा योजना खारेज हे जुइगु मखु बरु छगू दशक लिपा जूसां कार्यान्वयनया लँपुइ थ्यन । तर योजना छगू दशक लिउने लाःबलय् बाहिरी चक्रपथया विरोधया सः म्हो अन अव्यवस्थित शहरीकरण धाःसान्ह्याना हे च्वन । दशकन्ह्यः तक जग्गाधनी जुया च्वंपिं नेवाःतथौं गुलि म्हो जुल अर्थात गुलि नेवाःतसें व खण्डया जग्गा मिया वने धुंकल थ्व नं अध्ययन जुइमाःगु खनेदु ।
नेवाः तय्त थःगु नीजि सम्पत्ति मिइ मते धकाः गनेगु अधिकार स्वय्म नेवाःतय्के मदु तर जग्गा मिइगु समय धइगु योजनाया हल्ला जुइवं मखु योजनाया कार्यान्वयन धुंकाःउकिं नेवाःतय्त आर्थिक भिं याइधकाः चेतना थने माःगु जकं खः कि । निगूगु चक्रपथ या चोभार सतुंगः खण्डया ज्या न्ह्यानाः कार्यान्वयन जुयाः उकिया प्रतिफल काइपिं स्थानीय नेवाः स्वयां मे मेपिं हे जुइगु खनेदत ।
थुकिं यानाः सु द्याःत विरोध याःपिं नेवाःतद्यात कि लिपा जग्गा न्याना लगानीयाः वः पिं थ्व सवालयात नं विश्लेषण यायेगु खः कि ? बाहिरी चक्रपथया योजनां सुं नं जग्गाधनी विस्थापित जुइगु अवस्था मदु । जुइफु लालपुर्जा मदुपिं, पुर्जा दुसां पुर्जाय् स्वयां यक्व बुँदु पिन्त धाःसा योजना जग्गा लित बिइ बलय् पुर्जाय् गुलि दु उलिजक बिइगुलिं घाटा जुइफु ।
खोकनाया जनता स्याटेलाइट सिटी, फास्ट ट्रयाय्क, निगूगु चक्रपथया कारणं विस्थापित जुइगु जुल धकाःविरोध जुयाच्वंगु दु । स्याटेलाइट सिटी व निगूगु चक्रपथय् छेँ बुँलाःपिं सायद हे द्याय् माली तर फास्ट ट्रयाय्कया कारणं थःगु छेँ बुँलानाः सुकुम्वासी जुइगु खःसा थुकिया विरोध यायेमाः । थुज्वःपिं पिडित तय्त मुआब्जा स्वयां ल्याय्ण्ड पुलिङ वा निगूगु चक्रपथया अवधारणा कथं चक्रपथय् छेँ बुँलाःपिन्तगु कथं बुँ हे क्षतिपूर्ति दइगु खः व हे अवधारणाय् फास्ट ट्रयाय्क दयेकी धकाःदवाव बिइमाः ।
दकलय् न्हापां फास्ट ट्रयाय्क, स्याटेलाइट सिटी व निगूगु चक्रपथयया कारणं पक्का नं खोकनाय् जग्गाभाःथहाँ वनाच्वंगु दइ । जग्गाया भाः थहाँ वन धकाः यक्व खोकनावासीतसें जग्गा मिया नं हल जुइ तर खँबुँमिइ आः हथाय् मजू निथ्व योजनात कार्यान्वयन जुइ धुंकाः खोकनाया जग्गाया भाः यक्व प्रतिशत थहाँ वनी। सतकविस्तारया कारणं पुलांगु वस्ती, धार्मिक क्षेत्रय् मथिउसे बाइपास यानाःवनेगु तरिकात नं दु थुज्वःगु खँय् नेपाःया नीति निर्मातात उदासिन खनेदु । पुलांगु वस्तीं हे सतकविस्तार यायेगु अवधारणा वैज्ञानिक मखु ।
