षडयन्त्र खत्तम याय्त झी छप्पँ जुइमाः
डि.आर. खड्गी
न्हापांगु विश्व युद्धय् तक विश्वया शक्तिशाली देशं कमजोर देशयात हमला यानाः अथवा षडयन्त्र मार्फत थःगु ल्हाती कयाः उपनिवेश कायम यानाः शासन याइगु खः । न्हापा शक्तिशाली देश विशेष यानाः बेलायत, फ्रान्स, सोभियत संघ, जर्मनी, ईटाली अथे हे एसियाया जापानं कमजोर देशयात उपनिवेश तय्गु यानाच्वनीगु खः । कमजोर राष्ट्रया प्राकृतिक श्रोत व सम्पत्ति मिखा तइगु खः ।
जब निक्वःगु विश्वयुद्ध जुल, अनं लिपा तःधंगु राजनीतिक ह्यूपाः वल । शक्तिशाली देशं कमजोर देशयात उपनिवेश शासन मखु, अर्ध उपनिवेश शासन याय्गु शुरु यात । थुकिया अर्थ कमजोर राष्ट्रया नेतातय्त ल्हाती कयाः थःगु ईशाराय् प्याखं हुइकीगु अर्थात थःगु स्वार्थ पूवंका च्वनीगु खः । थौंतक नं विश्वया कमजोर देय्त अर्ध उपनिवेशय् लानाच्वंगु दु । थुकिं यानाः देश झन् झन् कमजोर जुजुं वनीगु खः ।
नेपाः नं भारतया अर्धउपनिवेशया हुनिं देश झन् झन् कमजोर जुजुं वनाच्वंगु दु, पूवंक हे आश्रित जुइत बाध्य जुजुं वनाच्वंगु दु । थुकिया मू हुनि धइगु झीगु देशया नेतृत्व यानाच्वंपिं पार्टीया नेतात खः । थौंया इलय् तक नं नेपालं प्राकृतिक श्रोत साधन लुटे याकाच्वनेमाःगु अवस्था दु । थ्व यथार्थ नं खः ।
देशय् अराजक, अशान्तिया नापनापं कंगाल जुइगु या अप्वः पीडा देशया मूलवासीयात जुइगु स्वभाविक खः । देशया मूलवासी धाय्बलय् विशेष यानाः स्वनिगःबासी नेवाःत खः धाःसां पाइमखु । जब पृथ्वीनारायण शाह नं नेपाःया फुक्क भाग कब्जा यात, व इलय् भारतया उत्तर प्रदेशया गढवालपाखें खस बर्मूत हःगु इतिहासं क्यनाच्वंगु दु । पृथ्वीनारायण शाहं राज्यया महत्वपूर्ण प्रशासनिक शाखाय् खस बर्मूतय्त नियुक्ति यानाः थनया आदिवसीपिन्त शासन याय्गु रणनीतिकथं हःपिं खः । थुकिया लिच्वः आःतक नं थनया आदिवासीतय्त माइनस याय्गु ज्या न्ह्याना हे च्वंगु दु ।
थनया फुक्क प्रशासनिकलिसें आर्थिक क्षेत्रय् तकं कब्जा यायां वनाच्वंगु दु । व्यापार व नोकरी पेशां विस्थापित याय्गु नं छगू रणनीति खः । जब आर्थिक अवस्था कमजोर जुइ, व ब्यक्तिपाखें ल्यं दुगु अचल सम्पत्ति नं मीत बाध्य जुइ । थौं स्वनिगःया नेवाःतय्सं थःगु छेँ बुँ मिया वनाच्वंगु कारण नं थथे हे जुयाः खः । नेवाःतय्गु छेँ बुँ न्याःपिं गैर नेवाःत झीगु हे सम्पत्ति अप्रत्यक्षकथं लुटे यानाच्वंगु दु । थौं झीगु थासय् गैर नेवाःतय्सं राज यानाः कर व मेमेगु नामं सम्पत्ति लुटे यानाच्वंसां नं लाचार जुया च्वनेमाल । नेवाः राजनीतिककथं छप्पँ जुइफूगुलिं न थथे जुयाच्वंगु खः ।
देशया मूलवासीया ल्हाती सत्ता न्ह्याकेगु ह्वःताः वल धाःसा जक देय् ठीक दिशाय् न्ह्याःवनी । सकारात्मक सोच दुपिं नेतातय्सं न्यायपालिका, कार्यपालिकाय् जनताप्रति वफादार व बांलाःपिं मनूत वइ । २०४६ साल न्ह्यःतक न्ह्याग्गु सरकारी ज्याकुथी अप्वः नेवाःतय्सं ज्या यानाच्वंगु खः । व इलय् अफिस अफिसया अवस्था बांलानाः देशया आर्थिक अवस्था क्वातुयाच्वंगु खः । थःगु थाय् थःपिन्त माया दइगु स्वभाविक खः ।
थुकिया दसूकथं नेपाल बैंकयात नं काय्फु । नेपाल बैंक नेवाःतय्गु ल्हाती दुगु इलय् बैंकया अवस्था अन्तराष्ट्रिय तकं इज्जत व प्रतिष्ठा दयाच्वंगु खःसा आः वयाः व अवस्था मखय्धुंकल । बैंक जक मखु, चीन व सोभियत संघया ग्वाहालिकथं पलिस्था जूगु उद्योग नं ध्वस्त जुजुं वन । दक्षिण एसियाय् प्रख्यात जुयाच्वंगु ट्रलिबस, साझा यातायात आदि ध्वस्त जुयावन । गन नेवाःत कमजोर जुजुं वनी, अन बुलुहुँ स्यना वनाच्वंगु यक्व हे दसू दु । थ्व सकस्यां स्यूगु हे खँ जुल ।
२०४६ सालया ह्यूपाः लिपा खस बर्मूतपाखें अप्वः पीडित जुयाच्वंपिं स्वनिगःया आदिवासी हे खः । पिनेयाःपिं मनूत स्वनिगलय् वयाः राजनीति ल्हातय् लाकेत थनया नेवाःतय्त कमजोर यायां यंकूगु खः । दसुया नितिं सर्वोच्च नेता गणेशमान सिंहयात ला हायलकायल यानाः पार्टीं राजीनामा बीत बाध्य यात धाःसा मेमेपिं नेतातय्गु ला खँ ल्हाय्गु त्वःता छ्व । जब उच्च पदय् थ्यनाच्वंपिं नेवाः नेतात माइनस जुइगु धइगु राजनीतिक ख्यलय् खस बर्मूतय्गु हालीमुहाली जुइगु खः ।
अले राजनीति ब्राह्मणबादया नापनापं ब्यापारीकरण नं जुल । थौंकन्हय् छगू हे जातिया ल्हाती राज्यसत्ता लानाच्वंगु दु । अर्थात राज्यया स्वंगुलिं अंग न्यायापालिका, कार्यापालिका व व्यवस्थापिका नं छगू हे जातिया हालीमुहाली जुयाच्वंगु दु । व हे राज्यया स्वंगुलिं अंग छ्यलाः नेवाःतय्त कमजोर व शक्तिहीन याय्गु ज्या जुयाच्वंगु दु । नेवाःतय्त छखे प्रशासनं झंझट बियाः दुःख कष्ठ बियाच्वंगु दुसा मेखे हाकनं अप्वः कयाः आर्थिक अवस्था डावाडोल यानाच्वंगु दु ।
विश्वया यक्व हे देशय् स्थानीयबासीत खालि संस्कृतिइ जक अप्वः ध्यान बियाः राजनीतिक क्षेत्रय् म्हो जक ध्यान बीगुलिं पिने वयाः च्वंपिन्सं विस्थापित याय्त ताःलाःगु खनेदु । झीगु स्वनिगलय् नेवाःत राजनीति कम संस्कृति अप्वः ध्यान बियाच्वंगुलिं यानाः खसबर्मूृत शक्तिशाली जुजुं वनाच्वंगु दु । यदि नेवाःत भावनात्मकथं छधी छप्पँ जुइफत धाःसा पीडित जुया च्वनेम्वाः । अथे हे तराइलय् नं न्यायापालिका व प्रशासनयात उपयोग यानाः मधेशीतय्त शोषण यानाच्वंगु खः ।
जब मधेशीतय्के राजनीतिक जागरण वल, उमिसं थःगु लागाय् थःपिन्त हे शोषण यानाच्वंगु खँ वाः चाय्कल । अले मधेशीत छप्पँ जुयाः थःगु अधिकारया नितिं न्ह्यचिल । तराइलय् जक मखु, राइ, मगर, लिम्बु बाहुल्य दुगु थासय् नं बुलुहँ जागरण ब्वलना वःगु दु । लिच्वःकथं खस बर्मूत अनं विस्थापित जुजुं वय्माःगु स्थिति दुसा थौंकन्हय् उमिगु नितिं सुरक्षित थाय् स्वनिगः जुयाच्वंगु दु ।
लिपा थ्यंक खस बर्मूत सुरक्षितकथं च्वनेगु नितिं नेवाःतय्त विस्थापित याय्त प्रत्यक्ष अप्रत्यक्षकथं तःधंगु षडयन्त्र यानाच्वंगु दु, व न्ह्याना हे च्वंगु दनि । तर अफसोच, नेवाःत थजाःगु खँ सीक सीकं नं नेवाःत गुलिं पार्टीया नामं, गुलिं व्यक्तिगत फाइदाया नितिं जक न्ह्याःवनाः छधी छप्पँ जुइफयाच्वंगु मदु ।
