२०८० चैत्र १६, शुक्रबार

संघर्ष सफल याय्त सहि नेतृत्व आवश्यक

–डी. आर. खड्गी
 
विश्वया आपालं देशय् थीथी नामं राजनीति न्ह्यानाच्वंगु दु । अथे धयागु राजनीति याइपिं नेतातय्सं बाद (सिद्धान्त) या नामं धर्मया नामं अझला जाति व भाषाया नामं राजनीति यानाच्वंगु देय्त दु । विश्वया आपालं देशय् बादया नामं राजनीति यानाच्वंगु दु । सिद्धान्तया नामं राजनीति जुयाच्वंगु देशय् जाति, धर्मय् आस्था दुपिं नं याउँक समावेश याय्त सफल जुयाच्वंगु दु । थ्व हे कारणं यानाः सिद्धान्तया राजनीति उत्तम धाइ, सिद्धान्तया नामं राजनीति जुयाच्व्ंगु देशत नं अप्वः विकास जुयाच्वंगु खनेदु । 
 
सिद्धान्तया राजनीति धाय्बलय् विशेष यानाः निगू सिद्धान्त न्ह्यःने खनेदु । छगू कम्यूनिष्ट अथवा समाजबादया नामं खःसा मेगु पुँजीबादी व्यवस्थाया राजनीतियात प्रजातान्त्रिक व्यवस्था नं धाय्गु याइ । पुँजीबादी व्यवस्थाया लाइन ज्वनाः यूरोप व अमेरिकां यक्व विकास यानाच्वंगु दुसा समाजबादी व्यवस्थाया लाइन ज्वनाः चीनं नं विकास यानाच्वंगु दु । तर गुगुं देशय् सिद्धान्तयात ध्याकुनय् तयाः धर्म, जाति व भाषाया नामं राजनीति यानाः देश संचालन यानाच्वंपिं नेतात मदुगु मखु । दसुया लागिं मुस्लिम देशय् जाति व धर्मया नामं राजनीति संचालन याना वयाच्वंगु खनेदु । दसुया लागिं ईरानय् धर्म व जातिया नामं राजनीति यानाच्वंगु दंदँ दय्धुंकल । ईरानया नेतातय्सं देशयात नं विकास यानाः क्यनाच्वंगु दु ।
 
त्तर अफ्रिकाया इजिप्ट, ट््यूनिसिया, अल्जेरिया देशय् नं प्रजातान्त्रिक देय् धाःसा नं अथवा सैनिक शासकया नामं शासन यानाच्वंसां नं प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रुपं मुश्लिम धर्मया प्रभाव राजतितिइ अप्वः खनेदु । सिद्धान्तया नामं शासन संचालन यानाच्वंगु छगू देश सोभियत संघ कुचा दःगु आपालं कारणत मध्य् छगू कारण जाति नं खः । युक्रेन, बेलारुस, ताजिकिस्तान, उजबेकस्तान, तुर्किस्तान इत्यादि संघया राज्यया जातितय्त मस्कोया रसियन जातिपाखें पीडित जुयाच्वनेत वाध्य जुल । व इलय् सोभियत संघ कम्यूनिष्ट सिद्धान्त ज्वनाः शासन यानाच्वंसां खालि रसियन जातितय्सं जक हालीमूहाली यानाच्वंगुलिं यानाः गैर रुसी जाति निराश, आक्रोशित जुयाः च्वनेमाल । जब सन् १९९० पाखे देशय् तःधंगु राजनीतिक संकट वल, तर जनता राज्य व्यवस्थायात साथ बीगु त्वःताः झन अःखः कम्यूनिष्ट शासनया विरुद्धय् जनतां सडकय् वयाः विरोध यात । थ्व हे कारणं यानाः सोभियत संघ कुचा दःगु खः ।
 
 
झीगु देशय् जब पृथ्वीनारायण शाहं एकिकरणया नामं खुनी हमला यानाः स्वनिगःयात कब्जा यानाः शासन यात, स्वनिगःबासीतय्त शोषण याय्गु हिसाबं भारतया उत्तरान्चलन राज्यया खस जातित हयाः प्रशासन क्षेत्रय् उच्च पद बियाः नेवाःतय्त शोषण याकेगु ज्या यात । शाह खलकया शक्तियात नं माइनस यानाः राणातय्सं शासन यात । व इलय् झन हे नेवाःतय्त दमन शोषण चर्को याना वनाच्वन । अझ थुलि जक मखु, नेवाःतय्गु भूमि अधिकरण याय्गु ज्या यानाः ततःधंगु महल निर्माण यानाः राणातय्सं मस्ती यानाच्वन । राणा शासन पत जुइधुंकाः हाकनं शाह खलकया ल्हातय् शक्ति वःगु इलय् छुं भचा देय् विकासया लागिं ध्यान बीगु ज्या नं याःगु ला खः ।
 
तर हाकनं शाह खलक तानाशाह जुयाच्वन धकाः ०६२÷०६३ सालया जन आन्दोलनपाखें जुजुया शक्तियात माइनस याय्त सफल जुल । हानं पार्टीया नामं लालची स्वार्थी जातिबादी साम्प्रदायिक खस ब्रम्हूतय्गु ल्हातय् सत्ता वल । खस ब्रम्हूतय्गु ज्या नं झन खतरनाकथ जुजुं वल । अथे धयागु देय्या प्राकृतिक श्रोतया सम्पत्तित विदेशी शक्तितय्त अधिकार बिया वनाच्वंगु जक मखु, देया भूमी तकं नं विदेशी शक्तितय्त अधिकार बियाः विदेशी शक्तियात भक्ति क्यनेगु ज्या यानाच्वन । वास्तवय् झीसं थथे धयाच्वनेमाःगु आवश्यकता नं मदु थें च्वं । ब्रम्हूतय्सं देय्यात कंगाल यात, गैर ब्रम्हूतय्त पक्षपात याना वनाच्वन, स्वनिगःया आदिवासी जनतातय्त नं बर्बाद याना वनाच्वन धकाः म्हुतुं धयाच्वनेगु आवश्यकता मदु थें च्वं । छाय्धाःसा इमिगु नीति हे जातिबाद जुयाच्वंगुलिं यानाः ब्रम्हूबाहेक मेमेगु जातीयात पक्षपात जक मखु, शोषण यानाच्वनेगु उमिगु धर्म जुायच्वंगु दु ।
 
राजनीतिक शास्त्रय् थथे नं धयातःगु दु, यदि उत्पीडन व शोषणपाखें मुक्त जुइगु खःसा निगू शक्तियात मजबुत याय्माः, छगू बल शक्ति, मेगु बौद्धिक शक्ति । थ्व धापूया अर्थ खः, बल शक्ति कमजोर जु धाःसा थः प्रतिद्वन्दीया शक्तियात याउँक पराजित यानाबी । मेगु बौद्धिक शक्ति कमजोर जुल धाःसां नं थः प्रतिद्वन्दी शक्तियात याउँक पराजित यानाबी । विश्वया यक्व घटनाक्रमं क्यनाच्वंगु दु, बहुसंख्यक जनतायात अल्पसंख्यक जातीं शासन यानाच्वंगु दु ।
 
दसुया लागिं झीगु देशय् नं खस ब्रम्हूत ११ प्रतिशत जक दु । ११ प्रतिशतं नेपाःया फुक्क जातियात शासन याना च्वनेफुगु कारण छगू ला उपिं फुक्क दुने दुने छप्पँ जुयाच्वंगुलिं यानाः खःसा मेष्गु कारण बौद्धिक रुपं नं मेगु जातीत स्वयां चतुर जुयाच्वंगु कारणं यानाः खः । झीसं नं अनुभव यानाच्वनागु दु, पिनें वःपिं खस ब्रम्हूतपाखें पीडित जुयाच्वनेत बाध्य जुयाच्वंगु कारणं नं छखे झीपिं छप्पं जुइमफयाः खःसा मेगु कारण ब्रम्हूतय्गु षडयन्त्रयात असफल याय्गु बौद्धिक शक्ति कमजोर जुयाच्वंगु कारणं यानाः नेवाःत सलंसः दँ न्ह्यःनिसें पीडित जुयाच्वनेमाःगु खः ।
 
दार्जिलिङया घटनाक्रमयात उल्लेख याय्माःगु आवश्यक खनाच्वना । दार्जिलिङय् नं नेवाः मूलया जनसंख्या ९० प्रतिशत दुसां नं अल्पसंख्यक भारतया जातीतय्सं शासन दमन यानाच्वंगु दु । थ्व हे कारणं यानाः भारतया मेमेगु राज्य थें अधिकार काय्गु लागिं गोर्खाल्यान्ड मागया लागिं सन् १९८० पाखे सुभाष घिसिङया नेतृत्वय् ३ दँतक्क तच्वःगु संघर्ष यात, तर लिपा फासाफुसु जुयावन । कारण, त्रिपक्षीय सम्झौता धकाः भारत सरकारं पश्चिमी बंगालया सरकार व घिसिङया पार्टी जि.एन.एल.एफ दुइ सम्झौता जुल । व सम्झौतां दार्जिलिङ, गोर्खा पार्वतीय परिषदया नामं भच्चा बजेट बियाः प्रशासनिक अधिकार बीसातकि मख्ख जुयाः मूलमाग छखे लात ।
 
लिपा हाकनं सुभाष घिसिङं गद्दारी यात धकाः बिलय गुरुङया नेतृत्वय् सन् २००७ साल पाखे चर्को गोर्खाल्यान्डया माग यानाः संघर्ष यात । लिपा हाकनं न्हापा थें त्रिपक्षीय सम्झौता यानाः गोर्खाल्यान्ड टेरिटारियल एडमिनिस्ट्रेसन धकाः मच्चा बजेट भारत सरकारं बीसातकि बिमलया पार्टीं नं गोर्खाल्यान्डया माग यात ध्याकुतय् तयाबिल । थुकिया अर्थ छु धाःसा भच्चा लोभया कारणं यानाः  नेतृत्व फेल जूगु खः । नेतृच्व फेलया अर्थ नं जनतयात धोका बीपिं नक्कली नेता धकाः प्रष्ट जुल । शायद स्वनिगःबासीया सवालय् नं अथे हे ला मखुला धकाः जनतां शंका याय्गु शुरु यात ।