सांस्कृतिक सम्पदाया पुनःजीवन
लकशमान
सांस्कृतिककथं सम्पन्न झी नेवाःतय्गु यक्व हे रीतिथिति न्हना वनाच्वंगु दु । गुगुं न्हनावनीगु झ्वलय् लानाच्वंगु दु । थुकियात जीवन्तकथं ल्यंकातय्गु नितिं यक्व हे सः थ्वय्कूसां नं थुकिया नितिं जुयाच्वंगु कुतः खास हे ताःलानाच्वंगु खनेमदु । अखतं बुलुहुँ न्हनावनीगु अवस्थाय् लानाच्वंगु दु ।
गथांमुगः चःह्रेनिसें नेवाःतय्गु नखःचखः न्ह्याइगु खः । थ्व इलंनिसें हे लय्लय्पतिं हे नखःचखः वयाच्वनीगु खः । थुकियात नेवाःतय्सं फूफूकथं हनावयाच्वंगु दु । तर झीसं स्यू, हनेगु झ्वलय् आर्थिक अभावया हुनिं गुलि अमूर्त संस्कृतित न्हनावनाच्वंगु दु । थुकियात कयाः धाःसा झी अले राज्यपाखें खास हे च्यूताः तयाच्वंगु मदु । गुगु झीगु म्हसीका खः, तर थुकियात ल्यंकातय्माः धकाः खास हे च्यूताः प्वंकाच्वंगु मदु ।
छगू ला झीगु जीवनशैली हे पाना वनाच्वंगु खःसा मेखे झीथाय् स्वनिगलं पिनेयापिं मनूतय्गु संख्या अप्वः जुया वंलिसे थ्वपाखें च्यूताः काइपिं नं म्हो जुयावनाच्वंगु खनेदु । विशेषयानाः स्वनिगःया ‘कोर एरिया’ अर्थात भित्री शहरय् च्वनाच्वंपिं आदिवासी नेवाःत पिने च्वंवनेगु बाध्यता वा रहरया हुनिं नं झीगु संस्कृतिइ मचाय्कं लिच्वः लानाच्वंगु खनेदु । थ्व छगू झीगु मौलिक संस्कृति न्हनावनीगु न्हापांगु पलाः खः धाःसां पाइमखु ।
अथेखःसां नं गुलिखे थासय् लोप जुजुं वनाच्वंगु झीगु संस्कृतियात म्वाकेमाः धइगु तातुनां झीगु मौलिक संस्कृति, जात्रायात हाकनं म्वाकेगु कुतः नं यानाहःगु खनेदु । थ्वहे झ्वलय् झिंछदँ न्ह्यःनिसें दिनाच्वंगु थिमिया मे प्वाःखनेगु जात्रायात हाकनं निरन्तरता बीगु कुतः याःगु दु ।
लिपांखुसी वि.सं. २०६३ सालय् थुकथं मे प्वाः खनाः जात्रा याःगु खःसा वयांलिपा आर्थिकलिसें थीथी हुनिं दिनाच्वंगु खः ।
खय्तला नीन्यादँ न्ह्यःनिसे दिनाच्वंगु थुगु जात्रायात वि.सं. २०५२ सालय् न्ह्याकेगु ज्या जूगु खः । दँयदसं येँयाः पुन्हिया सनिलय् मे प्वाः खनाः शुरु जुइगु थुगु जात्रायात निरन्तरता बी मफूगु खःसा वि.सं. २०५७ सालय् अले वयांलिपा वि.सं. २०६३ सालय् थुगु जात्रा याःगु खः । थ्वहे जात्रा आः हाकनं थुगुसि नं याइगु जूगु दु ।
न्हना वनाच्वंगु जात्रायात हाकनं पुनःजीवित याय्गु नितिं याःगु थुगु कुतःयात कयाः सकस्यां हःपाः लिसें भिन्तुना देछाय् हे माः । तर पुनःजीवित याःगु थजाःगु जात्रायात निरन्तरता बीगु नितिं आः छु याय् माली धइगु खँय् झीसं बिचाः याय् हे माः ।
विशेषयानाः थुकियात निरन्तरता बीगु नितिं आर्थिक, मानवीय श्रोत साधनलिसें थीथी विषयस दुग्यंक सहलह यानाः न्ह्याःवनेमाःगु दु । थुकिया बैज्ञानिक अध्ययन यानाः जनमानसया न्ह्यःने हय्माःगु खनेदु, गुकिंयानाः ल्याय्म्ह पुस्तात लिसें थुकियात झीसं छाय् नाला काय्माःगु नापं निरन्तरता बीमाःगु खँय् वाः चाय्केफइ । गुकिंयानाः थुकियात निरन्तरकथं न्ह्याकेगु नितिं तिबः जूवनी ।
अथेहे नेवाः संस्कृति ल्यंका तय्माः धकाः झी नेवाःत जक मखु, राज्यं नं धया वयाच्वंगु दु, तर थुकियात कयाः नारा बीगु बाहेक कार्यान्वयन पक्ष धाःसा तसकं हे फ्यासूगु खनेदु । थुकिया नितिं आर्थिक पक्षयात नं न्ह्यःने हयाः राज्यं वा स्थानीय सरकारं गुकथं ग्वाहालि याय्गु खः धइगु पाखें न्ह्यचिलेमाःगु खनेदु ।
दिनाच्वंगु जात्रायात हाकनं म्वाकेगु भावना ब्वलंगु तसकं हे बांलाःगु खँ खःसांतबि भावनां जक जात्रा न्ह्याकेगु खःसा थुकियात निरन्तरता बी फइमखु । थ्वपाखें सकल संस्कृतिह्यःमिपिन्सं अले स्थानीय सरकार, राज्यं बिचाः याय्माःगु खनेदु ।
