सामन्ती संस्कारं देय् स्यंकाच्वन
डि.आर. खड्गी
नेपाःया राजनीतिइ विडम्बना अबले निसें शुरु जूगु खः, जब मल्ल राजा जयस्थितिं काशीया हिन्दू पुरोहित कयाः राज्ययात हिन्दुकरण यात । हिन्दुकरण जुइसात कि नियम कानून नं हिन्दू धर्म कथं लागु याइगु स्वभाविक खः । सामन्ती शासक तयेसं हिन्दू धर्मया भेदभाव नीति, जातिबाद, थीत्यःमत्यः व मेमेगु विभेद नीति ज्वनाः शासन याना च्वनीगु खः । थौंया आधुनिक युगय् तक नं पुलांगु मानसिकता ज्वनाः शासनयाना च्वंगुलिं देय स्यना वनाच्वंगु दु ।
हिन्दू धर्मय् ब्राह्मणयात उच्च थाय् बियातःगु दु । अर्थात ब्राह्मण वर्ग सः स्यूगु जाति धकाः राज्यं हे निर्धारण यानाबिल । लिपा थ्व जातियात राज्यय् सुविधा भोगी जुयाः मेमेगु जातियात छलकपट व भ्रमय् लाकाः चेतना शून्य यायेगु ली जक न्ह्यज्यात । थ्व क्रम मल्लकाल निसें राणा–शाह व थौंकन्हय्या खस बर्मू नेता तयेसं तकं न्ह्याकातुं च्वंगु दनि । शासक वर्ग अथवा नेता तयेसं बहुसंख्यक जनतायात शोषण, दमन व भेदभाव नीतिं यानाः नेपाःमिया राजनीतिक चेतना स्तर आः नं निम्न खनेदु ।
व हे निम्न चेतनाया राजनीतिपाखें फाइदा कयाः खस बर्मू नेता तयेसं राजनैतिक, आर्थिक, सामाजिक व सांस्कृतिक ख्यलय् प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष कथं शोषण यानाच्वंगु खः । यदि बहुसंख्यक जनताया चेतना स्तर खस बर्ग स्वयां म्हो मजूगु खःसा देशया अवस्था नं बांलाना वना तुं च्वनी । छाय्धाःसा बहुसंख्यक आदिवासी, जनजाति, मधेसी, तथा कथित दलित व मेमेगु कमजोर वर्गया जनता अति हे सिधा साधा व इमान्दार व देय् प्रतिमाया दुपिं जूगुलिं थ्व वर्गयात देय् सेवा यायेगु ह्वःताः बिल धाःसा देस विकास याना क्यनी ।
देसय् गबले निसें हिन्दु धर्मया खराब नीतियात बः बिल, उबलेंनिसें जनताया अवस्था कमजोर जुयावन । बुलुहुँ छगू जाति मेगु जातिया अपमान व घृणा याना हल, अले समाजय् नकारात्मक भावना विकास जुया वन । राज्ययात हे अस्त व्यस्त याना बिल । राज्यया मू नीति हे जनतायात फुट यानाः राज यायेगु धर्म थें जुयाच्वंगु दु । जब तक थ्वनीति राज्यं ज्वनातुं च्वनि, देस व जनता कमजोर जुयावनि । तर सामन्ति सोचं ग्रस्त जुयाच्वंपिं शासक व आसे पासे तयेसं रजाईं यानाच्वनी । सामन्ति सोचपाखें ग्रस्त जूपिं नेता तयेगु नीति हे जनताया झंगः ल्हायेगु, शोषण यायेगु खः ।
विशेष यानाःहिन्दु धर्म व सामन्ती वर्गया स्वापू ला ला व लुसिथें दु धाइ । हिन्दु धर्मय् ब्यक्तिवादी भावना यात अप्वः थाय् बियातःगु दइ । सामन्तीत नं अतिव्यक्तिवादी व जातिवादी जुयाः जनतायात शोषण यानाच्वनी । सामन्तीया धर्म खः, थः स्वयां कमजोर ब्यक्तियात शोषण यायेगु व थः स्वयां शक्तिशाली ब्यक्तिया चाकडि यायेगु । झीगु देसया नितिं दुर्भाग्य धायेमाः, चाहे कम्यूनिष्ट जुइमाः वा कांग्रेस जुइमाः, इमिसं हिन्दु संस्कारया खराब तत्वयात त्याग यायेगु कुतः मयागु जक मखु, हिन्दु कुसंस्कारयात अति हःपाः बियाच्वंगु दु ।
नेपाःया कम्यूनिष्ट पार्टीया नेतातपाखें हिन्दु संस्कारयात त्याग याय् मफया च्वंगु खनाः विश्वया कम्यूनिष्ट नेतात जक मखु, विश्वया जनता तकं अजू चाया च्वंगु दु । छाय् धाःसा कम्यूनिष्टया मू सिद्धान्त धइगु शोषण रहित समाज सिर्जना यायेगु खः । शोषण रहित समाज सिर्जना यायेत ब्यक्ति सर्वाया भावना नष्ट याय् माःगु दु । हिन्दु धर्म शोषण रहित समाज सिर्जना यायेगु लिपिं गःजुया च्वनी । चीनय् माआें क्रान्ति याना च्वंगु इलय् नं धर्म कर्मय् सामन्ती व विदेशी पुँजीपति तयेसं प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष कथं ग्वाहालि याना च्वंगु हुनिं धर्मयात अफिम लिसे तुलना याःगु खः ।
जब प्रजातन्त्रवा गणतन्त्रयात राज्यं संस्थागत कथं विकास याइ, राज्यं जनतायात छप्पँ यानाः देस विकास याना वने माःगु खः । तर नेपालय् प्रजातन्त्र अथवा गणतन्त्र शुरु जुलं नं राज्यं जनतायात ध्यान बीगु मयाः । अः खः जनतायात दुःख बीगु लिइ ध्यान केन्द्रीत जुया च्वंगु दु । धात्थेंया कम्यूनिष्ट नेता खःसा सामन्ती तयेत रक्षा याइपिं धर्मया ठेकेदार तयेत माइनस याना वने माःगु खः ।
तर नेपाःया नेता तयेसं हिन्दु धर्मयात राज्यं बियातःगु ग्वाहालि अन्त्य मयासे झन् हःपाः यिबा च्वंगु दु । झी थाय् कम्यूनिष्ट नेता तयेसं कम्यूनिष्ट सिद्धान्तयात मजाक यायेगु ल्याखं नेताया कपाः छगलं ह्याउँक सिन्हः तिना च्वंगु खनाः विश्वया जनता अजू चाया च्वंगु दु । नेता तयेसं धाय्गु ला याना च्वंगु दु, सिन्हः तीगुया अर्थ संघर्षय् विजय प्राप्त याःगुय ाचिं खः धकाः ।
झीगु देशय् पार्टीया शासन वसां निसें देशया अवस्था झन् स्यना वना च्वंगु दु ।
झीगु विरोध पार्टी व्यवस्थायात मखु, पार्टी कब्जा याना च्वंपिं एकाधिकार सामन्ती सोचं ग्रस्त जुया च्वंपिं नेता तयेगु जक विरोध याय् माःगु खः । यदि सच्चा प्रजातन्त्रवादी अथवा जनवादी तरिकां पार्टी न्ह्याकूगु खःसा देय् व जनता शक्तिशाली जुइ धुंकल जुइ । देय् व जनता शक्तिशाली जूगु खःसा नेतात नं विदेशीया न्ह्यःने लाचार जुयाः छ्यं क्व छुके माःगु अवस्था वइ मखु ।
केन्द्रीकृत व्यवस्था स्वयां बहुदलीय व्यवस्था उत्तम व्यवस्था खः । थ्व व्यवस्थाया कनं जनताया चेतना स्तर विकास यानाः राष्ट्रयात उत्रति व समृद्धि यानाः जनतां शान्ति पूर्वक च्वनेगु लकस दयेके फु । तर नेता तयेगु सोच हे नकारात्मक जुया च्वं गुलिं देश व जनताया अवस्था झन् झन् स्यना वना च्वंगु दु ।
